5-a de januaro
Kalendaro Januaro | Februaro | Marto | Aprilo | Majo | Junio | Julio | Aŭgusto | Septembro | Oktobro | Novembro | Decembro |
januaro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 |
januaro | ||||||
lu | ma | me | ĵa | ve | sa | di |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 31 | ||||
aranĝo de 2024 tagoj |
La 5-a de januaro estas la 5-a tago de la jaro laŭ la gregoria kalendaro. 360 tagoj restas (361 en superjaroj).
Je la 5-a de januaro okazis, interalie:
Eventoj
- 62: Tertremo en Pompejo (urbo)
- 269: Felikso la 1-a iĝis papo
- 1066: Harold la 2-a iĝis reĝo de Anglio
- 1355: Milano: Karolo la 4-a kroniĝis kiel reĝo de Lombardujo
- 1463: Kondamnita al mortpuno pro krimaĵo eminenta pariza poeto François Villon akiris, pro apelacio, mildigon de la puno al 10-jara ekzilo de la urbo
- 1531: Ferdinando la 1-a iĝis romia-germana reĝo
- 1554: Nederlando: brulego detruis Eindhoven
- 1634: La unua presejo en Brazilo
- 1675: Franca-Nederlanda milito: venko de franca armeo en batalo de Turckheim (regiono Alzaco)
- 1769: James Watt patentis vapormaŝinon
- 1813: Danio anoncis bankroton
- 1866: Kongresa Pollando: rusoj enkondukis devigan instruon de la rusa lingvo en ĉiuj gimnazioj
- 1875: Parizo: inaŭguro de la Operejo Garnier
- 1878: Rusa-turka Milito: la kvara batalo apud Ŝipka (en Balkana montaro) komenciĝis, en kiu rusoj decide venkis
- 1895: En Parizo okazis publika senrangigo de kapitano Alfred Dreyfus, malprave kondamnita je ĝismorta ekzilo pro perfido de ŝtatsekretoj
- 1909: Kolombio agnoskis sendependecon de sia estinta provinco Panamo
- 1914: En fabrikoj de Ford Motor Company oni enkondukis okhoran labortagon kun munimuma salajro po 5 dolaroj tage
- 1919: Ruĝa Armeo konkeris Minskon; falo de Belorusa Popola Respubliko
- 1919: En Berlino eksplodis komunista ribelo, kiu daŭris ĝis la 13-a de januaro
- 1929: Sovetunio decidas plirapidigi kolektivigon
- 1933: San-Francisko: Golden-Gate-Ponto konstruiĝas
- 1939: En sia alpa rezidejo Berghof en Berchtesgaden Adolf Hitler parolis kun pola diplomato Józef Beck ripetante postulojn kontraŭ Pollando
- Dua mondmilito en Pollando:
- 1940: Germana polico pafmortigis en malliberejo de Poznań 15 polojn; gestapo arestis en Lodzo 5 kolportistojn de gazeteto "Wyzwolenie" (Liberiĝo); Berlina ĵurnalo "Das Reich" informis ke germana malplimulto perdis septembre en Pollando 5437 personojn
- 1941: En Poznań aperis 50-a numero de konspira gazeto "Polska Narodowa" (Nacia Pollando); en entreprenejo en Wolfen strikis polinoj kun germaninoj
- 1942: Gestapo pafekzekutis en Bobowa (distrikto Gorlicki) 17 judojn; en Britio fondiĝis Akademia Komisiono de Teknikaj Studoj, kiu helpis al pola junularo akceptiĝis al britaj altlernejoj; komunista Pola Laborista Partio fondiĝis (laŭ iniciato de Tria Internacio), kies nomo kaj programo fiksiĝis en Moskvo
- 1943: Polico pafmortigis en Lipowiec (Zamość-regiono) 6 personojn; al Varsovio alvenis transporto kun infanoj deportitaj de Zamość-regiono; pola rezista movado konkeris policejon en Obżanka (distrikto Biłgorajski) elportante tolaĵon, uniformojn kaj 2 mil zlotojn
- En Moskvo, Londono kaj Vaŝingtono oni samptempe anoncis Deklaron de Unuiĝintaj Nacioj, kies subskribintoj kondamnis germanan rabon de havaĵo sur okupataj de Germanio teritorioj
- 1944: Pola registaro en ekzilo lige al transiro de pola landlimo fare de Ruĝa Armeo konstatis en deklaro, ke nur ĝi estas "unusola kaj rajta" esprimanto de la nacia volo, postulis restarigon de suverena ŝtata regopovo kaj rekomendis daŭrigi batalon kontraŭ germanoj evitante bataletojn kun la soveta armeo; Stalin ricevis telegramon de Winston Churchill, kiu aludis ke renkontiĝos kun Edvard Benes, kiu verŝajne helpus alkonduki Pollandon al prudento; polico pafmortigis en distrikto Chełmski 7 membrojn de rezista movado kaj en arbaroj de Hrubieszów 6 personojn
- Nokte de la 5-a/6-a de januaro 358 aviadiloj de Royal Air Force bombadis Szczecin
- 1945: Nacia Konsilio de Pollando en Londono deklaris ke "uzurpa nomumiĝo de Lublina Komitato t.n. provizora registaro de Pollando havas nek faktan nek juran signifon kaj ĉiuj dektrtoj de tia registaro estas jure senbazaj"; Churchill en letero al Stalin malkontentis pri evoluo de polaj aferoj kaj postulis trakti ilin inter gvidantoj de Usono, Britio kaj Sovetunio
- 1946: Naciisma ĉina registaro agnoskis sendependecon de Mongolio
- 1948: Aperis la unua Kinsey-raporto.
