Dordogne (rivero)

	Dordogne
	france: Dordogne
	almara rivero
	Rivero "Dordogne"
Lando	Francio
Regiono	Auvergne, Limousin, Midi-Pyrénées, Aquitaine
Departemento	Puy-de-Dôme, Corrèze, Cantal, Lot, Dordogne, Gironde
Fontrivero	Puy de Sancy
- alteco	1 886 m
- koordinatoj	45° 31′ 42″ N 2° 48′ 51″ O / 45.52833 °N, 2.81417 °O (mapo)
Enfluejo	Atlantiko
- situo	estuaro de Ĝirondo, Francio
- alteco	0 m
- koordinatoj	45° 35′ 08″ N 1° 02′ 50″ O / 45.58556 °N, 1.04722 °O (mapo)
Longo	483 km (Esprima eraro: Nekonata interpunkcia simbolo “”. mi)
Akvokolektejo	23 957 km² (2 395 700 ha)
Trafluo	Ambès
- mezproksima	380 m³/s
Fontoj	SANDRE, Géoportail, Banque Hydro
Kunfluejo	45° 02′ 30″ N 0° 36′ 27″ U / 45.04167 °N, 0.60750 °U (mapo), Gironde, Francio
	Mapo de rivero Dordogne Mapo de rivero Dordogne
	Vikimedia Komunejo: Dordogne River

Reviziita versio de ĉi tiu paĝo, aprobita je 10 jun. 2014, estis bazita sur ĉi tiu versio.

Koordinatoj: 45° 35′ 08″ N 1° 02′ 50″ O / 45.58556 °N, 1.04722 °O (mapo)

Dordogne estas franca rivero, kiu fontas en Puy de Sancy, kulmino de Centra Masivo (1 886 metroj), en monts Dore. Ĝi kunfluas kun Garono en la estuaro de Ĝirondo, kiu enfluas en Atlantikon post trairo de departemento Dordogne kaj de parto de departemento Gironde, en la akvitania baseno.

La valo de Dordogne estas klasita Lando Arta kaj Historia por sia parto en departemento Lot^[2]. En 2012, la tuta akvokolekta areo estis klasita biosfera rezervejo de UNESKO^[3].

Rivero aŭ almara rivero ?

Dordogne kunfluas kun Garono je la nivelo de la estuaro de Ĝirondo. Pro tio ĝi estas klasita kiel rivero en la vortaroj kaj enciklopedioj kaj per Sandre^[1]. Tamen kelkaj regionaj organizaĵoj^[4] Kvalifikas ĝin kiel almaran riveron, konsiderante ke la estuaro de Ĝirondo estas estuaro komuna al Garono kaj al Dordogne, kio farus de ĝi la kvinan plej longan francmetropolan almaran riveron.

Geografio

Dordogne aperas en departemento Puy-de-Dôme (63), sur la flankoj de Puy de Sancy, la plej alta monto interne de Francio, per la kuniĝo de du torentoj : la torento Dore (longa je 1 885 m, (kies fonto troviĝas je 1 694-metra alteco) kaj kiu ricevas je 1 366-metra alteco la torento Dogne.

En bec d'Ambès, en departemento Gironde, ĝi enfluas kun rivero Garono en komunan estuaron, la Ĝirondo.

Longa je 483 km^[1], Dordogne estas navigebla alvale de Libourne. Tajdo sentiĝas ĝis Castillon-la-Bataille^[5].

Dordogne trairas ses departementojn (Puy-de-Dôme, Cantal, Corrèze, Lot, Dordogne kaj Gironde, de monto alvale). Ĝia akvokolekta areo etendiĝas sur kvin aliaj departementoj : Creuse, Haute-Vienne, Lot-et-Garonne, Charente kaj Charente-Maritime^[6].

Nomo

Male al aspekto, la nomo Dordogne ne estas freŝdata arigo de la nomoj de la torentoj Dore kaj Dogne^{[notes 1]}. Ĝia nomo venas de malnova vorto Durānius^{[notes 2]}, derivita de la prakelta radiko dur-, dor- (vidu Durance, Douro/Duero, ktp.).

