Justin Bertuch
| Justin Bertuch | |
|---|---|
| Persona informo | |
| Naskiĝo | 8-an de majo 1564 en Bad Tennstedt |
| Morto | 27-an de aŭgusto 1626 (62-jaraĝa) en Schulpforte |
| Lingvoj | germana |
| Ŝtataneco | Germanio |
| Alma mater | Universitato de Lepsiko |
| Okupo | |
| Okupo | pedagogo |
Justin BERTUCH (naskiĝinta en la 8-a de majo 1564 en Tennstedt, mortinta en la 27-a de aŭgusto 1626 en Schulpforta) estis germana pedagogo.
Vivo[redakti | redakti fonton]
La filo de la financfakulo Vincentus Bertuch kaj de Martha Schulze frekventis unue la lernejon en la naskiĝurbo. En la 10.11.1579 li venis al la gimnazio de Schulpforta kaj post ses aliaj jaroj al la universitato de Leipzig. tie li magistriĝis en la 29.1.1590.
En 1593 oni nomumis lin vicrektoro de la gimnazio en Schulpforta kiun funkcion li plenumis ĝis januaro 1601. Poste li iĝis mem lernejestro.
Tiu deĵoro faritis kvaronon da jarcento, dum kiam li ege meritis pri la lernejo. Danke al tiom longa estrado la lernejo denove havis trankvilan periodon koncerne klaran sinprezentadon. Ĝuste ĉe la komenco de la estrado de Bertuch akceptitis sub la regado de la princo-elektisto Kristiano la 2-a de Saksio nova lerneja reguligaro; ĝi validis ĝis la 1773-a jaro.
De Bertuch verkitis ankaŭ la unua kompleta historio de la lernejo kun la titolo Chronicon Portense, kiu havis ankoraŭ en la 18-a jarcento du novajn eldonojn. Kiam Bertuch mortis en 1626 li ricevis en la kirko de Schulpforta tombon kun epitafo kiu bedaŭrinde ne konserviĝis.
Grava praido de li estis la eldonisto kaj entreprenisto Friedrich Justin Bertuch en Vajmaro.
Verkoj[redakti | redakti fonton]
- Chronicon Portense, duobus libris distinctum quorum prior continet veteris Portae fundationem, translationem, abbates, indulgentias, fraternitates, renovationem itidem & repurgationem: posterior novae Portae post repurgatam doctrinam, statum et formam cum praeceptoribus, oeconomis et discipulis, finde ad rempublicam Christianam juvandam emißis. Leipzig, 1612.
- Decanus Communitatis Studij Philosophici & bonarum Artium in Acad. Lipsiensi., Leipzig, 1624.
- Historische Kurtze Erzehlung / Wenn und wie das eingegangene Kloster zu Schmöllen sev gestiftet / und von den Wenden wieder verstoeret worden: genommen auß dem Lateinischen Chronico Portensi M. Justini Pertuchü, wevland Rectoris der Schul Pforten / so er lassen zu Leipzig anno 1612. drucken / in Verlegung Jacobi Apelii: Darvon ein Exemplar auf dem Rahthause zu Schmöllen zu befinden.
- Chronicon Portense, duobus libris distinctum, quorum prior continet veteris Portae fundationem, translationem … posterior novae Portae post repurgatam doctrinam, statum & formam cum praeceptoribus, oeconomis & dicipuli finde ad Rempublicam Christianam juvandam emissis cum figuris aeneis … editio nova, in qua de vita autoris praefatur est … opus recognovit Joann. Martinvs Schamelivs, Leipzig, 1739.
- Teutsches Pfortisches Chronicon, darinnen dieses vormaligen Cistercienser-Mönchs-Closters Stifftung, Versetzung … Wie solches aus dem MS. Des Autoris und einer Historie von der Fundation dieses Closters aus einem MS. Ernesti Brotuffii ingleiche einer Vorrede von dem Leben des Autoris … ans Licht stellet Jo. Martinus Schamelius, Leipzig, 1734.