- 1949: En Moskvo komenciĝis konferenco, dum kiu fondiĝis Konsilio de Reciproka Ekonomia Helpo
- 1953: Parizo: premiero de la teatraĵo Atendante Godot
- 1956: Pola Popola Respubliko: en Varsovio okazis la unua kunveno de la Klubo de Kurba Rondo
- 1961: Niĝerio rompis diplomatiajn rilatojn kun Francio protestante kontraŭ nukleaj testoj sur alĝera Saharo
- 1968: Alexander Dubček iĝis unua sekretario de la Centra Komitato de la Komunista Partio de Ĉeĥoslovakio; Praga printempo komenciĝis
- 1983: La ŝipo Barão de Teffé atingis, kiel la unua brazila ŝipo, la Antarkton.
- 1984: Richard Stallman funkciigis Projekton GNU
- 1985: Evakuo de etiopaj judoj al Israelo finiĝis
- 1991: Kartvela armeo eniris al Cĥinval por likvidi Sud-Osetion; komenco de la milito
- 2002: Rolandas Paksas gajnis prezidentan balotaton en Litovio
- 2003: Pasado de Saturno kaj ĝia luno Titano surfone de Kraba Nebulozo. Danke al X-radioj, devenantaj de troviĝanta en la nebulozo pulsaro, oni registris la bildon kaj dikecon de atmosfero de la Titano.
- 2005: Malkovro de nanoplanedo Eriso, transneptuna objekto pli granda ol Plutono
Naskiĝoj
- 1209: Rikardo (1-a Grafo de Cornwall), filo de Johano (Anglio) (m. 1272)
- 1425: Henriko la 4-a, reĝo de Reĝlando de Kastilio (m. 1448)
- 1592: Ŝaho Jahano, la kvina imperiestro de la Mogola Imperio en Barato (m. 1666)
- 1614: Leopoldo Vilhelmo de Aŭstrio, ĉefepiskopo de Magdeburgo, alta majstro de Ordeno de germanaj kavaliroj, guberniestro de Hispana Nederlando (m. 1662)
- 1620: Miklós Zrínyi, kroata kaj hungara nobelulo, politikisto kaj poeto, heroo de la bataloj kun Otomana Imperio (m. 1664)
- 1761: Sámuel Diószegi, hungara verkisto (m. 1813)
- 1762: Constanze Mozart, aŭstria kantistino, la edzino de Volfgango Amedeo Mozarto (m. 1842)
- 1818: Ernest Malinowski, pola inĝeniero, konstruisto de fervoja trako en Peruo kaj Ekvadoro, universitata profesoro en Limo (m. 1899)
- 1847: Mózes Vitos, hungara romkatolika pastro, etnografo, lokhistoriisto (m. 1902)
- 1855: King Camp Gillette, usona komercisto kaj inventisto (m. 1932)
- 1876: Konrad Adenauer, kanceliero de Federacia Respubliko Germanio (m. 1967)
- 1879: Jack Norworth, usona kantisto kaj vodevilisto (m. 1959)
- 1886: Lajos Suba, hungara, poste rumania hungara poeto (m. 1946)
- 1893: Jogananda, barata jogano, instruisto de krijajogo en la okcidenta civilizo (m. 1952)
- 1904: Jeane Dixon, usona astrologo kaj parapsikologo, konsilantino de Blanka Domo (m. 1997)
- 1893: Michał Tokarzewski-Karaszewicz, pola generalo, komandanto de Pola Enlanda Armeo, teozofo (m. 1964)
- 1907: Sigismundo Pragano, rumana esperantisto (m. 1966)
- 1909: Stephen Kleene, usona matematikisto kaj komputikisto (m. 1994)
- 1914: Brunó F. Straub, hungara biokemiisto, ŝtatestro (m. 1996)
- 1914: László Ujfalusi, hungara trombonisto, universitata instruisto (m. 2001)
- 1915: Lajos Parajdi Incze, rumania hungara etnografo (?)
