Esperanto-gazeto
Esperanto-gazeto estas periodaĵo (tradicie, sed malprecize nomita gazeto) aŭ en Esperanto aŭ en alia lingvo pri Esperanto. Kelkfoje oni inkluzivas ankaŭ alilingvajn periodaĵojn, kiuj dum certa tempo publikigis regulan rubrikon skribitan en Esperanto. Kontraŭ la bibliografia kutimo en bibliotekoj oni tradicie ne inkluzivas publikigaĵojn kun longa aper-ritmo kiel jarlibroj, kongreslibroj, regule aperantaj adreslibroj kaj similaj.
La terminoj por Esperanto-periodaĵoj forte varias, ekzemple letero, folioj, informilo, cirkulero, gazeto, revuo, ĵurnalo, magazino kaj aliaj. La uzo ofte estas malpreciza. Tiu ĉi artikolo pro tio ne distingas periodaĵojn laŭ tiuj kategorioj.
De la unua Esperanto-periodaĵo, La Esperantisto, aperis pli ol dek mil titoloj de tre malsama amplekso, enhavo, daŭro kaj kvalito (vidu la bazan literaturon malsupre). La plejmulto nur mallonge aperis, la averaĝa daŭro estas ĉirkaŭ 5 jaroj.
Klasifikoj
Oni povas klasifiki Esperanto-periodaĵojn laŭ multaj aspektoj, ekzemple laŭ:
- temo: ekzemple literatura, faka, movada, politika, prireligia, porjunulara, porinfana, kaj tiel plu
- eldonisto: ekzemple (internacia aŭ nacia) Esperanto-organizaĵo, komerca Esperanto-entrepreno, ekstermovada instanco kiel ŝtata informejo, kaj tiel plu
- nombro da redaktoroj: periodaĵo de unuopulo aŭ de skipo
- profesieco: amatora, profesia
- ankoraŭ aperanta aŭ malaperinta
- aper-ritmo: regula / laŭokaza, taga, semajna, monata, dumonata, trimonata aŭ sesmonata
- aper-periodoj: ekzemple frua Esperanto-gazetaro (antaŭ la unua mondmilito), intermilita periodo, 1950-aj jaroj, kaj tiel plu
- eldon-loko: laŭ landoj, regionoj, urboj, kaj tiel plu
- eldon-formo: manskribita, stencilita, kopiita, presita, elektronika, reta, kaj tiel plu kun aŭ sen ilustraĵoj
- prilaboriteco: ekzemple kun aŭ sen jarindekso, registrita aŭ ne en elektronikaj bibliografioj, kaj tiel plu
Ŝanĝo de la gazetara merkato
La merkato de Esperanto-periodaĵoj ĉiam estis ŝanĝema kaj ekzistas nur malmultaj konstante dum multaj jaroj aperintaj gazetoj, kiel ekzemple Heroldo de Esperanto aŭ Monato. Dum la lastaj jaroj malaperis pluraj konataj periodaĵoj. Post la kolapso de la iama soveta bloko en 1989/1990, malaperis preskaŭ ĉiuj periodaĵoj el tiuj landoj, post kiam la antaŭaj ŝtataj subvencioj forfalis (tipa ekzemplo estas Hungara Vivo). Sed ankaŭ en okcidenteŭropaj landoj ĉesis aperi periodaĵoj kun eĉ jardeke longa tradicio, kiel ekzemple La Brita Esperantisto de la tiea Esperanto-organizo aŭ La Espero de la Sveda Esperanto-Federacio. La laborista Esperanto-gazetaro hodiaŭ estas multe malpli forta ol dum la 1930-aj aŭ 1950-aj jaroj. Pri la kialoj ne ekzistas tute klara bildo. Rolon povas ludi ebla malfortiĝo de la landaj kaj aliaj Esperanto-organizoj, sed ankaŭ la kreskanta disvastiĝo de aliaj inform-kanaloj kiel la reto, retpoŝtaj dissendolistoj, kaj tiel plu. Multaj gazetoj jam tute ne plu aperas en papera, sed nur en elektronika formo (ekzemple El Popola Ĉinio); aliaj havas eldonojn en ambaŭ formoj (ekzemple Esperantologio, Berlina informilo); tria grupo ankoraŭ restas nur kiel tradiciaj, presitaj komunikiloj. Tia evoluo ne estas aparta fenomeno de la esperanta gazetaro, sed simile trafas ankaŭ la ekstermovadan.