Hidrologio

Kiel plej multaj francaj riveroj flanke de Atlantiko, Dordogne estas abunda almara rivero, profitanta humidan klimaton kaj fortajn pluvojn, kiuj estas karakterizaĵoj de granda parto de ĝia baseno. Ĝia flukvanto estis observata laŭ 54 jaroj (1958-2011), en Bergerac, urbo situanta je distanco fora de ĝis kunfluejo kun Garono^[7]. Dordogne havas sezonajn flukvantajn variojn, kun periodo de altaj akvoj vintre altigantaj la mezan monatan flukvantoj je nivelo inter 345 kaj 470 m³/s, de decembro al aprilo inkluzive (kun maksimumo en januaro-februaro). Ekde la fino de marto la fluo iom post iom malkreskas ĝis la periodo de la malaltaj akvoj, kiu daŭras de julio ĝis septembro, kun malkresko de la meza monata fluo ĝis 81,2 m^/s en aŭgusto, kio restas alta kompare al multaj francaj almaraj riveroj. Tamen tiuj flukvantaj fluktuoj povas esti pli grandaj laŭ iuj jaroj kaj sur periodoj pli mallongaj.

Flutabelo de rivero Dordogne
Mezurloko : Bergerac je 18-metra alteco
(08/09/2013 laŭ 54 jaroj de 1958-2011)

Fonto : Hidrologia datumbanko Hydro

Kiam estas la minimuma rivernivelo, la flukvanto povas fali ĝis 23 m³/s, kaze de seka kvinjara periodo, kio estas relative forta, precipe kompare al Garono ĝia najbaro, kies flukvanto en minimuma rivernivelo estas aparte tenataj per neĝo kaj pluvo en Pireneoj.

Navigado

La navigado estis longtempe aktiva sur Dordogne, kun intensa trafiko de ĉiuspecaj varoj. Malgraŭ ĝiaj danĝeroj kaj nereguleco, ĝi vivigis ĝis en la 19-a jc tutan popolon da riverŝipistoj. Lignoflosigado estis grava aktivaĵo en Souillac. La argentats estis efemeraj ŝipoj konstruitaj en Argentat laŭ la sama stilo kiel la rambertoj sur rivero Luaro.

Trairataj departementoj kaj komunumoj

Dordogne trairas ses (6) departementojn kaj cent sepdek tri (173) komunumojn^[1], jen la ĉefaj trairataj urboj :

Puy-de-Dôme : Le Mont-Dore (fonto), La Bourboule, Saint-Sauves-d'Auvergne, Avèze, Singles, Larodde, Labessette ;
Cantal : Beaulieu, Lanobre, Madic, Saint-Pierre, Champagnac, Veyrières, Arches, Chalvignac ;
Corrèze : Bort-les-Orgues, Saint-Julien-près-Bort, Liginiac, Neuvic, Soursac, Argentat, Beaulieu-sur-Dordogne ;
Lot : Carennac, Betaille, Vayrac, Martel, Souillac ;
Dordogne : Carlŭ, Domme, La Roque-Gageac, Beynac-et-Cazenac, Saint-Cyprien, Le Buisson-de-Cadouin, Mauzac-et-Grand-Castang, Lalinde, Mouleydier, Creysse, Bergerac, Prigonrieŭ ;
Gironde : Sainte-Foy-la-Grande, Castillon-la-Bataille, Libourne, Fronsac, Saint-André-de-Cubzac, Bourg, Cubzac-les-Ponts.

Ĉefaj flankriveroj^[8]

Noto : (D) = dekstra flankrivero ; (MD) = maldekstra flankrivero.

De supro alvale :

Puy-de-Dôme
- (MD) la Mortagne
- (D) le Chavanon (ou Chavanou : 1864) (ou la Ramade dans sa partie amont)
- (MD) la Burande (ou la Jarrige)

Corrèze kaj Cantal
- (MD) le Rigaud
- (D) le Dognon
- (MD) la Tialle (ou l’Étoile)
- (D) le Lys
- (MD) la Rhue (Rue en 1864)
- (D) la Diège
- (D) l'Artaude
- (MD) la Sumène
- (D) la Triouzoune
- (MD) le Labiou
- (D) le Pont-Aubert
- (MD) l'Auze
- (D) la Luzège
- (D) la Sombre (ou le Gaumont)
- (MD) la Glane (ou la Glane de Servières ou le Glanet)
- (D) le Doustre
- (D) la Souvigne
- (MD) la Maronne
- (D) le ruisseau de la Gane
- (D) la Ménoire

Lot
- (MD) la Cère
- (MD) le Mamoul
- (MD) la Bave
- (D) le ruisseau de Palsou
- (D) la Sourdoire
- (D) la Tourmente
- (D) le Cacrey (ruisseau)
- (MD) l'Ouysse
- (D) la Borrèze

Dordogne
- (MD) le Tournefeuille
- (MD) la Marcillande (ou la Germaine)
- (D) l'Énéa
- (MD) le Céou
- (MD) la Nauze
- (D) la Vézère
- (MD) la Couze
- (MD) le Couzeau
- (MD) la Conne
- (D) le Caudeau
- (D) la Gouyne
- (MD) la Gardonnette
- (D) l'Eyraud
- (D) le Barailler
- (D) l'Estrop