- 1921: Friedrich Dürrenmatt, svisa germanlingva verkisto (m. 1990)
- 1928: Sultan bin Abdul-Aziz Al Saud, kronprinco de Sauda Arabio (m. 2011)
- 1932: Raisa Gorbaĉova, rusia sociologino, la edzino de Miĥail Gorbaĉov (m. 1999)
- 1932: Umberto Eco, itala verkisto
- 1934: Kornélia Daday-Keller, rumania hungara pentristino
- 1938: Johano Karlo la 1-a, reĝo de Hispanio
- 1938: Ngugi wa Thiong'o, kenja verkisto
- 1941: Miyazaki Hayao, japana desegnofilmisto kaj verkisto de mangao
- 1947: Erzsébet Ádám, rumania hungara aktorino
- 1946: Diane Keaton, usona aktorino
- 1948: Miklós Perényi, hungara violonĉelisto, komponisto
- 1956: Gerzson Veress, rumania hungara poeto (m. 1998)
- 1958: E. Zoltán Bretter, hungara priidea kaj pripolitika historiisto
- 1963: Gábor Pálfalvi, rumania hungara, hungara inĝeniero, vortaristo
- 1964: Ágnes Bartha, rumania hungara televidredaktorino, reĝisorino
- 1968: Andrea Dezső, transilvania devena dezajnistino, verkistino en Usono
- 1969: Marilyn Manson, usona kantisto, pentristo, aktoro, reĝisoro
- 1972: Zoltán Molnár, hungara poeto (m. 1995)
- 1972: Sakis Rouvas, greka kantisto kaj gimnastikisto
- 1978: January Jones, usona aktorino
Mortoj
- 1066: Eduardo la Konfesanto, reĝo de Anglio (n. 1004)
- 1448: Kristoforo de Bavario, reĝo de Danio, Svedio kaj Norvegio (n. 1416)
- 1477: Karlo la Brava, duko de Burgundio (n. 1433)
- 1589: Katerino de Mediĉo, reĝino de Francio (n. 1519)
- 1616: Simeono Bekbulatoviĉ, caro de Rusio (ekde 1575 ĝis 1576)
- 1740: Antonio Lotti, itala komponisto (n. 1665)
- 1748: Pál Győrffy, hungara franciskano, eklezihistoriisto (n. 1681)
- 1762: Elizabeto, imperiestrino de Ruslando (n. 1709)
- 1818: Marcello Bacciarelli, itala pentristo, kortega pentristo de pola reĝo Stanislao Aŭgusto Poniatowski (n. 1731)
- 1828: Kobayashi Issa, japana hajkisto (n. 1763)
- 1868: Maciel Monteiro, brazila kuracisto, poeto, ĵurnalisto, oratoro, politikisto kaj diplomato (n. 1804)
- 1890: Antal Ligeti, hungara pentristo (n. 1823)
- 1910: István Petelei, hungara verkisto, ĵurnalisto (n. 1852)
- 1922: Ernest Shackleton, irlanda vojaĝisto, esploristo de Antarkto (n. 1874)
- 1933: Calvin Coolidge, prezidento de Usono (n. 1872)
- 1941: Amy Johnson, angla pilotino (n. 1903)
- 1950: John Rabe, germana humanitara komercisto (n. 1882)
- 1951: Andrej Platonov, verkisto de Rusio (n. 1899)
- 1964: Lajos Sárközi, rumania hungara eklezia verkisto (n. 1884)
- 1970: Max Born, germana nobelpremiita fizikisto (n. 1882)
- 1977: István Horváth, rumania hungara poeto, verkisto (n. 1909)
- 1979: Charles Mingus, usona ĵazmuzikisto (n. 1922)
- 1981: Lanza del Vasto, itala filozofo kaj poeto, disĉiplo de Mahatmo Gandhi (n. 1901)
- 1983: István Nagy, rumania hungara dirigento, pedagogo (n. 1907)
- 1989: Miklós Mester, hungara historiisto (m. 1906)
- 1997: André Franquin, belga franclingva bildrakontisto (n. 1924)
- 1998: László Bartha, hungara pentristo (n. 1908)
- 2005: Béla Szabó, rumania hungara grafikisto (n. 1950)
- 2006: Iván Diószeghy, rumania hungara aktoro (n. 1929)
- 2014: Annamária Kinde, rumania hungara ĵurnalistino, poetino, tradukistino (n. 1956)
