Jan Moretus

Jan Moretus
Frontispico de la verko de Lukano, De bello civilli, unue eldonita de Theodor Poelmann (1510-1607), kaj presita de Christoffel Plantijn (1520-1589) kaj Moretus (1592)
Persona informo
Naskiĝo	2-a de majo 1465 en Antverpeno,  Belgio
Morto	25-a de septembro 1610 en Antverpeno,  Belgio
Lingvoj	latina
Ŝtataneco	Suda Nederlando
Familio
Edz(in)o	Martina Plantin
Infanoj	Balthasar I Moretus • Melchior Moretus
Okupo
Okupo	tipografo • redaktisto • eldonisto • presisto

Jan MORETUS (1543-1610) (* Antverpeno, en la 2-a de majo 1543 † Antverpeno, en la 25-a de septembro 1610) estis belga presisto, libristo kaj eldonisto de Biblio en la latina (1599).

Biografio

Jan Moretus edziĝis, en 1570, al la dua filino de Christoffel Plantijn (1520-1589). De 1557, li ekis labori kun Plantin, kaj, post la morto de la presisto, li fariĝis proprietulo de la presoficejo. Nuntempe, tiu konstruaĵo staras tie kie lokiĝas la Muzeo Plantin-Moretus. Moretus kaj siaj posteuloj daŭre presis multajn elstarajn verkojn en la antikva presejo de Plantijn, sed, la entrepreno ekis malkreski dum la unua duono de la 18-a jarcento. Tamen, ĝi plue apartenis al la proprietaĵoj de la familio Moretus, kiu konservis la oficejon tia kia ĝi estis antaŭe, kaj, tiam kiam la urbo de Antverpeno akiris la malnovajn konstruaĵojn kune kun ĉiu sia enhavaĵo, la aŭtoritatuloj kreis la Muzeon Plantino, kies inaŭguro estis en la 19-a de aŭgusto, 1877.

Moretus estis amiko de Petro Paŭlo Rubens, al ki li alvokis por kunlabori en liaj eldonoj, kreante desegnojn kaj ilustraĵojn. La tipografia aktiveco finiĝis kun Edward Jozef Hyacinth (1804-1880), kiu donacis, en 1876, la konstruaĵon de la 16-a jarcento kaj ĉiujn librokolektojn de la familio Moretus, kiu, nun apartenas al la Muzeo de la domo Plantijn-Moretus.

Lia filo, Balthasar Moretus (1574-1641), kiu estis ankaŭ amiko de Rubens dum sia juneco, fariĝis la plej fama de la familio Moretus, kaj digna daŭrigante de la verkaĵoj de sia avo. Post la morto de Balthasar, em 1641, liaj heredintoj tre riĉiĝis per la monopolo de liturgiaj libroj, sed, bedaŭrinde, ili preskaŭ tute forlasis la publikigadon de la sciencaj libroj. Nur en la komenco de la 19-a jarcento la monopolo interrompiĝis kaŭze de dekreto de la hispana reĝo, kiu malpermesis la importadon de eksterlandaj libroj, kaj, ĉi-tiu situacio praktike metis finon al la tipografiaj laboroj de Plantijn. En 1867, post 312 jaroj, la firmao de Plantijn ne plue ekzistis. La urbo Antverpeno kaj la guberniestraro de Belgio, en 1876, akiris ĉiujn konstruaĵojn de la lasta proprietulo, Edward Moretus, same kiel la tipografian oficejon kune kun ĉiuj liaj apartenaĵoj kaj librokolektoj je 1,2 milionoj da guldenoj. Kaj la tuta konstruaĵaro transformiĝis en la konata Muzeo Plantijn-Moretus.

La Biblio de Jan Moretus

La Katolika Biblio de Loveno, publikigita ĉirkaŭ de 1550 de Nicholas de Leuze kaj François de Larben, estis la respondo por la kreskanta disvastiĝo de la protestantaj biblioj. La versio de Moretus, datida de 1599, estas pli maljuna ol la Versio de la Reĝo Jakobo (1611). Ĉi-tiu biblio estis fidela al la preceptoj de la eklezio, ĉar ĝi estis publikigita en latina tradukado. Moretus respondecis pri la eldonado.