Gironde
- (MD) le Seignal
- (MD) la Gravouse
- (MD) la Soulège
- (MD) la Durèze
- (D) la Lidoire
- (MD) l'Escouach
- (MD) la Gamage
- (MD) l'Engranne
- (MD) la Rouille (ou le Canaudonne)
- (D) l'Isle
- (MD) le Gestas
- (MD) la Laurence
- (D) la Virvée
- (D) le Moron,

Baraĵoj

baraĵo de La Bourboule
baraĵo de Saint-Sauves-d'Auvergne
baraĵo de Bort-les-Orgues
baraĵo de Marèges, konstruita inter 1932 kaj 1935
baraĵo de l'Aigle
baraĵo de Chastang
baraĵo de Argentat
baraĵo de Mauzac
baraĵo de Tuilières
baraĵo de Grand-Salvette (Bergerac)

Historio

En la 9-a jc, kiam la vikingoj prirabis la regionon de Dordogne, la loĝantoj en la valo forlasis siajn vilaĝojn, kaj reekloĝis en la ŝirmejoj de siaj prauloj. Ili skrapas la pariojn, malfermante ĉambrojn kaj koridorojn, por krei siajn loĝejojn en kavoj, kiujn ili nomis "cluzeau". Altsidaj, provizitaj per gvatistoj, ili estis bonegaj rifuĝejoj por rezisti al la invadintoj.

Bibliografio

Veteraj kapricoj en Sud-Okcidento, speciala eldono de historia revuo Arkheia, Montauban, 2009.

Vidi ankaŭ

Kategorio Dordogne (rivero) en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Eksteraj ligiloj

Vortaro de la riveroj kaj kanaloj de la projekto Babel : Dordogne

Notoj kaj referencoj

Notoj

↑ Kiel Midouze, valizvorto formita per la nomoj de la kontribuintoj, Midou kaj Douze.
↑ Sidoine Apollinaire

Referencoj

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 La Dordogne en sandre.eaufrance.fr france
↑ Artaj kaj historiaj urboj kaj landoj laŭ regiono sur la TTT-ejo de "Villes et pays d'art et d'histoire".
↑ Chantal Gibert, La Dordogne labellisée, gazeto Sud Ouest, eldono "Dordogne" de la 13-a de julio 2012.
↑ Ekzemploj : Komitato pri baseno Adour-Garonne ([1]) aŭ la teritoria publika organizaĵo pri la baseno de Dordogne (Épidor) ([2])
↑ Conservatoire de l'estuaire de la Gironde (2004). (PDF) La chronique du fleuve, p.3. Alirita La 31-an de aŭgusto 2010.
↑ Épidor, Dordogne, fizika kunteksto. Alirdato la 26-an de junio 2010.
↑ Datumbanko Hydro - MEDDE. Sintezo de la datumbanko Hydro - (P5140010).
↑ Dictionnaire des communes de France, Adolphe Joanne, eldoninto "Hachette", 1864

	Portalo pri lagoj kaj riveroj
	Portalo pri Akvitanio
	Portalo pri Limousin
	Portalo pri Auvergne
	Portalo pri Midi-Pyrénées

[7] Kiel Midouze, valizvorto formita per la nomoj de la kontribuintoj, Midou kaj Douze.

[8] Sidoine Apollinaire

[sandre-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 La Dordogne en sandre.eaufrance.fr france

[2] Artaj kaj historiaj urboj kaj landoj laŭ regiono sur la TTT-ejo de "Villes et pays d'art et d'histoire".

[3] Chantal Gibert, La Dordogne labellisée, gazeto Sud Ouest, eldono "Dordogne" de la 13-a de julio 2012.

[4] Ekzemploj : Komitato pri baseno Adour-Garonne ([1]) aŭ la teritoria publika organizaĵo pri la baseno de Dordogne (Épidor) ([2])

[5] Conservatoire de l'estuaire de la Gironde (2004). (PDF) La chronique du fleuve, p.3. Alirita La 31-an de aŭgusto 2010.

[epidor-6] Épidor, Dordogne, fizika kunteksto. Alirdato la 26-an de junio 2010.

[hydro-9] Datumbanko Hydro - MEDDE. Sintezo de la datumbanko Hydro - (P5140010).

[10] Dictionnaire des communes de France, Adolphe Joanne, eldoninto "Hachette", 1864

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[notes 1]

[notes 2]

[7]

[8]