Hans Christian Andersen
Hans Christian Andersen | |||||
---|---|---|---|---|---|
Hans Christian Andersen en 1867 | |||||
Naskiĝo | 2-a de aprilo 1805 en Ŝablono:Flagikono Odense, Danio | ||||
Morto | 4-a de aŭgusto 1875 en Ŝablono:Flagikono Kopenhago, Danio | ||||
Nacieco | dano | ||||
Sukcesis kiel | verkisto | ||||
Artista celigo | fabeloj | ||||
Reprezentaj verkoj | La virineto de maro | ||||
| |||||
| |||||
Hans Christian ANDERSEN aŭdu, esperante Johano Kristiano Anderseno (naskiĝis la 2-an de aprilo 1805 en Odense, mortis la 4-an de aŭgusto 1875 en Kopenhago) estis dana verkisto, kiu ĉefe famiĝis pro la verkado de fabeloj. Tiuj estas tradukitaj al pli ol 100 lingvoj kaj influis diversajn teatraĵojn, filmojn, baletojn kaj aliajn artaĵojn. Li renkontis en la dana reĝa kortumo horloĝfariston Houriet el Le Locle, Svislando. Houriet invitis Andersen plurfoje al sia domo. Por tio la urbo Le Locle havas straton Hans-Christian Andersen. En la horloĝmuzeo 'Château des Monts' oni povas aŭskulti rakonton pri la restado de Andersen en tiu urbo en Ĵuraso.
Vivo
Hans Christian Andersen naskiĝis en malriĉa kvartalo de Odense, sur insulo Fyn, kiel filo de ŝufaristo Hans Andersen (1782–1816) kaj Anne Maria Andersdatter (ĉ. 1775–1833). Interese, sed ne nekutime, la patronomoj de ambaŭ gepatroj signifas "Anders-ido" (Anders-filo resp. Anders-filino). Kvankam lia patro estis pli juna ol la patrino, li mortis kiam Hans havis ĉ. 11 jarojn. 14-jara Hans iris al Kopenhago kaj provis iĝi teatra aktoro aŭ kantisto. Pro subteno de la direktoro de la reĝa teatro, Jonas Collin, kaj de reĝo Frederiko la 6-a li povis de 1822 al 1826 viziti gimnaziojn en Slagelse, poste en Helsingør kaj en 1828 studentiĝi ĉe la Universitato de Kopenhago.
Andersen plurfoje vojaĝis al Anglio, Germanio, Hispanio, Italio kaj la Otomana Imperio. La itala pejzaĝo inspiris lin al la rakonto pri "la virineto de maro", kies praformoj tiam ekestis. Entute li faris 30 iom vastajn vojaĝojn, kiuj 32-foje gvidis lin al Dresdeno kaj 15-foje al apuda Maxen, loĝloko de liaj amikoj kaj mecenatoj Friederike Serre kaj Friedrich Anton Serre.
Per siaj verkoj, precipe fabeloj, Andersen jam dumvive gajnis artistajn reputacion kaj honorojn. En sia mortojaro li petis fotografon al sia loĝejo por fari fotojn de si en siaj ejoj; de tiam estas la lastaj bildoj pri li.
Andersen neniam edziĝis. Iuj sugestis, ke li estis samseksema, kaj filologoj analizis liajn verkojn pri tiutemaj indikoj.
Andersen verkis pli ol 160 fabelojn, kiuj aperis en ok volumoj. Lia centra ambicio estis, ke la fabeloj, ankaŭ tiuj baziĝantaj sur popolaj fontoj, estu kompreneblaj de infanoj. Liaj fabeloj estis tradukitaj al multaj lingvoj; jam Zamenhof faris tradukojn al Esperanto.
En Esperanto aperis
Tradukoj de Ludoviko Zamenhof
- La virineto de maro. – Paris: Hachette, 1907.
- Fabeloj. Plena Kolekto
- Paris: Esperantista Centra Librejo.
- Unua parto: unua eldono 1923, dua eldono 1926. 152 paĝoj.
- Dua parto 1926. 154 paĝoj.
- Tria parto 1932. 153 paĝoj.
- Bruselo: Heroldo de Esperanto.
- Unua volumo: dua eldono 1965.
- Kvara volumo 1963.
- Paris: Esperantista Centra Librejo.
- La ombro (rulumu malsupren). – Tabarz: Steier, 1924, 14 paĝoj.
- Du fabeloj. Enhavas La ombro kaj La virineto de maro. – Tabarz: Esperanto Propaganda Instituto, 1924, 35 paĝoj.
- Fabeloj de Andersen. – Kioto: Ludovikito, 1990, 822 paĝoj. (Plena Verkaro de Zamenhof, tradukaĵoj 7.)
- Andersen apartenas al la plej klarvidaj, plej klarmensaj verkistoj de l' homaro. La traduko: krom la ĝuo de tiu diafana stilo, kiu tiel senpere interpretas al ni la belaĵojn de la originalo, ni povas en ĝi ankaŭ ĝoji pri formoj, kiuj estas kvazaŭ decidoj pri diskutataj aferoj.
(Ludoviko Totsche, Literatura Mondo 1932, paĝo 159.)
Aliaj tradukoj
- Kolumo (Flipperne). - Tradukis H. Th. Thomsen. – En: Prozo el Danaj-Norvegaj Aŭtoroj, 1908.
- Bildolibro sen bildoj. Tradukis Siegfried Lederer. – Wolfenbüttel, 1909.
- Fabeloj de Andersen. Enhavas La brava stansoldato (Den standhaftige Tinsoldat), Rakonto pri patrino (Historien om en Moder), La fajroŝtalo (Fyrtøiet), La princino sur pizo (Prinsessen paa Ærten) kaj La knabineto kun la alumetoj (Den lille Pige med Svovlstikkerne). Tradukis F. Skeel-Giörling. – Berlin: Ader & Borel (poste Ellersiek & Borel), 1909-1923 (diversaj eldonoj), 42 paĝoj. (Esperanta Biblioteko Internacia 2.)
- Du brunajn okulojn (To Brune Øine). Tradukis Christian Petersen Heilskov. – En: Orienta Kuriero, Honkongo, 1938.
- La kardo (Hvad Tidselen oplevede). Tradukis A. Thomsen. – En: Dansk Esperanto-Blad 5/1940.
- Malica princo (Den onde Fyrste). Tradukis K. KNOPF. – En: Dansk Esperanto-Blad novembro 1942.
- La teujo (Theepotten). Tradukis K. Knopf. – En: Dansk Esperanto-Blad decembro 1942.
- Koboldeto kaj sinjorino (Nissen og Madamen). Tradukis K. Knopf. – En: Dansk Esperanto-Blad februaro-aprilo 1944.
- Fingrulino (Tommelise). Elgermanigis Hugo SIRK. – Wien: Waldheim-Eberle, 1953.
- La papilio (Sommerfuglen). Tradukis Poul Thorsen. – En: Norda Prismo 5/1959.
- Plump-Johano (Klods-Hans). Tradukis Poul Thorsen.
- La neĝulo (Sneemanden). Tradukis Christian Petersen Heilskov. – En: Dana Antologio, 1961.
- La mortanta infaneto (Det døende Barn) kaj La plej nekredebla (Det Utroligste). Tradukis H. E. Jensen. – En: Dana Antologio, 1961.
- La marvirineto (Den lille Havfrue). Tradukis Ib Schleicher. – Kopenhago, 1962.
- La novaj vestoj de la imperiestro kaj du aliaj fabeloj. Enhavas La novaj vestoj de la Imperiestro (Keiserens nye Klæder), Hans-fuŝulo (Klods-Hans) kaj Estas tute certe! (Der er ganske vist!). Tradukis Ib Schleicher. – Kopenhago: Koko, 1964, 51 paĝoj.
- La princino sur pizo (Prindsessen paa Ærten). Tradukis Helen Claesson. – En: Kontaktilo 1-2/1999.
- La eta knabino kun la alumetoj (Den lille Pige med Svovlstikkerne). Tradukis Helen Claesson. - En: Kontaktilo 5/2001.
- Danco de la derviŝoj (Derwischernes Dands). Tradukis Birthe Trærup, 2004.
- La galanto (Sommergjækken). Tradukis Kopenhagaj Esperantistoj, 2004.
- La ĉifonoj (Laserne). Tradukis Esperanto-Unuiĝo de Næstved, 2004.
- La sinkigita klostro (Det sjunkne Kloster). Tradukis Esperanto-Unuiĝo de Næstved, 2004.
- La ŝtormo translokas ŝildojn (Stormen flytter Skilt). Tradukis Esperanto-Unuiĝo de Næstved, 2004.
- Vänö kaj Glänö (Vænø og Glænø). Tradukis Esperanto-Unuiĝo de Næstved, 2004.
- La fagopiro (Boghveden). Tradukis Helen Claesson kaj Esperanto-Unuiĝo de Næstved.
- Kion eblas elpensi (Hvad man kan hitte paa). Tradukis Wolfgang Kirschstein. – En: La Ondo de Esperanto 5/2005.
- Bildlibro sen bildoj (Billedbog uden Billeder). Tradukis Birthe Trærup. – Gilleleje: Trærup, 2005, 56 paĝoj.
Aliaj verkoj
Premioj honore al Andersen
- Hans-Christian-Andersen-Medalo (dane H.C. Andersen-medaljen), atribuita ĉiun duan jaron; konsiderata la internacie plej grava premio pri aŭtoroj kaj ilustristoj de infanlibroj.
- Literatura Premio Hans Christian Andersen (dane Hans Christian Andersen Litteraturpris), atribuita proksimume ekde 2007 ĉiun duan jaron de komitato de Odense, la naskiĝurbo de Andersen. Ĝi rekompencu artistojn, kies verkaro iel parencas al tiu de Andersen.
- Premio Andersen estas itala literatura premio por aŭtoroj, eldonistoj, tradukistoj kaj ilustristoj de infanlibroj. Ĝi estas transdonata en Sestri Levante, kie Andersen plurfoje estis.
Vidu ankaŭ
Eksteraj ligiloj
- http://www.fortaellinger.frac.dk/#esperant
- H.C. Andersen; Liaj vivo kaj verkoj. Biografio pri H.C. Andersen de Christian Petersen Heilskov; 1938
- Fabeloj de Hans Christian Andersen e-libroj elŝuteblaj - ePub-Pdf-Rtf-Odt
- Fabeloj de Andersen (Zamenhof)