Armenoj en Libano

La libanaj armenoj (armene: Լիբանանահայեր, la araba: أرمن لبنان‎ ) estas libanaj civitanoj el armena deveno. Ekzistis armena ĉeesto en Libano dum jarcentoj. Tamen, ne ekzistis censo dum kelkaj jardekoj, ĉar la ekvilibro inter kristanoj kaj islamanoj estis ŝanĝiĝema temo, sed nuntempe oni taksas ke ĉirkaŭ 150,000 armenoj vivas en Libano, aŭ ĉirkaŭ 4% de la tuta loĝantaro. Antaŭ la Libana enlanda milito, la nombro estis pli alta, sed la komunumo perdis parton de sia loĝantaro pro elmigrado.

Historio

La armenoj unuafoje havis kontaktojn kun Libano kiam Tigranes la Granda konkeris Fenicion disde la selĝukoj kaj faris ĝin parto de lia mallongdaŭra armena imperio. Kiam la Romia Imperio establis ĝian regulon sur Armenion kaj Libanon, kelkaj romiaj trupoj el armena origino iris tien plenumi iliajn devontigojn kiel romianoj. Post la kristaniĝo de Armenio en 301, armenaj pilgrimantoj establis kontakton kun Libano kaj ĝiaj homoj ĉe la vojo al Jerusalemo; kelkaj el kiuj eĉ ekloĝis tie.

Armenoj en Libano 1915-1975

La armena ĉeesto en Libano dum la otomana periodo estis minimuma, aliflanke, ekzistis granda enfluo de la armenoj post la Armena genocido de 1915.

Kiam la armenoj unue venis al Libano ili enloĝis la areon de Karantina. Poste en Bourj Hammoud, flora armena komunumo estis formita.

En 1939, post kiam lafrancoj cedis la sirian teritorion Alexandretta al kemalista Turkio, la armenoj, aliaj kristanoj kaj araboj de la areo estis movitaj al la Bekaa Valo. La armenoj estis grupigitaj en Anjar, kie komunumo ekzistas ĝis la nuntempo.

Armenoj en Libano (1975 - Nuntempo)

Dum la libana enlanda milito, la armenoj, grupigitaj en Bourj Hammoud kaj Anjar, restis neŭtralaj en la konflikto. Ekzistas tri eminentaj armenaj partioj en Libano: Daŝnako (Tashnag), Socialdemokrata Partio Hunĉako (Hunchag) kaj Armena Liberala Demokrata Partio (Ramgavar-partio). Ili pozas kiel signifa influo en ĉiuj aspektoj de la armena vivo. Diversaj armenaj teroraj organizoj, kiel ekzemple ASALA, JCAG kaj Altaro iĝis aktivaj en Libano, kaj utiligis ĝin kiel raket-elpafejon por iliaj operacoj.

Prezentita fare de la armena bloko de la Libana Parlamento, la parlamento unuanime konsentis la 4-an de aprilo 1997 rezolucion, alvoko por la memorceremonio de la 82-a datreveno de la Armena genocido okazigita de la Junaj Turkoj.

Post la konflikto inter Israelo kaj Libano en 2006, Turkio proponis sendi kelkajn el ĝiaj trupoj al Libano kiel parto de UNIFIL. La plejmulto de la armenoj forte kontraŭbatalis turkan implikiĝon.

Eduko

Libano fanfaronas havi la nuran armenan universitaton en la armena diasporo (ekster Armenio) nomita Haigazian University (HU) unu el la plej prestiĝaj akademiaj institucioj deBejruto. Fondita en 1955, Haigazian estas armena institucio pri liberalaj artoj, kiu uzas la anglan kiel la instrulingvon.

La plej multaj lernejoj estas administritaj fare de ekleziaj organizoj de la tri armenaj kristanaj eklezioj (apostola, katolika kaj evangelia). Aliaj estas prizorgitaj fare de kulturaj unuiĝoj kiel Hamazkayin.

Amaskomunikiloj

Libanaj armenoj evoluigis aktivan intereson pri konstrua de aŭdvidaj butikoj. Libanaj armenoj estis fervoraj en establado de gazetoj ekde la 1920-aj jaroj kiam ili establis ilin en Libano. "Pyunik" estis la pionirogazeto (anstataŭita per Aztag en 1927).

Gazetaro

Ekzistas tri armenaj ĉiutagaj gazetoj publikigitaj en Bejruto, ĉiuj porparolantoj de la tradiciaj armenaj partioj (Tashnag, Hunchag kaj Ramgavar).

• Aztag parolas nome de Daŝnako - Tashnag kaj estis establita en 1927
• Ararad publikigita de Hunĉako
• Zartonk publikigita de Ramgavar kaj estis establita en 1937.

El la malaperintaj armenaj politikaj gazetoj krom "Pyunik" en la 1920-aj jaroj, oni devus mencii la sendependan ne-partiecan gazeton "Ayk" (post jardekoj de publikigado en la armena, kiun la licencoposedanto Lucie Tosbat vendis al "Lunda Mateno" Publishing Group kaj "Ayk" komencis publikigi kiel anglalingva gazeto renomita "Ike". La armenoj eldonistoj de la gazeto Dikran kaj Lucie Tosbat ankaŭ publikigis en la franca "Le Soir".

Speciala mencio ankaŭ devus esti la armena maldekstrema ĉiutaga gazeto "Joghovourti Tsayn" (Voĉo de la homoj).

Libano konservis ĝenerale en forta tradicio en periodaĵoj kaj ĉiusemajnaj gazetoj en la armena lingvo, tiel ke evidente ne eblas mencii ĉiujn. Sed el la rimarkindaj long-aktualaj publikaĵoj, speciala mencio povus esti:

• "Hasg", oficiala publikigaĵo de la Armena Patriarkato de Sizo (armena apostola)
• "Avedik", oficiala publikigaĵo de laKatolika Armena Eklezio
• "Yeridasart Hayouhi" (literatura periodaĵo dediĉita al virinoj).
• "Nek gyank" (Nova Vivo) la vivstil-gazeto/revuo
• "Gantch", la armena komunisma ĉiusemajna gazeto
• "Khosnag", Armena Ĝenerala Bonintenca Unio) (AGBU)
• "Pakin" literatura kultura publikigaĵo
• "Shirak" literatura kultura publikigaĵo
• "Nayiri" literatura publikigaĵo
• "Spurk" literatura kaj kultura publikigaĵo
• "Massis" armena katolika publikigaĵo
• "Badanegan Artsakank" armena evangelia publikigaĵo
• La sportoj de "Marzig" Homenetmen ĉiumonate
• "Tidag" socia vivstilorevuo
• "Haigazian Armenological Review", ĉiujara publikigaĵo de Haigazian University

Radio

La libana ŝtatradio tre frue elsendis ĉiutage en la armena tra ĝia dua kanalo (plejparte por franca kaj angla lingvoj). Tiu programado daŭras en Radio Libano.

Dum la interna milito, la libanaj armenoj establis bonegan nombron da senlicencaj radiostacioj (ne-halto dum 24 horoj tage). La pioniro estis la populara radiostacio "Radio-Paradizo" kaj poste "Vana Tsayn" (Voĉo de Van). Tamen kie la libana parlamento realigas leĝojn organizantajn la sendondojn, ĉiujn la unlicenced stacioj (laŭ la aliaj libanaj stacioj) devis fermiĝi.

Ili estis anstataŭigitaj per du funkciigante kaj plene licenced radiostacioj funkciigantaj en armena en Libano laŭ la novaj elsendoleĝoj - "Voĉo de Van" kaj "Radio Sevan".

Televido

Libanaj privataj stacioj kaj ŝtata Tele-Liban foje dediĉis televidprogramadon en armena dum iaj okazoj.

Dum la libana interna milito, armena televidstacio kiel "Paradise Television" kunlaboris kun "Radio-Paradizo", estis establita per elsendoturo en Bourj Hammoud. Sed "Televido Paradizo" armena televidstacio devis fermiĝi post kiam ĝi ne ricevis dissendado-licencon laŭ la novaj leĝoj.

Tamen Al Mustaqbal Televidon (ankaŭ konata kiel Televido Futuro) kaj OTV dissendas ĉiutagan teleĵurnalon kaj komentojn en armena lingvo.