Codex Carolinus

Codex Carolinus (aŭ Karola Kodekso) estas gota-latina, dulingva unciala manuskripto de la Nova Testamento datita ĉevale de la de la 6-a kaj 7-a jarcentoj. La gotika teksto estas indikata per la siglo Car, tiu latina per la siglo gue (tradicia sistemo) aŭ per 79 (de la sistemo de Beuron), ĝi reproduktas la malnovan latinan (diritan “Vetus latina”), kiu siavice estis traduko el la antikva greka fonto.^[1] Tiu manuskripto estas ero de pli ampleksa kodeksa volumaro. Temas pri palimpsesto: ĝiaj kvarpaĝaj surfacoj estis jam uzita por aliaj tekstoj kaj ĝiaj antaŭaj manuskriptaj tekstoj estas plurfoje deĉifritaj, unue pere de Franz Anton Knittel.

Priskribo[redakti | redakti fonton]

Kodex Carolinus estas unu el maloftaj dokumentoj de la Gota Biblio. Ĝi konserviĝis ĝis niaj tagoj vere fragmente. Ĝi entenas nur la tekstaĵon de la Epistolo de Sankta Paŭlo 11-15 al la Romanoj sur kvar pergamenaj paĝoj (dimensioj 26,5 x 21,5 cm). La teksto estas skribita sur du kolumnoj kun 27 linioj ĉiukolumne. La maldekstra kolumno estas gota, la dekstra latina.^[2]

Enhavo[redakti | redakti fonton]

Romanoj 11:33-12:5; 12:17-13:5; 14:9-20; 15:3-13.^[3]

Tiu teksto ne estas, kompreneble, dividita en ĉapitroj, la Sanktaj Nomoj (Sacra Nomina) estas uzita kaj en la gota kaj latina tekstoj. Ĉiuj mallongigoj de la Sanktaj Nomoj estas markitaj per maldekstra korno.^[4] La teksto kiu atentigas kritikistojn estas 14,14 ^[5]

La palipsestaj tekstoj entenas, la malpli suba, Codex Guelferbytanus 64 Weissenburgensis; la pli suba “Etimologiojn” de Isidoro de Sevilo kaj ties ses leterojn kaj Codex Guelferbytanus A, Codex Guelferbytanus B.^[6]

Historio[redakti | redakti fonton]

La manuskripto estas paleografie datebla, laŭ esploristoj, je la 6-a aŭ 7-a jarcentoj; laŭ Tischendorf ĝi estas datebla je la 6-a jarcento.^[7] Probable ĝi estis skribita en Italio. Nenion oni scias pri ĝia pli frua historio. En la 12-a jarcento aŭ 13-a kvar ĝiaj folioj estis uzitaj kiel subporto por alia libro kaj ili estis surskribitaj per latinlingva teksto. Ĝia historio estas ligita alla sorto de de kodeksoj Codex Guelferbytanus A kaj Codex Guelferbytanus B.^[8]

Dekomence, eble, la manuskripto ekestiĝis en Bobbio (Italio), kaj poste ekzistis tra Weissenburg, Majenco, kaj Prago. La duko de Brunswick ĝin aĉetis 1689.^[9]

La manuskripto objektivigis antaŭ studuloj en la duono de la 18-a jarcento, kiam ĝi estis malkovrita en la Duka Biblioteko de de Wolfenbüttel. La unua priskribo pri ĝi estis prelegata de Heusinger.^[10]

Franz Anton Knittel (1721–1792) en ĝi decifris du grekajn tekstojn kiujn li nomis A kaj B, kiuj tamen prenis kompleksive la definitiva nomon de Codex Carolinus.^[11]

F. A. Knittel deĉifris ankaŭ la Gotan-Latinan tekston de la Codex Carolinus kaj ĝin publikigis en 1762 en Brunswick.^[12]. En 1763 republikigis la tutan tekston disvolviĝante la mallongigitajn formojn.^[13]

Ĝi estis republikigita de Theodor Zahn.^[14]

Tamen Knittel en la etendiĝo de la formoj mallongigitaj plenumis diversajn erarojn, aparte en la latina teksto, kaj allasis diversajn lakunojn en la rekonstruo de la teksto kiel oni povas vidi en Romanoj 11:35; 12:2; 15:8). Tischendorf rennmaniĝis la latinan tekston kaj republikigis en 1855 kompletigante ankaŭ la mallongigojn de la “Nomina Sacra”, sen lakunoj.^[15]

Nun la Codex Carolinus okupas la postenon no. 4148 en la Herzog August Bibliothek de Wolfenbüttel.

Specimenoj de rekonstruita-senkondesita teksto de (Romanoj 11:33-12:2)[redakti | redakti fonton]

Gotika teksto (folio 277 recto, 1 col.)[redakti | redakti fonton]

Knittela rekobstruo^[16]

Jah witubnijs goths

qhaiwa unusspilloda sind

stauos is

jah unbilaistidai

wigos is

Qhas auk ufkuntha

frathi fanins

aiththau qhas imma

raginens was

Aiththau qhas imma

frumozo f . .

jah fragildaidau imma

Uste us imma

jah thairh ina

jah in imma alla

immuh wulthus

du aivam amen

Bidja nuizwis brothrjus

thairh bleithein goths

usgiban leika izwara

saud qwiwana weihana

waila galeikaidana gotha

andathahtana

blotinassu izwarana

ni galeikoth izwis

thamma aiwa

Falluominia rekonstruo^[17]

Jah witubnijs g(u)þ(i)s

hvaiwa unusspilloda si(n)d

stauos ïs

jah unbilaistidai

wigos ïs

Hvas auk ufkunþa

[.]raþi f(rauj)ins

aiþþau hvas ïmma

raginens was

Aiþ[.]au hvas ïmma

fr[../.]a gaf

jah fragildaidau ïmma

uste us ïmma

jah thairh ina

jah ïn ïmma alla

ïmmuh wulþus

du aiwam amen

Bi[.]ja nu ïzwis broþrjus

þairth bleiþein g(u)þ(i)s

usgiban leika ïzwara

saud qiwana weihana

waila galeikaidana g(u)þa

andaþahtana

blotinassu ïzwara(n)a

ni galeikoþ ïzwis

þamma aiwa

Latina teksto (folio 277 recto, 2 kol.)[redakti | redakti fonton]

Knittela reconstruo.^[17]

et scientiae Dei

quam in enarrabilia sunt

iudicia eius

et non adsequaende

viae eius

Quis enim cognovit

intellectum Domini

aut quis ei

consiliarus fuit

aut quis ei

prius dedit

et retribuatur illi

quoniam ex illo

et per illum

in illo omnia

illi gloria

in secula amen

Rogo ergo vos fratres

per misericordiam Dei

exbibere corpora vestra

hostiam vivam sanctam

placentem Deo

consideratum

cultum vestrum

ne assimiletis

vos seculo

Tischendorfa rekonstruo^[18]

et scientiae di

quam scrutabilia sunt

iudicia eius

et investigabiles

viae eius

Quis enim cognobit

sensum dni

aut quis illi

consiliarus fuit

aut quis

prior dedit illi

et reddetur ei

quoniam ex illo

et per ipsum

et in ipso omnia

ipsi gloria

in secula amen

Obsecro itaq vos fratres

per misericordiam di

ut exhibeatis corpora vestra

hostiam vivam scam

placentem do

rationabile

obsequium vestru

nolite configuari

huic mundo

Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]

Notoj[redakti | redakti fonton]

↑ Bruce M. Metzger, The Early Versions of the New Testament, Oxford University Press, 1977, Oksfordo, p. 378–382, isbn = 0-19-82617
↑ Franz Anton Knittel, Fragmenta Versionis Ulphilanae, publikigita en 1763, Upsalo.
↑ Carla Falluomini, Der sogenannte Codex Carolinus von Wolfenbüttel. (Codex Guelferbytanus 64 Weissenburgensis). Mit besonderer Berücksichtigung der gotisch-lateinischen Blätter (255, 256, 277, 280), 1999, Wiesbaden, isbn 3-447-04230-3}}
↑ Gothica
↑ George W. S. Friedrichsen, The Gothic Text of Rom. XIV 14 (τι κοινον ειναι), in Cod. Guelferbytanus, Weissenburg 64, JTS (Clarendon Press, 1937), pp. 245-247.
↑ Caspar René Gregory, Textkritik des Neuen Testaments, Hinrichs’sche Buchhandlung, 1900, Leipzig, volumo 1.
↑ JTS (Clarendon Press, 1937), pp. 245-247. Tischendorf, Editio Octava maiora, vol. III, p. 1111.
↑ Gregory kaj Scrivener en Bibliografio.
↑ Laŭ Gregory, Bibliografio.
↑ Heusinger, Jakob Friedrich (1752). De quattuor Evangeliorum Codice Graeco, quem antiqua manu membrana scriptum Guelferbytana bibliotheca servat. Guelf.
↑ Scrivener, Frederick Henry Ambrose; Edward Miller (1894). A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament 1 (4th ed.). London: George Bell & Sons.
↑ Gregory, Caspar René (1900). Textkritik des Neuen Testaments, Vol. 1. Leipzig. p. 63.
↑ F. A. Knittel, Fragmenta Versionis Ulphilanae, Upsaliae 1763
↑ Gregory, Caspar René (1902). Textkritik des Neuen Testaments, Vol. 2. Leipzig. p. 732.
↑ Tischendorf, Constantin von (1855). Anecdota sacra et profana. Leipzig. pp. 153–158.
↑ Knittel, Franz A. Fragmenta Versionis Ulphilanae (en la). p. 1.
↑ ^17,0 ^17,1 Gothic text in Falluomini's reconstruction at the Digitale Edition der Handschrift Cod. Guelf. 64 Weiss.
↑ Constantin von Tischendorf, Anecdota sacra et profana (Lipsiae 1855), p. 155.

Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]

Kategorio Codex Carolinus en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Codex Carolinus — with reconstructed text Gothic and Latin
Manuscripts of Gothic Bible Arkivigite je 2008-12-23 per la retarkivo Wayback Machine at the Wulfila Project
Digitalized Codex Guelferbytanus Weissenburgensis 64 at the Herzog August Bibliothek — Images 505-508, 549-550, 555-556
[1] Tekstoj de la Codex Carolinus
[2] Digita teksto laŭ Falluomini

Bibliografio[redakti | redakti fonton]

Carla Falluomini, Der sogenannte Codex Carolinus von Wolfenbüttel'. (Codex Guelferbytanus 64 Weissenburgensis). Mit besonderer Berücksichtigung der gotisch-lateinischen Blätter (255, 256, 277, 280). Wolfenbütteler Mittelalter-Studieny. Wiesbaden: Harrassowitz, 1999), ISBN 3-447-04230-3.
Carla Falluomini, Textkritische Anmerkungen zur Gotischen Bibel. AnnalSS 5, 2005 (2009).
Hans Henning, Der Wulfila der Bibliotheca Augusta zu Wolfenbüttel (Codex Carolinus), 1913).

[1] Bruce M. Metzger, The Early Versions of the New Testament, Oxford University Press, 1977, Oksfordo, p. 378–382, isbn = 0-19-82617

[2] Franz Anton Knittel, Fragmenta Versionis Ulphilanae, publikigita en 1763, Upsalo.

[3] Carla Falluomini, Der sogenannte Codex Carolinus von Wolfenbüttel. (Codex Guelferbytanus 64 Weissenburgensis). Mit besonderer Berücksichtigung der gotisch-lateinischen Blätter (255, 256, 277, 280), 1999, Wiesbaden, isbn 3-447-04230-3}}

[4] Gothica

[5] George W. S. Friedrichsen, The Gothic Text of Rom. XIV 14 (τι κοινον ειναι), in Cod. Guelferbytanus, Weissenburg 64, JTS (Clarendon Press, 1937), pp. 245-247.

[6] Caspar René Gregory, Textkritik des Neuen Testaments, Hinrichs’sche Buchhandlung, 1900, Leipzig, volumo 1.

[7] JTS (Clarendon Press, 1937), pp. 245-247. Tischendorf, Editio Octava maiora, vol. III, p. 1111.

[8] Gregory kaj Scrivener en Bibliografio.

[9] Laŭ Gregory, Bibliografio.

[10] Heusinger, Jakob Friedrich (1752). De quattuor Evangeliorum Codice Graeco, quem antiqua manu membrana scriptum Guelferbytana bibliotheca servat. Guelf.

[11] Scrivener, Frederick Henry Ambrose; Edward Miller (1894). A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament 1 (4th ed.). London: George Bell & Sons.

[12] Gregory, Caspar René (1900). Textkritik des Neuen Testaments, Vol. 1. Leipzig. p. 63.

[13] F. A. Knittel, Fragmenta Versionis Ulphilanae, Upsaliae 1763

[14] Gregory, Caspar René (1902). Textkritik des Neuen Testaments, Vol. 2. Leipzig. p. 732.

[15] Tischendorf, Constantin von (1855). Anecdota sacra et profana. Leipzig. pp. 153–158.

[16] Knittel, Franz A. Fragmenta Versionis Ulphilanae (en la). p. 1.

[ReferenceA-17] 17,0 ^17,1 Gothic text in Falluomini's reconstruction at the Digitale Edition der Handschrift Cod. Guelf. 64 Weiss.

[18] Constantin von Tischendorf, Anecdota sacra et profana (Lipsiae 1855), p. 155.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]