Gliese 581

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Gliese 581

{{{Bildo-priskribo}}}

ruĝa nano • varia stelo • varia stelo de tipo BY de Drako • stelo de granda propra movo • stelo • astra fonto de proksim-infraruĝaj radioj • rotacia varia stelo
Historio de esploro
Trovinto
Dato de trovo
Indikoj
Observaj datumoj
(Epoko J2000.0)
Speco Ruĝa nano
Spektroklaso M3V[1]
Rektascensio 15h 19m 26.8250s [2]
Deklinacio −07° 43′ 20,209″ [2]
Distanco 20,3 ± 0,3 lj
Fota magnitudo (B)
Videbla magnitudo (V) 10,56 – 10,58
Konstelacio Pesilo
Radia rapido −9,5 ± 0,5[2] m/s
Moviĝo:
 je rektascensio −1233,51[3]
 je deklinacio −94,52[3]
Paralakso 160,91
Fizikaj propraĵoj
Maso 0,31[4]
Radiuso 0,29[1]
Absoluta magnitudo (V) 11,6
Lumeco 0,013[1]
Surfaca temperaturo 3480 ± 48[5] K
Kvanto de pezaj elementoj −0,33 ± 0,12[5]
Aĝo 7-11 x 1011 [4][6] jaroj
Propraĵoj
Listo de steloj
v • d • r

Gliese 581 estas ruĝa nano de spektroklaso M3V, kiu lokiĝas je 20,3 lumjaroj for de la Tero en la konstelacio Pesilo. Ĝia maso estas proksimume 1/3 M⊙, kaj ĝi estas la 89-a plej proksima stelsistemo al la Suno. Observoj sugestas, ke la stelo havas almenaŭ ses planedojn: Gliese 581 e, b, c, g, d kaj f.[7][8] Rimarkinde, planedo g ŝajne troviĝas meze en la enloĝebla zono,[8][9] kaj ŝajne estas tajde ŝlosita.[8]

La sistemo kaptis la atenton de la astronomia komunumo post la malkovro de Gliese 581 c en 2007, la unua malmasa ekstersunsistema planedo malkovrita ene de la enloĝebla zono de sia stelo. Laŭ esploroj bazitaj sur la modeloj pri klimato sur la Tero, Gliese 581 c havus forcejan efikon, kaj do tre eble ne estas loĝebla. Tamen, la pli ekstera planedo Gliese 581 d, poste malkovrita, ja lokiĝas ene de la enloĝebla zono. Krome, dum aprilo 2009 estis malkovrita nova planedo, Gliese 581 e,[7] ĝis nun la plej simila planedo al Tero laŭ maso.

Stelo[redakti | redakti fonton]

La nomo Gliese 581 estas la nomo de ĉi tiu stelo laŭ la Katalogo Gliese de proksimaj steloj. Aliaj nomoj uzataj por ĉi tiu stelo estas BD-07° 4003 (laŭ la katalogo Bonner Durchmusterung) kaj HO Librae (laŭ nomenklaturo de variaj steloj). Ĝi ne havas propran nomon kiel Sirius aŭ Procyon.[2][10] Ĝi estas ruĝa nano de spektroklaso M3V, je 20,3 lumjaroj for de la Tero. Ĝi troviĝas du grandojn norde de Beta Librae, la plej brila stelo en la konstelacio Pesilo. Ĝia maso estas proksimume 1/3 M⊙, kaj estas la 87-a plej proksima stelsistemo al la Suno.[11]

Grandoj de la Suno (maldekstre) kaj Gliese 581 (dekstre).

Nanostelo de klaso M, kiel Gliese 581, estas multe malpli masa ol la Suno, tial ĝi fuzias hidrogenon multe pli malrapide ol la Suno. De la ŝajna magnitudo kaj distanco, oni taksas ke ĝia temperaturo estas 3200 K kaj videbla lumeco de nur 0.2% de tiu de la Suno.[12] Tamen, la ruĝaj nanoj, kiel Gliese 581, radiadas ĉefe laŭ infraruĝa parto de la spektro, kies maksimuma elsendo okazas je ondolongo de 830 nanometroj (kalkulita laŭ la leĝo de Wien pri ŝoviĝo, kiu supozas ke stelo radiadas kiel nigra korpo), kaj do la entuta lumeco povas esti pli granda.[13] (Kompare, la maksimuma elsendo de la Suno okazas je 530 nanometroj, meze de la por ni videbla parto de la spektro). Kiam oni kalkulas je la tuta spektro (ne nur la parto videbla de homoj), ĉi tiu stelo havas absolutan magnitudon de 1,3% L⊙.[1][12] Planedo devus esti multe pli proksime al sia stelo por ricevi similan kvanton da energio ol tiom kiom ricevas la Tero. Tia zono, kie la planedo ricevas similan kvanton da energio ol la Tero, estas nomata enloĝebla zono. La etendiĝo de tiu zono estas alia je ĉiu planeda sistemo.[14] Gliese 581 ŝajne estas tro maso por esti flagra stelo, kio faciligus la eblan ekziston de vivo.[15] Gliese 581 ne elsendas X-radiadon.[16]

