Entomologio
Insektoscienco (aŭ entomologio el la grekaj entomos, insekto kaj logos, scienco) estas fako de bestoscienco kiu studas la insektoj.
Historio de la insektoscienco
La insektoscienco enradikiĝas en preskaŭ ĉiu kulturo ĉiutempaj ekde prahistoriaj tempoj, ĉefe je la apero de la agrikulturo (plagoj, bredado de abeloj), sed la scienca studo komencis ĵuse en la 16-a jarcento. La listo de insektistoj tra la tuta historio estas enorma kaj inkludas nomojn kiel Charles Darwin, Vladimir Nabokov, Karl von Frisch ( Nobel-premio en 1973), kaj multaj aliajn.
Kiel fondinto de moderna insektoscienco estas konsiderata Anna Maria Sibylla Merian. Populara bildo de la klasika insektisto estas saĝulo kun papilikaptilo kaj mallonga pantalono.
Objekto de la fako
El ĉirkaŭ 1,3 milionoj de priskribitaj vivantaj specioj, la insektoj estas pli da du trionoj el ĉiuj konataj organismoj[1] kaj, krome ili havas longan fosilian historion, ĉar ties apero okazis je la Devoniko, antaŭ ĉirkaŭ 400 milionoj da jaroj. Ili havis multajn formojn de interagado kun homoj kaj kun aliaj vivformoj sur la tero; pro tio la insektoscienco konsistigas tre gravan fakon ene de la bestoscienco. La insektoscienco inkludas ofte la studon de aliaj artropodoj kiel Araneoidoj, krustuloj kaj miriapodoj, kvankam tiu ampleksigo estas teknike malĝusta.
Aplikita aŭ ekonomika insektoscienco
La aplikita insektoscienco estas la pristudo de la insektoj interesaj por la homa estaĵo, ĉu pro la produktoj el ili havigitaj, ĉu pro la efiko kiu okazigas ĉe la homaj havaĵoj. Estas ĉefe gravaj la jenaj insektoj:
- Produktantoj de mielo, cero, propoleo, poleno kaj aliaj resursoj. Vidu Apikulturo
- Transpasantoj de malsanoj al animaloj aŭ homoj.
- Plagoj en kultivoj, magazenitaj materialoj kaj strukturoj.
- Kontrolantoj de aliaj plagoj.
Jura insektoscienco
La jura insektoscienco baziĝas sur la ekologia sinsekvo de la artropodoj kiuj instaliĝas en kadavro por certigi la precizajn daton kaj eĉ la horon de iu morto. Ĝi estas ĉefe utila ĉe kadavroj oldaj je tagoj, semajnoj aŭ monatoj.
Referencoj
- ↑ Chapman, A. D.. (2006) Numbers of living species in Australia and the World, p. 60. ISBN 978-0-642-56850-2.
Eksteraj ligiloj
- Ejo pri entomologio en hispana
- Antonio Torralba Rubial: IIa enkonduka kurso pri entomologio (1995)
- Bio-nica.org Entomologio de tropikaj insektoj Ampleksa katalogo
- Portalejo de agrikultura entomologio en hispana pri la Valo Yaqui [Jaki, Ciudad Obregón, Sonora, Meksikio]
- Entomologio
- Jura entomologio, I
- Jura entomologio, II
Entomologiaj socioj hispanlingvaj
Alfabete (en la hispana) laŭ landoj: