Jöns Jacob Berzelius

Honorigoj
Honorigoj	Medalo Copley • Pro la Merito pri la Sciencoj kaj Artoj • Honorary Fellow of the Royal Society of Edinburgh • Fellow of the American Academy of Arts and Sciences • eksterlanda ano de la Reĝa Societo • Ordeno de Sankta Stanislao 1a-klasa • kavaliro de la Ordeno de la Polusa Stelo • Commander of the Order of Vasa vd

Postenoj
Postenoj	seat 5 of the Swedish Academy vd

**Jöns Jacob Berzelius**
Jöns Jacob Berzelius
	Unu el la fondintoj de la moderna kemio
Persona informo
	Jöns Jacob Berzelius
Naskiĝo	20-a de aŭgusto 1779; en Linköping, Väfversunda, Östergötland, Svedio
Morto	7-a de aŭgusto 1848; en Stokholmo, Svedio
Tombo	tombejo de Solna vd
Etno	svedoj vd
Lingvoj	sveda • franca vd
Ŝtataneco	Svedio vd
Alma mater	Universitato de Upsalo
Familio
Edz(in)o	Elisabeth Berzelius vd
Profesio
Okupo	kemiisto • verkisto de nefikcio • universitata instruisto • kuracisto • apotekisto vd
Laborkampo	kemio vd
Aktiva en	Stokholmo vd
Doktoreca konsilisto	Johan Afzelius vd
Verkado
Verkoj	Undersökning af några i trakten kring Fahlun funna fossilier, och af deras lagerställen vd
Postenoj
Postenoj	seat 5 of the Swedish Academy vd
Honorigoj
Honorigoj	Medalo Copley • Pro la Merito pri la Sciencoj kaj Artoj • Honorary Fellow of the Royal Society of Edinburgh • Fellow of the American Academy of Arts and Sciences • eksterlanda ano de la Reĝa Societo • Ordeno de Sankta Stanislao 1a-klasa • kavaliro de la Ordeno de la Polusa Stelo • Commander of the Order of Vasa vd
Membrecoj
Membrecoj	Reĝa Societo de Londono • Akademie gemeinnütziger Wissenschaften • Leopoldina • Reĝa Sveda Akademio de Sciencoj • Akademio de Sciencoj de Francio • Peterburga Akademio pri Sciencoj • Sveda Akademio • Usona Akademio de Artoj kaj Sciencoj • Prusa Akademio de Sciencoj • Reĝa Nederlanda Akademio de Artoj kaj Sciencoj • Reĝa Literatura, Historia, kaj Antikvaĵa Akademio de Svedio • Akademio Nacia de Scienco de la Kvardeko • Bavaria Akademio de la Scienco • Akademio Reĝa de Medicino de Belgio • Accademia delle Scienze di Torino vd
vd	Fonto: Vikidatumoj
	v • d • r

Jöns Jacob BERZELIUS (naskiĝis la 20-an de aŭgusto 1779 en Linköping, Väfversunda, Östergötland, mortis la 7-an de aŭgusto 1848 en Stokholmo) estis sveda mineralogo, kuracisto, kemiisto kaj fondinto de la moderna kemio, formulinte kune kun John Dalton, Antoine Lavoisier, kaj Robert Boyle, kelkajn el ties fundamentaj konceptoj. Li ankaŭ malkovris la kemiajn elementojn Cerion (1803), Torion (1828) kaj Boron en 1824.

Biografio[redakti | redakti fonton]

Gravuraĵo de urbo Stokholmo en la 16-a jarcento,

Berzelius naskiĝis en bonedukita familio sed li perdis siajn gepatrojn kiam li estis ankoraŭ infane. Kiam li estas 12-jara, li sendiĝas al lernejo en Linköping, kaj kiam li estis deksep-jara (1796), li komencas sian studojn pri medicino en la Universitato de Upsalo kaj samtempe li vizitadas la kemian laboratorion de Johan Afzelius, kie li komencas preni guston por ĉi-disciplino. Frue li komencis fari multajn eksperimentojn kaj en 1800 li fariĝis konata dank'al la observoj al la mineralaj akvoj de la feristacio en urbo Medevi. Liaj studoj pri kemio finiĝis en la sama tempo kiel siaj studoj pri medicino, kaj tial li doktoriĝis en 1802.

Kariero[redakti | redakti fonton]

Berzelius komencis sian karieron kiel fizikiston, sed lia esploroj pri fiziko-kemio estis signife pli longedaŭraj en la elvolviĝo de la objekto. Li speciale sin dedicis al la studado pri determinado de la atompezoj. Liaj eksperimentoj kondukis al pli kompleta priskribo de la principoj je la stekiometrio kaj en la kampo de kemiaj proporcioj de la komponantoj. En 1803, Berzelius elmontris la potencon de elektrokemia ĉelo por malkomponi la kemiaĵojn en paroj da elementoj elektre kontraŭaj.

La laboroj de Berzelius rilate al la atompezoj kaj lia teorio pri la elektrokemia dualismo rezultis en la moderna sistemo pri la notacio de la kemia formulo kiu povas difini la komponadon el ia ajn kemiaĵon kaj kvante, elmontrante la elementojn elektrokemie kontraŭajn, kaj kvalite, elmontrante la proporciojn laŭ kiu la elementoj unuiĝas. Lia sistemo mallongigis la latinajn nomojn de la kemiaj elementoj uzante unu aŭ du literojn kaj aplikante supersignojn por signigi la numerojn de atomoj el ĉiu ĉeestanta elemento kaj en la acidkarakteraj ingrediencoj kaj en la bazkarakteraj.

La intereso de Berzelius pri mineralogio estis la brulaĵo kiu nutris liajn analizoprocedojn kaj preparadojn de novaj komponaĵoj. Li estis strikte empiria kaj insistis ke ĉia nova teorio devas kongrui kun la evoluo de la kemia konado. Tial, li disvolvis klasikajn analizajn teknikojn kaj esploris la izomerismon kaj la katalizajn procedojn, fenomenojn kiuj ŝuldas al ti tiajn alnomojn. Li fariĝis membro de la Reĝa Akademio de Sciencoj de Svedio, en 1808, kaj ekde 1808 li aktivis kiel ties ĉefa funkciulo kaj vivodaŭra sekretario. En Svedio li estas konata kiel la patro de la sveda kemio. La tago 20-a de aŭgusto estas dediĉita al li.