Planeda sistemo[redakti | redakti fonton]

La planeda sistemo Gliese 581.
Objekto Maso Granda duonakso
(AU)
 Orbita periodo
(tagoj)
 Discentreco
e 3,1 ≥ m ≥ 1,94 M⊕ 0,03 3,14942 ± 0,00045 0
b 30,4 ≥ m ≥ 15,65 M⊕ 0,04 5,36874 ± 0,00019 0
c 10,4 ≥ m ≥ 5,36 M⊕ 0,07 12,9292 ± 0,0047 0,17 ± 0,07
d 13,8 ≥ m ≥ 7,09 M⊕ 0,22 66,80 ± 0,14 0,38 ± 0,09

Astronomoj malkovris almenaŭ kvar planedojn ĉirkaŭ Gliese 581. Gliese 581 b, proksimume samgranda kiel Neptuno, estis malkovrita dum aŭgusto 2005. Ĉi tiu interna planedo estas almenaŭ 16oble pli masa ol la Tero kaj ĝia orbita periodo estas nur 5,4 tagoj.[1]

Alia planedo, Gliese 581 c, estis malkovrita dum aprilo 2007.[17] Astronomoj kredas, ke Gliese 581 c estas roka planedo kun radiuso 1,5oble pli granda ol tiu de la Tero.[17] Astronomoj ne kapablis kalkuli la radiuson de la planedo, ĉar ĝi ne tranzitas sian stelon. Kun minimuma maso de proksimume kvin Termasoj —aŭ triono de la maso de Neptuno—Gliese 581 c orbitas ĝuste en la enloĝebla zono de sia stelo.[18] Ĝi estas unu el la plej malmasaj planedoj malkovritaj en la enloĝebla zono de alia stelo, kaj estis la unua kandidato por teni vivon.[19] La averaĝan nigrakorpan surfacan temperaturon oni taksas je −3 °C (por albedo simila al tiu de Venuso) kaj 40 °C (por albedo simila al tiu de la Tero),[17] tamen, la temperaturo povus esti multe pli alta (proksimume 500 °C) por forceja efiko simila al tiu de Venuso.[20] Iuj astronomoj kredas ke en la sistemo okazis planeda migrado kaj ke Gliese 581 c povintus formiĝi ekster la frostiga linio, kun konsisto simila al glaciecaj astroj kiel Ganimedo. Gliese 581 c faras kompletan rivoluon post 13 tagoj.[17]

Observoj de la stelo rivelis trian planedon, Gliese 581 d, 7oble pli masa ol la Tero kaj kun orbita periodo de 66,8 tagoj.[12][21][22] Ĝi ankaŭ orbitas en la enloĝebla zono kaj do, ankaŭ estas kandidato teni vivon sur ĝi.[7][20]

La malkovron de kvara planedo, Gliese 581 e, oni anoncis la 21-an de aprilo, 2009. Ĉi tiu planedo, kun minimuma maso de 1,9 termasoj, estas nuntempe la plej malpeza ekstersunsistema planedo ĉirkaŭ normala stelo. Ĝia orbita periodo estas 3,15 tagoj.[7][22]

Dinamikaj simuladoj de la sistemo Gliese 581, supozante ke la orbitoj estas samebenaj, montras, ke la sistemo fariĝas nestabila se iu el la komponantoj estas 1,6 – 2 oble pli masa ol ĝia minimuma maso. La supra limo por tiu similado estas 3,1, 30,4, 10,4 kaj 13,8 Termasoj por la planedoj e, b, c kaj d respektive.[7]

Mesaĝo el la Tero[redakti | redakti fonton]

Dum oktobro 2008, membroj el retpaĝaro Bebo elsendis Mesaĝon el la Tero, altpovuma elsendo al Gliese 581 c, uzante la radioteleskopon RT-70, kiu apartenas al la National Space Agency of Ukraine. Ĉi tiu elsendo atingos la sistemon Gliese 581 dum 2029; kaj la plej rapida ebla respondo atingus la Teron dum 2049.[23]

Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]