Literaturo[redakti | redakti fonton]
- Gamelius M. Iustini Bertuchi[i], illustris Portae Rectoris Ac Virginis Dorotheae Kleiniae, Prid. KL. Xbris Numburgi celebrandis, in Academia Lipsiense decantata Gamelia. Leipzig: Lambergus, 1601.
- Scholae Illustris ad Salam vota nuptialia … M. Iustino Bertuchio … virgini Dorotheae, … Balthasaris Klein … relictae filiae … prid. Kal. Xbris Numburgi nuptias celebrantibus … Lipsiae: Lambergi, 1601.
- Euchai gamikai = Vota Pronuba Nuptiis Novorum Sponsorum Clarissimi & Doctissimi Viri, M. Iustini Bertuchii, Illustris Gymnasii Portensis Rectoris fidelissimi: & Dorotheae, Virginis castissimae, Reverendi & doctissimi viri, Dn. M. Balthasaris Klein, relictae filiae; nunc vero Integerrimi, honoratissimiq[ue] viri, Domini Wolfgangi Kretschmari, civis & Senatoris Numburgensis, privignae dilectae / Debitae gratitudinis ergo consecratae Ab Alumnis illustris ludi, qui est in Monasterio B. Mariae de Porta. Anno M.DCI. Lipsiae: Lambergus, 1601.
- Justin Bertuch: Chronicon Portense, duobus libris distinctum quorum prior continet veteris Portae fundationem, translationem, abbates, indulgentias, fraternitates, renovationem itidem & repurgationem: posterior novae Portae post repurgatam doctrinam, statum et formam cum praeceptoribus, oeconomis et discipulis, inde ad rempublicam Christianam juvandam emissis. Lipsiae: Jacobi Apelii, 1612 (Liber secundus De Nova Porta …), S. 169.
- Martin Schamelius: Vorrede von dem Leben des Autoris. In: Justin Bertuch: Teutsches Pfortisches Chronicon, darinnen dieses vormaligen Cistercienser-Mönchs-Closters Stifftung, Versetzung … Wie solches aus dem MS. Des Autoris und einer Historie von der Fundation dieses Closters aus einem MS. Ernesti Brotuffii ingleiche einer Vorrede von dem Leben des Autoris … ans Licht stellet Jo. Martinus Schamelius. Leipzig: Johann Christian Martini, 1734.
- Justin Bertuch: Chronicon Portense, duobus libris distinctum, quorum prior continet veteris Portae fundationem, translationem … posterior novae Portae post repurgatam doctrinam, statum & formam cum praeceptoribus, oeconomis & dicipull inde ad Rempublicam Christianam juvandam emissis cum figuris aeneis … editio nova, in qua de vita autoris pracfatur est … opus recognovit Joann. Martinus Schamelius. Lipsiae: Joannis Christiani Martini, 1739 (Liber secundus De Nova Porta …), S. 94.
- Carl Friedrich Heinrich Bittcher: Pförtner Album: Verzeichniß sämmtlicher Lehrer und Schüler der Königl. Preuß. Landesschule Pforta vom Jahre 1543 bis 1843; eine Denkschrift zur dritten Säkularfeier der Anstalt den 21. Mai 1843. — Leipzig: Vogel, 1843, S. 544.
- Max Hoffmann: Pförtner Stammbuch 1543—1893. Berlin: Weidmann, 1893, S. 42.
- Fritz Heuer: Die Rektoren der Landesschule Pforta. In: Die Pforte: Zeitschrift des Pförtner-Bundes. 19. Jg. 1942, Heft 1, S. 13—16.
- Fritz Heger: Aus der Geschichte der Landesschule zur Pforte. — Darmstadt u. a. Buske, 1943, S. 20. Ernst Schubert: Die Inschriften des Landkreises Naumburg an der Saale. Berlin, 1965. (Die Deutschen Inschriften; 9), zu Bertuch S-132.
- Petra Dorfmüller: rectores portenses – Leben und Werke der Rektoren der Landesschule Pforta von 1543 bis 1935. Sax Verlag, Beucha 2006, ISBN 3-934544-96-7, S. 25.