Konservado de Esperanto-gazetoj
La plej gravaj Esperanto-bibliotekoj ankaŭ kolektas kaj registras Esperanto-periodaĵojn.
Konservado de Esperanto-gazetoj estas malfacila, kapital-intensa kaj urĝa tasko, ĉar dum preskaŭ cent jaroj ili estis presita sur acida papero, kiu facile detruiĝas kaj disfalas. Por savi ilin de pereo kaj facile alirigi ilin oni tial komencis kopii aŭ skani Esperanto-periodaĵojn. Fine de la 2008 ekzistis precipe du priaj projektoj: Gazetoteko Lanti kaj La Esperanta Gazetejo.
Baza literaturo
La faka literaturo pri Esperanto-periodaĵoj estas tiel ampleksa, ke ne eblas listigi ĝin iel komplete. Plej bazaj konsult-verkoj estas:
- 1992: Rondo Takács. Inventaro de planlingvistikaj periodaĵoj. Sant Pau D'Ordal: Hispana Esperanto-Muzeo 1992, 132 p.
- 1934: Katalogo de la Esperanto-Gazetaro. Jablonné n. Orl. 1934.
- 1929/1973: Bibliografio de Internacia Lingvo, Genève 1929, represo Hildesheim, New York 1973.
La plej facile konsultebla bibliografio de Esperanto-periodaĵoj estas la datumbazo "Trovanto" de la Kolekto por Planlingvoj kaj Esperanto-Muzeo
Listo de Esperanto-periodaĵoj
Jen la listo de kelkaj Esperanto-periodaĵoj, ordigita alfabete laŭ kategorioj, ignorante la artikolon la. Se vi skribas novan artikolon pri gazeto, bonvolu forigu la ekstervikipedian ligilon en ĉi tiu paĝo.
Beletraj
- Beletra Almanako [1]
- Fenestro - reta ĉiumonata internacia literatura revuo.
- Komencanto - dumonata internacia papera revuo por komencantaj aŭtoroj kaj komencantaj esperantistoj. Vidu pli rete: [2]
- La Gazeto (papera revuo, sed ankaŭ rete : [3]) - La Gazeto, mondkultura revuo en Esperanto: eseoj, rakontoj, tradukoj, recenzoj, ktp.
- La Karavelo - dumonata kultura revuo en Esperanto, ĉefe beletra.
- Literatura Foiro - dumonata kultura revuo en Esperanto
- Penseo, CN, beletra
- Scienco kaj Kulturo - internacia dumonata esperantlingva revuo pri literaturo, kulturo kaj aktualaj problemoj de scienco
Fakaj
- Aŭroro (gazeto) (blinduloj)
- Dia Regno (protestanta)
- Dio Benu, gazeto de la Ĉeĥa IKUE-sekcio (katolika)
- Esperantologio/Esperanto Studies (lingvistika scienco)
- Espero Katolika (parte ankaŭ rete: [4])
- Etnismo, revuo de la Internacia Komitato por Etnaj Liberecoj (la antaŭlasta numero rete legebla [5] tie ĉi)
- Homarane, kajero pri socio, filozofio, religio
- Hungara Fervojisto
- La Merkato revuo de Internacia Komerca kaj Ekonomia Fakgrupo (IKEF) ekde aŭgusto 1984
- Scienca Revuo (scienca)
- Scienco kaj Kulturo - internacia dumonata esperantlingva revuo pri aktualaj problemoj de scienco, pri kulturo kaj literaturo
- La Skolta Mondo, oficiala organo de Skolta Esperanto-Ligo
- Teleskopo (revuo) (scienca) [6])
Tutmondaj
- Aveno - jara bulteno de Asocio de Verduloj Esperantistaj
- Esperanto, revuo de la UEA
- Eventoj - Eventoj, perantoj, servoj. Krome: Plena Kalendaro de Esperanto-aranĝoj, E-novaĵservo: ret-info, dokumentoj de UEA, ktp.
- Familia Esperanto - neregula cirkulaĵo de Rondo Familia
- Femina - socikultura revuo en Esperanto, ne nur por virinoj
- Heroldo de Esperanto - trisemajna informa gazeto pri la Esperanto-mondo
- Kajeroj el la Sudo Bulteno de la Hispana Asocio de Laboristoj Esperantistaj [7]
- Kontakto - Revuo de TEJO, Tutmonda Esperantista Junulara Organizo. UEA/TEJO, junulara
- La Juna Penso, organo de la Junulfako de SAT
- Laŭte!
