Jakob Arrhenius
| Jakobo Arrhenius (1642-1725) | ||
|---|---|---|
 Katedralo de Linköping, urbo kie li naskiĝis.
| ||
| Persona informo | ||
| Naskiĝo | 31-a de oktobro 1642 en Linköping,  Svedio
| |
| Morto | 13-a de aprilo 1725 en Hembringe, Svedio
| |
| Ŝtataneco | Svedio vd | |
| Alma mater | Universitato de Upsalo | |
| Familio | ||
| Gefratoj | Claudius Arrhenius Örnhielm vd | |
| Infanoj | Laurentius Arrhenius vd | |
| Profesio | ||
| Okupo | teologo • historiisto vd | |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Jakobo Arrhenius (1642-1725) estis sveda himnoverkisto, historiisto, rektoro, profesoro pri historio (1687) kaj rektoro de la Universitato de Upsalo.
Biografio[redakti | redakti fonton]
Jakobo Arrhenius estis filo de Arvid Klasson Kapfelman kaj Ingrid Björnsdotter. Kiam li estis 20-jara li enmatrikuliĝis en la Universitato de Upsalo kie li fariĝis notinda kaj estimata studento, kvankam iom malĝentila. En 1670 li ricevis sian doktorecon el la manoj de sia frato Claudius Arrhenius (1627-1695) kun la tezo "Patria et eius amor ex Ciceronis ..."[1]. Li sukcedis al Olof Verelius (1618-1682) kiel profesoro en la universitato, en 1679, kiun Olof Rudbeck (1630-1702) provis malpermesi sed li estis helpata de Johannes Hadorphius (1630-1693) kaj Sten Nilsson Bielke (1624-1684). Arrhenius kaj lia frato estis kontraŭaj al la influoj de Rudbeck pro la altaj kostoj de la universitato. Pro tio, Karolo la 11-a (1655-1697) determinis al Arrhenius la kreadon de iu Inkvizicia Komisio pri la financoj de la universitato. Kiel trezoristo, Arrhenius provis ŝpari la subvenciojn por la botanikaj ĝardenoj de Rudbeck, same kiel la aĉetadoj de agrikulturaj proprietaĵoj por la universitato. Li sukcese pligrandigis la komercon pri grajnoj kaj restarigis la muelilojn de la universitato. Per tiuj rimedoj eblis la altigo de la salajroj de la profesoroj.
En 1687, Arrhenius ricevis la katedron pri historio de la universitato, kaj kiel respondeculo li ricevis ĉirkaŭ 50 tezojn kiuj estis al li prezentitaj. Lia ofico kiel profesoro ne oferis al li grandajn rimedojn. En 1698, du tezoj estis prezentitaj, nome, unu pri la Templo de Upsalo, kaj alia de Petrus Hesselius (1679-1713) kaj lia frato Andreas Hesselius (1677-1733) (Dissertatio historica de Vandalis...).
Kiel himnoverkisto Arrhenius famiĝis inter 1689 kaj 1691, tiam kiam li publikigis sian "Psalmeprofwer", kie li inkludis 1695 himnojn. Kiel poeto li estis influita de la piosento, iu kristana mistikismo kaj de la germana religiulo Johan Arendt. Li ankaŭ ŝatis studi la versofaradon de profesoro pri Petrus Lagerlöf (1648-1699). Li eble komponis iajn kanzonojn por kelkaj psalteroj.
En 1677, li edziĝis al Anna Fornelia, filino de la profesoro pri Poezio, Lars Fornelius (1606-1673) kaj Anna Andersdotter Helsingia, filino de la vikario Anders Erici Helsingius (1566-1649). Du el la filoj de Arrhenius estis profesoroj en la Universitato de Upsalo, nome, Lars Arrhenius (1680-1730)[2] kaj Arvid Arrhenius (1683-1741).
Elektita psalmaro[redakti | redakti fonton]
- Ho Sinjoro, ne punu min. (1695 nr 27) tradukita de Cornelius Becker
- En via nomo, ho Dio, mi promesas tion kion vi volos (1695 nr 106, 1937 nr 9) komponita en 1694
- Vi estas la pano de la vivo, ho Jesuo Kristo (1695 nr 17, 1937 nr 191) tradukita de Johannes Rist 1691.