Publikaĵoj

• Abrahami Ortelii ... Thesaurus geographicus, recognitus et auctus, in quo omnium totius terrae regionum, montium, promontorium, collium, siluarum, desertorum, insularum, portuum, populorum, vrbium, opidorum ... nomina & appelationes veteres ; additis magna ex parte etiam recentioribus... / Ortelius, Abraham. Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Adnotationes et meditationes in Evangelia quae in sacrosancto Missae sacrificio toto anno leguntur, cum eorumdem Evangeliorum concordantia / auctore Hieronymo Natali.... -- Editio ultima.... Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• And. Schotti ... Tullianarum quaestionum de instauranda Ciceronis imitatione libri IIII. / Schott, Andreas. Fondo Antiguo de la Universidad Complutense.
• Annales ecclesiastici / auctore Caesare Baronio... ; tomus secundus. -- Nouissima editio, postremum / ab auctore aucta et recognita. Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Annales ecclesiastici / auctore Caesare Baronio... ; tomus septimus. -- Editio nouissima. Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Annales ecclesiastici / auctore Caesare Baronio... ; tomus sextus. -- Editio nouissima. Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Annales Magistratuum et Prouinciar. S.P.Q.R. ab urbe condita... / per Stephanum Vinandum Pighium.... Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Aromatum, et simplicium aliquot medicamentorum apud indos nascentium historia / primùm quidem Lusitanica lingua... conscripta, à D. Garçia ab Horto... ; deinde Latino sermone in Epitomen contracta, & iconibus ad viuum expressis, Locupletioribusq[ue] annotatiunculis illustrata à Carolo Clusio.... -- Quarta editio, castigator, & aliquot locis auctior.. Fondo Antiguo de la Universidad Complutense.
• Benedicti Ar. Montani Hymni et secula / Arias Montano, Benito. Fondo Antiguo de la Universitat de València.
• Benedicti Ariae Montani ... Commentaria in Isaiae Prophetae sermones / Arias Montano, Benito. Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Benedicti Ariae Montani ... Commentaria in Isaiae Prophetae sermones / Arias Montano, Benito. Fondo Antiguo de la Universitat de València.
• De varia republica siue Commentaria in librum iudicum / Benedicto Aria Montano ... descriptore. Fondo Antiguo de la Universitat de València.
• De varia republica, siue Commentaria in Librum Iudicum / Benedicto Aria Montano Hispalensi descriptore. Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Descriptio publicae gratulationis, spectaculorum et ludorum, in adventu sereniss. principis Ernesti Archiducis Austriae..., Belgicis Provinciis a regia Mate. Cathol. praefecti, an. MDXCIII, XVIII kal. iulias, aliisque diebus Antuerpiae editorum. Cui est praefixa, De Belgii principatu a Romano in ea provincia Imperio ad nostra usque tempora brevis narratio... Cum carmine panegyrico in eiusdem principis Ernesti..., in easdem provincias adventum. Accessit denique Oratio funebris, in Archiducis Ernesti obitum... / Bochius, Johannes. Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Federici Iamotij Bethuniensis Varia poemata Graeca & Latina : hymni, idyllia, funera, odae, epigrammata, anagrammata / Jamot, Frédéric. Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Icones stirpium seu Plantarum tam exoticarum quam indigenarum : in gratiam rei herbariae studiosorum in duas partes digestae... / [Matthias de L'Obel]. Fondo Antiguo de la Universidad Complutense.
• Ioannis Malderi ... De virtutibus theologicis et iustitia et religione commentaria ad Secundam secundae D. Thomae / Malder, Joannes. Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Iusti Lipsi Ad libros Politicorum Notae et De una Religione, adversus dialogistam liber / Lipsius, Justus. Fondo Antiguo de la Universitat de València.
• Iusti Lipsi Analecta siue obseruationes reliquae ad militiam et hosce libros / Lipsius, Justus. Fondo Antiguo de la Universitat de València.
• Iusti Lipsi De constantia libri duo : qui alloquium praecipue continent in publicis malis / Lipsius, Justus. -- Ultima editio, castigata. Fondo Antiguo de la Universitat de València.
• Iusti Lipsi De cruce libri tres : Ad sacram profanamque historiam vtiles : Vnà cum Notis / Lipsius, Justus. -- Editio quarta, seriò castigata. Fondo Antiguo de la Universitat de València.
• Iusti Lipsi De militia romana libri quinque : commentarius ad Polybium / Lipsius, Justus. -- Editio noua, aucta varie & castigata. Fondo Antiguo de la Universitat de València.
• Iusti Lipsi De militia romana libri quinque, commentarius ad Polybium. E parte primã historicae facis / Lipsius, Justus. Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Iusti LipsI Poliorceticωn siue De machinis, tormentis, telis, libri quinque ... / Lipsius, Justus. -- Editio altera correcta & aucta. Fondo Antiguo de la Universitat de València.
• Iusti LipsI Politicorum sive Civilis Doctrinae libri sex ... / Lipsius, Justus. Fondo Antiguo de la Universitat de València.
• Iusti Lipsi[i] Epistolarum selectarum centuria singularis ad Italos & Hispanos, quíve in iis locis, 1613
• Iusti Lipsii Opera omnia quae ad criticam proprie spectant : iam nouiter ab ipso aucta, correcta, digesta.... / Lipsius, Justus. Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Laeuini Torrentii, episcopi antuerpiensis, Poemata sacra / Torrentius, Laevinus. Fondo Antiguo de la Universitat de València.
• Leges Regiae et Leges X Virales, 1613
• Liber generationis et regenerationis Adam siue De historia generis humani : Operis magni pars prima, id est, Anima / Bened. Aria Montano ... descriptore. Fondo Antiguo de la Universitat de València.
• Liber generationis et regenerationis Adam, siue De historia generis humani : operis magni pars prima, id est, Anima / Bened. Aria Montano Hispalen. descriptore. Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Martini Antonii Delrii ex Societate Iesu Syntagma tragoediae latinae : in tres partes distinctum : [parte prima-tertia] / Delrío, Martín Antonio. Fondo Antiguo de la Universidad Complutense.
• Martini Antonii Delrii ex Societate Iesu Syntagma tragoediae Latinae in tres partes distinctum ... / Delrío, Martín Antonio. Fondo Antiguo de la Universitat de València.
• Martini Antonii Delrii... Syntagma tragoediae latinae in tres partes distinctum... / Delrío, Martín Antonio (S.I.). Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Martini Antonii Delrii... Syntagma tragoediae latinae pars secunda : in qua L. Annaei Senecae Tragoediae cum adversariis recognitis ... / Delrío, Martín Antonio (S.I.). Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Martini Antonii Delrii... Syntagmatis tragici pars ultima, seu nonus commentarius in decem tragaedius quae vulgo Senecae ascribuntur cum indicibus / Delrío, Martín Antonio (S.I.). Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.
• Veridicus christianus / auctore P. Joanne David... Societatis Jesu. Fondo Antiguo de la Universidad de Granada.