- 2014: Eusébio Da Silva Ferreira, portugala futbalisto (n. 1942)
- 2014: János Kristófi, rumania hungara pentristo (n. 1925)
- 2014: Endre Senkálszky, rumania hungara aktoro (n. 1914)
Specialaj tagoj kaj festoj
- Festotagoj de Romkatolika Kalendaro: Eduardo la Konfesanto
- Kavalkado de la Tri Reĝoj
Tagoj de semajno
La 5-a de januaro estas (laŭ gregoria kalendaro):
- Dimanĉo en jaroj: 1586 1592 1597 1603 1614 1620 1625 1631 1642 1648 1653 1659 1670 1676 1681 1687 1698 1710 1716 1721 1727 1738 1744 1749 1755 1766 1772 1777 1783 1794 1800 1806 1812 1817 1823 1834 1840 1845 1851 1862 1868 1873 1879 1890 1896 1902 1908 1913 1919 1930 1936 1941 1947 1958 1964 1969 1975 1986 1992 1997 2003 2014 2020 2025 2031 2042 2048 2053 2059 2070 2076 2081 2087 2098;
- Lundo en jaroj: 1587 1598 1604 1609 1615 1626 1632 1637 1643 1654 1660 1665 1671 1682 1688 1693 1699 1705 1711 1722 1728 1733 1739 1750 1756 1761 1767 1778 1784 1789 1795 1801 1807 1818 1824 1829 1835 1846 1852 1857 1863 1874 1880 1885 1891 1903 1914 1920 1925 1931 1942 1948 1953 1959 1970 1976 1981 1987 1998 2004 2009 2015 2026 2032 2037 2043 2054 2060 2065 2071 2082 2088 2093 2099;
- Mardo en jaroj: 1582 1588 1593 1599 1610 1616 1621 1627 1638 1644 1649 1655 1666 1672 1677 1683 1694 1700 1706 1712 1717 1723 1734 1740 1745 1751 1762 1768 1773 1779 1790 1796 1802 1808 1813 1819 1830 1836 1841 1847 1858 1864 1869 1875 1886 1892 1897 1904 1909 1915 1926 1932 1937 1943 1954 1960 1965 1971 1982 1988 1993 1999 2010 2016 2021 2027 2038 2044 2049 2055 2066 2072 2077 2083 2094;
- Merkredo en jaroj: 1583 1594 1600 1605 1611 1622 1628 1633 1639 1650 1656 1661 1667 1678 1684 1689 1695 1701 1707 1718 1724 1729 1735 1746 1752 1757 1763 1774 1780 1785 1791 1803 1814 1820 1825 1831 1842 1848 1853 1859 1870 1876 1881 1887 1898 1910 1916 1921 1927 1938 1944 1949 1955 1966 1972 1977 1983 1994 2000 2005 2011 2022 2028 2033 2039 2050 2056 2061 2067 2078 2084 2089 2095;
- Ĵaŭdo en jaroj: 1584 1589 1595 1606 1612 1617 1623 1634 1640 1645 1651 1662 1668 1673 1679 1690 1696 1702 1708 1713 1719 1730 1736 1741 1747 1758 1764 1769 1775 1786 1792 1797 1804 1809 1815 1826 1832 1837 1843 1854 1860 1865 1871 1882 1888 1893 1899 1905 1911 1922 1928 1933 1939 1950 1956 1961 1967 1978 1984 1989 1995 2006 2012 2017 2023 2034 2040 2045 2051 2062 2068 2073 2079 2090 2096;
- Vendredo en jaroj: 1590 1596 1601 1607 1618 1624 1629 1635 1646 1652 1657 1663 1674 1680 1685 1691 1703 1714 1720 1725 1731 1742 1748 1753 1759 1770 1776 1781 1787 1798 1810 1816 1821 1827 1838 1844 1849 1855 1866 1872 1877 1883 1894 1900 1906 1912 1917 1923 1934 1940 1945 1951 1962 1968 1973 1979 1990 1996 2001 2007 2018 2024 2029 2035 2046 2052 2057 2063 2074 2080 2085 2091;
- Sabato en jaroj: 1585 1591 1602 1608 1613 1619 1630 1636 1641 1647 1658 1664 1669 1675 1686 1692 1697 1704 1709 1715 1726 1732 1737 1743 1754 1760 1765 1771 1782 1788 1793 1799 1805 1811 1822 1828 1833 1839 1850 1856 1861 1867 1878 1884 1889 1895 1901 1907 1918 1924 1929 1935 1946 1952 1957 1963 1974 1980 1985 1991 2002 2008 2013 2019 2030 2036 2041 2047 2058 2064 2069 2075 2086 2092 2097.