- Faru altan pordegon, igante ke la pordo larĝiĝu (1695 nr 117, 1986 nr 107) tradukita de Georg Weissel
- La tuta mondo ĝojas (1695 nr 84, 1986 nr 10) tradukita de Johann Franck teksto.
- Sinjoro, vi estas pia kaj mia konsolo (1695 nr 291, 1921 nr 600) komponita antaŭ 1725
- La penso estas la loĝejo de Satano (1695 nr 408, 1819 nr 464) tradukita de Georg Philipp Harsdörffer
- Mi levas miajn manojn (1695 nr 95, 1986 nr 238) komponita en 1694 el la Salmo 121
- Mi deziras per mia tuta koro (1695 nr 393, 1937 nr 560) tradukita de [Christoph Knoll
- [1] (1695 nr 43, alegorio pri Psalmo 25)
- Jesuo estas mia tuta havaĵo (1695 nr 274, 1937 nr 122) tradukita de Ahasverus Fritsch
- Jesuo vi estas la deziro de mia koro (1695 nr 144, 1986 nr 273) tradukita sveden el la germana
- Jesuo, vi kontentigas mian animon (1695 nr 246, 1986 nr 355) tradukita de Johann Flittner
- Jesuo estas mia amiko, la plej bona (1695 nr 245, Vivu la sinjoron nr 819, 1986 nr 43) komponita en 1691
- Benata estu la nomo de la Sinjoro, ho mia animo (1695 nr 107, 1986 nr 328) komponita en 1694
- Miaj ĝemoj nun finiĝos (1695 nr 396, 1937 nr 562) tradukita sveden el la germana
- Laŭdata estu Dio, kiu kontrolas la konfliktojn pere de miaj manoj (1695 nr 105) komponita cixrkaŭ 1675-1679
- Kial vi ploras tiel malfacile (1695 nr 267, 1937 nr 373) tradukita de Johann Heermann
- Ĉu mi estas fremdulo tie ĉi surtere? (1695 nr 258, 1937 nr 276) tradukita sveden el la germana.
Elektita verkaro[redakti | redakti fonton]
- De Graecia triumphante, 1693, Jakob Arrhenius, Hacquinus Brand
- Disputatio historica imperio Salomonis, 1697, Jakob Arrhenius, Joh Florander
- De Templo Upsala, Idololatriae Quondam Per Septentrionem Sede, Dissertationem Historicam ... Sub Præsidio Viri Amplissimi Dn. Jacobi Arrhenii, Hist. Profess. Reg. & Ordin ... submittet examini Petrus Hesselius Dalekarlus. In Audit Gust. Maj ad d 7. Decemb. Anno 1698. Horis ante meridiem consvetis, 1698, Jakob Arrhenius, Petrus Hesselius
- Resp. Dissertatio historica de Vandalis, sub præsidio J. Arrhenii, 1698, Andreas Hesselius la maljuna, Jakobus Arrhenius
- Fata Religionis in Scandia, 1700, Jakob Arrhenius, Andreas A. Båld
- De Hannibale Poenorum, 1707, Jacobus Arrhenius, Magnus Leverin
- Om natural-historien såsom undervisningsämne vid Sveriges gymnasier, 1837
- Samlade vitterhetsarbeten, 1867, Magnus Gabriel de la Gardie
- Jacobi Arrhenii,... Dissertatio historica de historia religionis christianae in Suecia, quam... praeside... Andrea Bergio,... publicae eruditorum disquisitioni subjicit Casimir. Guilhelmus John,... ad diem 22. junii a. o. R. 1720... Accedit praesidis praefatio de recentissima facie religionis christianae in Suecia, Casimir Wilhelm John, Jakob Arrhenius, Andreas Bergius
Literaturo[redakti | redakti fonton]
- Berättelser ur svenska historien ..., Anders Fryxe
- Karl den elftes Historia, Volume 5
- Europa und seine Bewohner: ein Hand- und Lesebuch für alle Stände ..., Volume 8, Karl Friedrich Vollrath Hoffmann, Carl Gottfried Wilhelm Vollmer, Fedor Possart
- Biographiskt Lexicon öfver namnkunnige svenska män: A, Volume 1, Vilhelm Fredrik Palmblad
.png)
.jpg)