- Le Monde diplomatique en Esperanto [8] - Esperanta eldono de la franca monatgazeto Le Monde diplomatique; ĉefredaktisto: Vilhelmo Lutermano; vd ankaŭ Monda Asembleo Socia (MAS).
- La KancerKliniko - politika, kultura, skandalema, ajnista.
- Monato - Internacia magazino pri kulturo, scienco, politiko kaj moderna vivo.
- Naturista Vivo
- Rok-Gazet' - pri muziko
- Scienco kaj Kulturo - internacia dumonata revuo pri aktualaj problemoj de scienco, pri kulturo kaj literaturo
- Sennacieca Revuo, jara kultura revuo de SAT
- Sennaciulo, [9], monata organo de SAT
- TEJO Tutmonde, UEA/TEJO, junulara, nun movada rubriko ene de la revuo Kontakto
- Zajn' - revueto pri anarkiismo kaj alternativaj vivstiloj
Listo laŭ kontinentoj
Afriko
- Inter ni [10] Malagasa reta kaj papera gazeto.
- KomACE de la Afrika Centro Esperantista, aperanta regule en la retpaĝo de Monda Asembleo Socia (MAS): [11]
Ameriko
Brazilo
Kanado
- LUMO [12], organo de Kanada Esperanto-Asocio
- Alumeto [13], Kanado
- Juna alumeto [14], junulara
- La Riverego Bulteno de Esperanto-societo kebekia
Kolombio
- Andaj Ondoj [15] - Oficiala ret-revuo de Kolombia Esperanto-Ligo.
Meksiko
- Ni ĉiuj Bulteno de Meksika Esperanto-Federacio
Usono
- Ĉizilo, retrevuo ĉe la Universitato de Kostariko
- La NASKa Fasko Bulteno dumkursara de NASK
Azio kaj Oceanio
- Esperanto en Azio - organo de Komisiono pri Azia Esperanto-Movado de UEA (KAEM)
Aŭstralio kaj Nov-Zelando
Ĉinio
- El Popola Ĉinio jam nur rete[18]- Magazino kun diversaj rubrikoj: novaĵoj pri Ĉinio kaj esperanta movado, ĝeneralaj informoj pri Ĉinio (kulturo, turismo, ktp.)
Irano
Israelo
- Israela Esperantisto [19] − revuo de Esperanto-Ligo en Israelo
Japanio
- La Revuo Orienta (Japanlingva/Esperanta) - monata organo de Japana Esperanto-Instituto
- La Junuloj (Japanlingva/Esperanta) - du-monata gazeto de Japana Esperanto-Junularo
- La Movado - organo de Kansaja Ligo de Esperanto-Grupoj (KLEG) en Japanio
- Ponteto - organo de Esperanto-Ligo de Kantoo en Japanio. Du-monata gazeto kun 24 paĝoj en B5-formato.
Koreio
- La Espero el Koreio
- La Lanterno Azia (Korealingva/Esperanta) - monata organo de Korea Esperanto-Asocio
- Verda Voĉo (Korealingva/Esperanta) - du-monata gazeto de Korea Esperanto-Junularo
Eŭropo
Belgio
Britio
Ĉeĥio
- Starto [20], presorgano de Ĉeĥa Esperanto-Asocio
- Informilo [21] - monata gazeto de Asocio de Esperantistoj-Handikapuloj, kun kvaronjara
kultura suplemento Antaŭen
Finnlando
Francio
- EsperantÒC, FR, okcitana, dulingva
- JEFO informas, junulara
- Le Monde de l'Espéranto
- Norda Gazeto (norda Francio)
- La SAGO (La SAT-Amikara Gazeto)
- Saluton (S@luton), UK, junulara [ nefunkcianta? ]
Germanio
- Vd. apartan artikolon Esperanto-gazetoj en Germanio
- Berlina informilo [23], Berlino
- Esperanto aktuell [24] - Deutsch/Esperanto - Gazeto de Germana Esperanto-Asocio - Zeitschrift des Deutschen Esperanto-Bundes
- Esperanto Gazeto [25], gazeto de la germana klubo Esperanto-Gruppe Unterweser (Esperanto-Grupo Subvisurgo)
- Esperanto Hamburg, gazeto de la Hamburga Esperanto-Societo, Germanio
- Kune [26], junulara
- Magdeburga folio
- Verda informilo [27], oficiala informilo de estraroj de Landa Asocio Meklenburgio-Antaŭpomerio (LAMA) kaj Esperanto-Societo Neubrandenburg (ESN)
Hispanio
- Boletín
- Eŭska Kverko (Eŭskio)
- Gazeto andaluzia
- Kajeroj el la Sudo [28] - Bulteno de Hispana Asocio de Laboristoj Esperantistaj (HALE)
- Kataluna Esperantisto [29] - Oficiala organo de Kataluna Esperanto-Asocio, en la kataluna kaj Esperanto
- Nia voĉo, flugfolio de Madrida Esperanto-Liceo
Irlando
- Nova Irlanda Esperantisto, oficiala organo de la Esperanto-Asocio de Irlando
Italio
- L'Esperanto [30]
- Nova sento, junulara
Kroatio
Litovio
- Litova Stelo [32] - Oficiala organo de la Litova Esperanto-Asocio
Nederlando
Norvegio
- La norda lumo
- Norvega Esperantisto, oficiala organo de Norvega Esperantista Ligo
Pollando
- Tamen
- Kedzierzyn-Kozle Kuriero de Esperanto [ nefunkcianta? ]
- Pola Esperantisto
Rumanio
Rusio
Svedio
Svislando
- SESi - Svisa Esperanto-Societo informas, Informbulteno de SES, aperanta kvaronjare
Songazetoj
Retgazetoj
- Amuze [35], distraj legaĵoj [ nefunkcianta? ]
- Aveno [36], Asocio de Verduloj Esperantistaj [37]
- Ĉau! [38], retmagazino pri la ĉiutago [ nefunkcianta? ]
- Elektronika Bulteno de EASL [39] [ nefunkcianta? ] [ nefunkcianta? ]
- Esperantologio / Esperanto Studies [40] [ nefunkcianta? ]
- Esperanto-Ligo Ciberspaca [41] La kunigilo en eo
- La Fasko [42] - Faru, Amu, Subtenu, Kuraĝigu, Ofertu. La inicialoj donas la nomon de tiu reta revuo. [ nefunkcianta? ]
- Flandra Gazetara Elekto [43] - Novaĵoj tradukitaj. [ nedisponebla esperantlingve? ]
- Forumo [44], LSG, samseksama
- Ĝangalo E-Portalo - Novaĵoj, magazino, forumo, pri Esperantujo kaj la tuta mondo.
- Ĝisdatigo, anarkisma
- Hilelisto [45] [ nefunkcianta? ]
- Interhelpo [46], Anarkiista esperanta bulteno [ nefunkcianta? ]
- Inter ni [47] Malagasa reta kaj papera gazeto
- Internacia gazeto organo de KatoDika Klubo
- Juna Amiko [48] - Internacia Esperanto-revuo de ILEI por lernejanoj kaj komencantoj [ nefunkcianta? ]
- Kiosko [49] - Virtuala gazetara kiosko kiu ebligas konsulti multege da diversaj magazinoj kaj gazetoj en diversaj lingvoj.
- Komentoj [50] La unua ĉiutaga Esperanto-ĵurnalo - Legantpaĝo, Kio okazas en la mondo? Tagaj eventoj en Svislando. Anoncoj, Movado, Sporto, Ŝercoj, Esperanto-Societo Zuriko. [ nefunkcianta? ]
- Komputora mondo [51], komputoroj, interreto [ nefunkcianta? ]
- La Krokodil' [52], informbulteno de EKC Tuluzo, dulingva (franca, esperanto). [ nefunkcianta? ]
- Kva!Kvak! [53] [ nefunkcianta? ]
- Libera Folio - sendependa movada bulteno
- Lingva retgazeto, Boris Kolker
- Male [54] "malaktuale kaj malinterese pri movadaj mal- kaj okazoj" [ nefunkcianta? ]
- Monato - Internacia magazino pri kulturo, scienco, politiko kaj moderna vivo.
