Birštonas
| Birštonas | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| urbo | |||||
|
| |||||
| Blazono | |||||
| Administrado | |||||
| Lando |  Litovio
| ||||
| Distrikto |  distrikto Kaŭno (formale ĝis 2010)
| ||||
| |||||
| Poŝtkodo | 59009 | ||||
| Telefonkodo | (+370) 319 | ||||
| Retpaĝaro | www.birstonas.lt | ||||
| Demografio | |||||
| Loĝantaro | 3 094 (2023) [+] | ||||
| Loĝdenso | 243 loĝ./km² | ||||
| Geografio | |||||
| Geografia situo | 54° 36′ N, 24° 1′ O (mapo)54.624.016666666667Koordinatoj: 54° 36′ N, 24° 1′ O (mapo) | ||||
| Alto | 79 m [+] | ||||
| Areo | 13 km² | ||||
| Komunuma areo | 124 km² | ||||
| |||||
|
| |||||
| Alia projekto | |||||
 Vikimedia Komunejo Birštonas [+]
| |||||
Birštonas (jen litove, poligite historie ankaŭ Birsztany) estas urba komunumo en la centro de Litovio, fondita en 1382. En la loĝloko 1966 reurbiĝis. Inter la jaroj 1995 kaj 2010 ĝi apartenis al la tiutempe ekzistanta distrikto Kaunas. En 2023 en la komunumo vivis 3 094, en la urbo mem en 2020 estis 2 331. La loĝantoj vivas sur areo de 13 kvadrataj kilometroj, kio en 2023 rezultigis loĝdenson de 238 loĝantoj/km².
Birštonas troviĝas en la regiona natura parko Nemuno kilpų regioninis parkas, 90 kilometrojn de Vilnius, 39 kilometrojn sude de Kaunas kaj 7 kilometrojn sudoriente de Prienai. La urbeto ĉirkaŭita de pinarbaro situas ĉe la dekstra bordo de la rivero Nemunas, kiu ĉi tie meandras. Birštonas estas balneologia kuracloko kaj havas pluraj klinikojn kaj banlokajn servejojn, kie interalie eblas ricevi masaĝojn, marĉajn kaj mineralakvajn banojn. Mineralaj akvoj enhavas potason kaj magnezion.
Historio[redakti | redakti fonton]
En mezepoko estis ĉi tie fortikaĵo kaj ĉasloko por litovaj granddukoj. En la 14-a jarcento ĝi ricevis urborajton. En la 19-a jarcento iĝis kuracloko, kiam oni taŭgaranĝis elfluejon de minerala akvo. Post la unua mondmilito ektroviĝis en la limoj de Litovio kaj avancis al la rango de la landa kuracloko, sed post la dua mondmilito la unuan lokon gajnis Druskininkai.
La sanigaj ecoj de la loka minerala akvo kaj la eksterordinara naturo delonge allogis litovajn potenculojn, verkistojn, poetojn, pentristojn, muzikistojn. En 1945 en la Blanka vilao estis kuracata la litova poeto kaj prozisto Balys Sruoga, reveninta el la nazia koncentrejo Stuthof. Ĉi tie li verkis sian skuan verkon Arbaro de Dioj pri la koncentrejo. (En 1970 ĝin esperantigis la elstara esperantisto kaj aŭtoro de Esperanto-vortaroj Konstantinas Puodėnas, sed nur du fragmentoj de la traduko estis publikigitaj en Litova Stelo 1993, №3 kaj 1996, №1.)
La loĝlokon Birštonas en 1382 kronikisto notis, kiel “bienon ĉe sala akvo”. En la 15-a jarcento Birštonas estis ĉasista bieno de Litoviaj Granddukoj Gediminidoj (poste Pollandaj Reĝoj) Kazimiro, Aleksandro, Sigismondo la Olda, Sigismondo Aŭgusto. En la sekreta Kenigsberga arkivo estis trovita interesa dankletero de granddukino Juliana, la edzino de la grandduko Vytautas, skribita el Birštonas. Ŝi dankis pro liveritaj bareloj da malnova rejnlanda vino. Certe, ŝi ne sola malplenigis tiujn ĉi du barelojn! En 1539 Birštonas ricevis la urborajtojn.
Kuracurbo[redakti | redakti fonton]
Kvankam la salaj fontoj de Birštonas estas konataj dum kelkaj jarcentoj, nur en 1851 ĉi tie estis establita kuracurbeto. Oni komencis konstrui kuracejojn kaj hotelojn. En la fino de la 19a jarcento Birštonas fariĝis konata mineralakva kuracurbeto. Ekde 1927 ĉi tie estis aranĝitaj torfoŝlimaj kuracejoj. Nuntempe dum la tuta jaro funkcias tri grandaj sanatorioj: Tulpė, Versmė kaj Eglė. La urbaj akvobudoj por ĉiu deziranto liveras senpagan mineralan akvon. Funkcias originala vaporigejo de minerala akvo, kie lokanoj kaj vizitantoj povas (ankaŭ senpage) praktiki la spiradon de “marefekta” aero. Al Birštonas oni venas por kuracado de digestaj, korpomovaj, sangocirkuladaj, ginekologiaj, renaj, pulmaj malsanoj, ankaŭ por trankvila ripoziga tempopasigo.
Partneraj urboj[redakti | redakti fonton]
Keila, Estonio
Sigulda, Latvio
Żnin, Pollando
Neringa, Litovio
Komunumo Bykle (Aust-Agder), Norvegio
La Croix en Touraine, Francio
Sysmä (Päijänne-Tavastio), Finnlando
Leck, Germanio
Birštonas kaj Esperanto[redakti | redakti fonton]
En 2016 okazis la 52-aj Baltiaj Esperanto-tagoj al kiuj partoprenis ĉefe esperantistoj el la baltiaj ŝtatoj kaj ĉirkaŭantaj landoj. La 6-an de julio, okaze de la nacia festotago de Litovio, ĉiuj litovoj en la tuta mondo kantas la nacian himnon je la 21-a horo. Esperantistoj partoprenis la komunan kantadon apud la urbestrino, kantante esperantlingvan version.[1]
Fotogalerio[redakti | redakti fonton]
-
La urbo-placo en Birŝtonas -
La monumento de la litova princo Vytautas -
Boatado sur rivero Nemunas -
Birstona kuracloko ('Kurhaus')
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Desiree Derksen, Patrick Haerick, Laba Diena Litovio 52-aj baltiaj Esperanto-tagoj, HorizonTaal, jarkolekto 48, numero 283, novembro-decembro 2016, p. 20
Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- informoj pri la urbo (litovaj, anglaj kaj germanaj), arkivigitaj en junio 2006
- informoj de la paĝaro Travel.lt (litovaj, anglaj kaj rusaj)
- Birsztany en Geografia vortaro de Pola Reĝlando, 1-a volumo (Aa – Dereneczna) de 1880
- Turisma faldfolio pri la urbo en Esperanto