Eksteraj ligiloj

• angle trove,nla.gov.au
• angle CERL Thesaurus
• angle Platin Press
• angle Iustus Lipsius, Europae Lumen Et Columen: Proceedings of the International ... Gilbert Tournoy, Jeanine Landtsheer, Jan Papy
• angle WorldCat Identities
• angle antikvariat.net
• hispane Biblioteca Virtual Miguel de Cervates
• nederlande Inventaris Onroerend Erfgoed
• nederlande Jan Moretus (1543-1610)
• germane Allgemeine Deutsche Biographie
• nederlande De Tabula Peutingeriana
• itale Treccani.it

Posteularo de Moretus

• Christoffel Plantijn (1520-1589), lia bopatro kaj nederlanda libro-eldonisto
• Martine Platin (1550-1616), edzino, ili geedziĝis en 1570

• Adriana Moretus (* 16 Jun 1586 † 4 Set 1602)
• Gaspar Moretus (1571-1583)
• Melchior Moretus (1573-1598)
• nederlande Balthasar Moretus (1574-1641)
• Jan Moretus, la Juna (1576-1618)
• Christophorus Moretus (* 4 Jun 1588 mm 15 Dez 1588)

• Balthasar Moretus, la Juna (1615-1674), belga libro-eldonisto, nepo de Jan Moretus (1543-1610) kaj filo de Balthasar Moretus (1574-1641).
• Franciscus Moretus (1656-1705), nepo de Jan Moretus (1543-1610) kaj filo de Balthasar Moretus (1574-1641).
• Balthasar Moretus III (1646-1696)
• Balthasar Moretus IV (1679-1730), libro-eldonisto
• Joannes Jacobus Moretus (1690-1757)
• Théodore Moretus (1602-1667), jesuito kaj belga matematikisto, aŭtoro de la verko: Tractatus physico-mathematicus, 1665
• Henricus Moretus (1615-1637)