Franklin D. Roosevelt

Franklin Delano Roosevelt
Franklin D. Roosevelt en 1933
Persona informo
Franklin Delano Roosevelt
Naskonomo	Franklin Delano Roosevelt
Naskiĝo	30-an de januaro 1882 en Ŝablono:Flagikono Hyde Park, New York, Usono
Morto	12-an de aprilo 1945 en Ŝablono:Flagikono Warm Springs, Georgia, Usono
Mortis pro	naturaj kialoj vd
Mortis per	cerba sangado vd
Tombo	Franklin Delano and Anna Eleanor Roosevelt tomb vd
Religio	Usona episkopa eklezio
Lingvoj	angla • germana • franca vd
Loĝloko	Nov-Jorko vd
Ŝtataneco	Usono vd
Alma mater	Universitato Harvard
Partio	Demokrata
Subskribo
Familio
Dinastio	Roosevelt family vd
Patro	James Roosevelt vd
Patrino	Sara Roosevelt vd
Gefratoj	James Roosevelt Roosevelt vd
Edz(in)o	Eleanor Roosevelt
Infanoj	Elliott Roosevelt • Franklin Delano Roosevelt Jr. • John Aspinwall Roosevelt • Anna Roosevelt Halsted • James Roosevelt • Franklin Delano Roosevelt vd
Parencoj	Theodore Roosevelt vd
Profesio
Okupo	ŝtatreprezentanto • advokato • politikisto • golfludisto • scenaristo vd
Aktiva en	Vaŝingtono vd
Postenoj Postenoj Prezidanto de Usono • member of the State Senate of New York • Guberniestro de Nov-Jorkio • Assistant Secretary of the Navy • Guberniestro Ĝenerala de Filipinoj • elektita estonta usona prezidanto vd
Honorigoj Honorigoj Persono de la jaro • Persono de la jaro • Persono de la jaro • Kavaliro Grand-Kruca de Militista Vilhelmo-Ordeno • Albert-medalo • Médaille militaire • Grand Cross of the Order of the Legion of Honour (Philippines) • Militista Vilhelmo-Ordeno • Philippine Legion of Honor • American Philatelic Society Hall of Fame vd
32-a Prezidento de Usono
Dum	4-a de marto 1933 – 12-a de aprilo 1945
Vicprezidento	John N. Garner (1933–1941), Henry A. Wallace (1941–1945), Harry S. Truman (1945)
Antaŭulo	Herbert Hoover
Sekvanto	Harry S. Truman
44-a Ŝtatestro de Nov-Jorkio
Dum	1-a de januaro 1929 – 31-a de decembro 1932
Antaŭulo	Alfred E. Smith
Sekvanto	Herbert H. Lehman
Vicsekretario de Armea maristaro
Dum	1913 – 1920
Prezidento	Woodrow Wilson
Membro de Senato de Novjorko
Dum	1-a de januaro 1911 – 17-a de marto 1913
vd	Fonto: Vikidatumoj

Franklin Delano ROOSEVELT [ˈfɹæŋklɪn ˈdɛlənoʊ ˈɹoʊzvɛlt] (naskiĝis la 30-an de januaro 1882, mortis la 12-an de aprilo 1945), ofte konata de la mallongigo FDR, estis la tridek-dua Prezidento de Usono. Li estis centra figuro de la 20-a jarcento dum tempo de mondvasta ekonomia krizo kaj monda milito. Voĉdonita kvaroble kiel prezidento, li servis ekde 1933 al 1945 kaj estas la nur usona prezidento servanta pli ol du oficperiodojn. Franklin D. Roosevelt kaj Theodore Roosevelt estis kvinaj kuzoj, sed amikoj. Franklin edziĝis Eleanor Roosevelt en 1905, kiu estis la orfa nevino de Theodore.

Dum la Granda Depresio de la 1930-aj jaroj, Roosevelt kreis la "New Deal" ("Nova Interkonsento") por provizi helpon por senlaboruloj, plibonigi la ekonomion, kaj reformi la ekonomian kaj bankadajn sistemojn. Sub lia administrado, li starigis plurajn agenciojn kiuj ankoraŭ havas profundajn efikojn en usona komerco hodiaŭ, inkluzivante Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC, "Federala Depona Asekura Korporacio"), Tennessee Valley Authority (TVA, Tenesia Valo-Aŭtoritato), Securities and Exchange Commission (SEC, Komisio por Garantiaĵoj kaj Interŝanĝaĵoj), kaj la usona sistemo de Sociala sekureco.

Dum Britio batalis la Akso-landojn, Roosevelt provizis asiston Lend-Lease ("prunti-lui") al Winston Churchill antaŭ Usono formale eniris la Duan Mondmiliton en decembro 1941. En Usono, li starigis prez-reguladojn kaj porciolimigadon. Post la atako kontraŭ Pearl Harbor de la aerarmeo de Japanio, kaj post la deklaro de milito kontraŭ Usono de Nazi-Germanio kaj Itala reĝlando, Roosevelt ordonis enprizonigadon de usonanoj de Japanio, Germanio, kaj Italio.

Roosevelt estris Usonon kiam ĝi iĝis la "Arsenalon de Demokratio". Roosevelt, laboranta apude kun lia peranto Harry Hopkins, helpis usono esti la ĉefa provizanto de armiloj kaj mono de la Aliancanoj. Usono havis plivastigadon de industrio, la atingo de plena laborado, kaj novaj labor-eblecoj por afrik-usonanoj kaj virinoj. Dum la Aliancanoj atingis venkon, Roosevelt grave rolis formante la postmilitan mondo, ĉefe pro la Jalta konferenco kaj kreado de la Unuiĝintaj Nacioj. Poste, la Aliancanoj, kune kun Usono, venkis Germanio, Italio, kaj Japanio.

Roosevelt naskiĝis en Hyde Park, Nov-Jorkio. Li estis tre populara prezidento dum la granda depresio kaj la Dua mondmilito. Li estis 185 cm alta kaj pezis 82 kg. Ekde 1921 li suferis pro poliomjelito. Li uzis la radion por dissendi siajn mesaĝojn. Lia edzino estis Anna Eleanor Roosevelt, kaj la paro havis kvin gefilojn. Roosevelt estis episkopano.

Roosevelt mortis en 1945, 63-jaraĝa, en Warm Springs, Georgio, dum sia kvara administrado.

Dum lia administrado (1933-1945) okazis;

• 1933 La Banka Krizo - 5000 bankoj fiaskis, Roosevelt diris, "Nur timinda estas timsento mem."
• 1933 Forlaso de la Ora Normo
• 1933-1935 La Nova Konsento - leĝoj por rekonstrui la usonan ekonomion
• 1933 Revoko de la Prohibicio
• 1936 La Bona-Najbara Politiko - nova politiko kun Latin-Ameriko
• 1939 Leĝo de Hatch
• 1941, la 7-an de decembro - Atako de Japanio je Pearl Harbor, Havajo - Usono envenis la Duan Mondmiliton.
• 1945, la 11-an de februaro - La Konferenco kun Churchill kaj Stalino en Jalto.

• 
• 

Malvarma milito