- Monda solidareco [55] [ nefunkcianta? ]
- Mozaiko [56] monata vikirevuo, magazino de interesaĵoj bazita plejparte sur Esperanta Vikipedio - aperas ekde septembro 2010 en la retpaĝaro de ĈEA
- Nordhungaria Informo [57], informilo de Esperanto-Amika Rondo "Király Lajos" en Miskolc, ankaŭ havebla en la hungara
- Nun [58], aktualaj informoj pri esperanto, internacia [ nefunkcianta? ]
- La Ondo de Esperanto - Gazeto el Rusio. RU
- Penseo, CN, beletra
- Rok-gazet', muziko
- La skolta mondo [59] - Oficiala bulteno de Skolta Esperanto-Ligo kun retlegebla versio. [ nefunkcianta? ]
- Tefloro [60] - [ nefunkcianta? ]
- TEJO-aktuale - koncizaj novaĵoj pri TEJO
- Uzino [61], originala kaj tradukita beletro [ nefunkcianta? ]
- La Verda Krabo - franclingva reta monatletero de JEFO
- Vikinovaĵoj - nova lingva versio de la Vikimedia projekto
- Vola Püg' - Reta gazeto tute senpaga (sed ne ĉiam senpuga ;-) nur pri humuro kaj bildstrioj en Esperanto.
Novaĵagentejoj
Paperaj
- LabourStart [62] - Tutmonda sindikata novaĵservo en pluraj lingvoj.
- Ret-Info
En la TTT
- Ĉilia Aero
- Eventeo http://eo.eventeo.net nova retejo esperantlingva pri la plej diverstemaj mondaj novaĵoj : politiko, ekonomiko, kulturo, natura medio, sciencoj, distraĵoj ktp...
- Heroldo komunikas - HeKo estas retagentejo je la servo de la establoj en aŭ apud la Pakto por la Esperanta Civito.
- en Indymedia-reto ekzistas du Esperantlingvaj (vidu la artikolon)
- Novaĵoj el Rusio (ne plu funkcianta)
- Raporto.info http://raporto.info/ tutnova liberverkita novaĵagentejo far esperantistoj el kaj pri la tutmondo
Nacilingvaj/informaj
- El correo del esperanto, ES
- Esperanto-nyt [63], DK
- Esperanto-nytt [64], NO
- Esperantonytt [65], SE
- Horizontaal [66], NL
- Monate ĉe vi, ES
- Notícias interessantes do esperanto, BR
- Ökumenisches Esperanto-Forum [67], DE
- Tornado, PL - organo de Varsovia Vento
Malaperintaj/ĉesintaj gazetoj
- Budapeŝta Informilo
- La Praktiko
- Debrecena Bulteno, HU (2003)
- Eventoj
- Fokuso
- Fonto
- Hungara Vivo
- Hungara Esperantisto
- Katolika Mondo
- Koncize
- Kooperativa Stelo
- Ktp!, de USEJ, la usona junularo - eksa
- La Nica Literatura Revuo
- La Paĝio, HU, iama junulara periodaĵo de HEJ
- PACO (revuo) revuo de Mondpaca Esperantista Movado (MEM)
- La pacaktivulo (bulteno) interna kommunikado de MEM
- Literatura Mondo
- Nova Civito
- Norda Prismo
Historiaj Esperanto-gazetoj
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Frua Esperanto-gazetaro.Naciaj aŭ aliregionaj:
- Belga Esperantisto
- Bohema esperantisto
- Bohema Revuo Esperantista
- Germana Esperantisto
- Irlanda Esperantisto
- Lombarda Esperantisto
- Meksikaj revuoj
- Transalpa Esperantisto
Internaciaj, fakaj, politikaj:
- Lingvo Internacia
- Geologio Internacia
- Geografia Revuo
- Homo kaj kosmo
- Infanoj sur Tutmondo
- Internacia Literaturo
- La Nova Epoko
- La Nova Etapo
- La Nova Tago
- Literatura mondo
- Planlingvistiko
- Proleta Literaturo
Eksteraj ligiloj
- Gazetejo.org - Esperanto-gazetoj rete legeblaj kaj elŝuteblaj
- Esperanto-gazetoj en DMoz
- Gazetoteko Lanti - arkivo de la malnovaj kaj novaj Esperanto-gazetoj
- Germanlingve pri iamaj Esperanto-gazetoj
- CDELI - Kolekto de periodaĵoj, ampleksa listo de Esperanto-gazetoj
| ||||||