Referencoj[redakti | redakti fonton]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bonfils et al. (2005). “The HARPS search for southern extra-solar planets, VI. A Neptune-mass planet around the nearby M dwarf Gl 581”, Astronomy and Astrophysics (PDF) 443, p. L15–L18. doi:10.1051/0004-6361:200500193. Alirita 2009-04-27.. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 V* HO Lib -- Variable Star, database entry, SIMBAD. Accessed on line August 21, 2008.
  3. ↑ 3,0 3,1 van Leeuwen, F. (2007) HIP 74995. Hipparcos, the New Reduction. Strasbourg Astronomical Observatory. Alirita 2008-08-16.
  4. ↑ 4,0 4,1 Star: Gl 581. Extrasolar Planets Encyclopaedia. Arkivita el la originalo je 2012-05-10. Alirita 2009-04-27. “0.31 Msun ... 8 (−1+3) Gyr”.
  5. ↑ 5,0 5,1 Bean, J. L.; Benedict, G. F.; Endl, M. (2006). “Metallicities of M Dwarf Planet Hosts from Spectral Synthesis”, The Astrophysical Journal 653 (1), p. L65–L68. doi:10.1086/510527. Alirita 2007-02-04.. 
  6. ↑ Selsis 3.4 page 1382 "lower limit of the age that, considering the associated uncertainties, could be around 7 Gyr", "preliminary estimate", "should not be above 10-11 Gyr"
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Mayor et al. (2009). “The HARPS search for southern extra-solar planets,XVIII. An Earth-mass planet in the GJ 581 planetary system”, Astronomy and Astrophysics.  Arkivigite je 2009-05-21 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2009-05-21. Alirita 2010-05-18.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 (2010-09-29) “The Lick-Carnegie Exoplanet Survey: A 3.1 M_Earth Planet in the Habitable Zone of the Nearby M3V Star Gliese 581”, accepted by the Astrophysical Journal. Alirita 2010-09-29.. 
  9. ↑ http://www.sciencedaily.com/releases/2010/09/100929170503.htm
  10. ↑ Entry 5594-1093-1, Tycho Catalogue, The Hipparcos and Tycho Catalogues, CDS ID I/239.
  11. ↑ The One Hundred Nearest Star Systems. Research Consortium on Nearby Stars. Alirita 2008-08-21.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Udry, S.; Bonfils, X.; Delfosse, X.; Forveille, T.; Mayor, M.; Perrier, C.; Bouchy, F.; Lovis, C.; Pepe, F.; Queloz, D.; Bertaŭ, J.-L. (2007). “The HARPS search for southern extra-solar planets. XI. Super-Earths (5 and 8 M⊕) in a 3-planet system”, Astronomy and Astrophysics 469 (3), p. L43 – L47. doi:10.1051/0004-6361:20077612. Alirita 2008-08-18.. 
  13. ↑ EDP Sciences. EDP Sciences. Arkivita el la originalo je 2008-10-30. Alirita 2008-10-05. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2008-10-30. Alirita 2010-05-18.
  14. ↑ Selsis et al. (2007). “Habitable planets around the star Gl 581?”, Astronomy and Astrophysics 476 (3), p. 1373 – 1387. doi:10.1051/0004-6361:20078091. 
  15. ↑ http://www.universetoday.com/2009/04/21/nearly-earth-sized-planet-watery-world-spotted-near-another-star/
  16. ↑ Schmitt JHMM, Fleming TA, Giampapa MS . “The X-Ray View of the Low-Mass Stars in the Solar Neighborhood”, Ap J. 450 (9), p. 392–400. doi:10.1086/176149. 
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Udry et al. (2007). “The HARPS search for southern extra-solar planets, XI. Super-Earths (5 and 8 M⊕) in a 3-planet system”, Astronomy and Astrophysics (PDF) 469 (3), p. L43–L47. doi:10.1051/0004-6361:20077612. 
  18. ↑ W. von Bloh, C. Bounama, M. Cuntz, S. Franck (19-a de februaro 2008). “[0712.3219] Habitability of Super-Earths: Gliese 581c and 581d”. Alirita 2008-10-05.. 
  19. ↑ Than, Ker (2007) New Planet Could Harbor Water and Life. Space.com. Alirita 2007-05-29.
  20. ↑ 20,0 20,1 von Bloh et al. (2007). “The Habitability of Super-Earths in Gliese 581” 476, p. 1365–1371. Alirita 2008-07-20.. 
  21. ↑ "New 'super-Earth' found in space", BBC News, 25-a de aprilo 2007. Kontrolita 2008-10-20.
  22. ↑ 22,0 22,1 Rincon, Paul; Amos, Jonathan, "Lightest exoplanet is discovered", BBC, 2009-04-21. Kontrolita 2009-04-21.
  23. ↑ Zimbio Pilot - Gliese 581c. Zimbio.com (2008-10-13). Alirita 2009-04-23.

Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]

Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Gliese_581&oldid=8650420"