Kimrio
| Kimrio | |||||
| Cymru | |||||
|
|
| ||||
| Detaloj | Detaloj | ||||
| Nacia himno: Hen Wlad Fy Nhadau | |||||
| Nacia devizo: Cymru am byth (Kimrio por ĉiam) | |||||
| |||||
| lando de Britio • nacio • lando | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Bazaj informoj | |||||
| Ĉefurbo | Cardiff/Caerdydd | ||||
| Oficiala(j) lingvo(j) | kimra lingvo, angla lingvo | ||||
| Uzata(j) lingvo(j) | kimra (20%), angla (80%) | ||||
| Plej ofta(j) religio(j) | katolikoj, protestantoj | ||||
| Areo | 20,779 km² | ||||
| - % de akvo | ? % | ||||
| Loĝantaro | 2.958.600 (takso 2005) (2016) | ||||
| Loĝdenso | 140 loĝ./km² | ||||
| Horzono | +0 (en somero +1) | ||||
| Interreta domajno | uk | ||||
| Landokodo | UK | ||||
| Telefona kodo | 44 | ||||
| Plej alta punkto | Yr Wyddfa | ||||
| Politiko | |||||
| Politika sistemo | Parlamenta konstitucia monarkio | ||||
| Ŝtatestro | reĝino Elizabeto la 2-a | ||||
| Ĉefministro | Carwyn Jones | ||||
| Nacia tago | 1-a de marto | ||||
| Sendependiĝo | parto de Britio | ||||
| Ekonomio | |||||
| Valuto | Brita pundo (GBP) | ||||
| |||||
| Esperanto-movado | |||||
| Landa E-asocio | Esperanto-movado en Kimrio | ||||
Kimrio aŭ Kimrujo (kimre Cymru [kamri], angle Wales [ŭejlz]), estas malgranda montara lando en la okcidenta marbordo de Britio. La nomo "Kimrio" venas de la kimra Cymru, siavice de cymry kiu signifas "samlandanoj". La nomo "Wales" venas de la Anglosaksa, kaj signifas "[lando de la] fremdlanduloj."
Kiam la Anglosaksoj invadis Brition, ili forpelis multajn keltojn mez-britiajn al Kimrio, jam loĝata de keltoj ekde antaŭ la romia konkero. La kimroj rezistis la Anglojn, sed malvenkis en 1282 al Eduardo la 1-a. Postaj ribeloj fiaskis, plej klare en 1409. En 1536, Kimrio formale unuiĝis kun Anglio; publikaj aŭtoritatoj uzis nur la anglan kaj tiel forigis la kimrojn el la administrado. Hodiaŭ la kimra havas oficialan statuson, sed nur ĉirkaŭ 600.000 kimroj parolas la kimran kaj la anglan, kaj nur 32.000 homoj parolas nur la kimran.
La ĉefurbo de Kimrio de 1955 estas Cardiff/Caerdydd (315.000). Ĝis 1999 Kimrio estis centre regata de Londono; nun ekzistas Nacia Asembleo por Kimrio kiu tamen ne havas plenan regpotencon, ĉar Kimrio (male al Skotlando kaj Nord-Irlando) havas leĝ-identecon kun Anglio.
Historio
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Historio de Unuiĝinta Reĝlando.Historiaj partoj (graflandoj) de Kimrio
- Môn (Anglesey)
- Sir Frycheiniog (Brecknockshire)
- Sir Gaernarfon (Caernarfonshire)
- Sir Aberteifi (Cardiganshire)
- Sir Gaerfyrddin (Carmarthenshire)
- Sir Ddinbych (Denbighshire)
- Sir y Fflint (Flintshire)
- Morgannwg (Glamorganshire)
- Meirionnydd (Merionethshire)
- Sir Fynwy (Monmouthshire)
- Sir Drefaldwyn (Montgomeryshire)
- Sir Benfro (Pembrokeshire)
- Sir Faesyfed (Radnorshire)
Amaskomunikiloj en Kimrio
Cardiff estas la centro de la komunikiloj en Kimrio. BBC Kimrio elsendas en la angla kaj la kimra lingvoj. ITV, la ĉefa komerca televida stacio de Britio, havas branĉon en Kimrio, sed ĉefe elsendas en la Angla. S4C Digidol elsendas nur en la Kimra lingvo.
BBC Radio Wales estas la sola nacia anglalingva radio en Kimrio, dum BBC Radio Cymru elsendas en la Kimra lingvo. Ankaŭ estas multaj sendependaj lokaj elsendantoj en Kimrio, kiel Red Dragon FM, Marcher Sound, Coast FM, Swansea Sound, 96.4FM The Wave, Radio Pembrokeshire, Radio Carmarthenshire, Champion 103, Radio Ceredigion kaj Real Radio.
Y Cymro estas momente la sola kimrolingva gazeto. Anglalingvaj gazetoj kiuj aperas en Kimrio estas Liverpool Daily Post kaj The Western Mail. En 2008 oni planas lanĉi ĉiutagan kimrolingvan gazeton, Y Byd.
Muziko en Kimrio
La ĉefa festivalo de muziko kaj poemoj estas la Kimra Nacia Eisteddfod. Ĝi okazas ĉiujare en malsama municipo aŭ urbo. Oni ofte referencas al Kimrio kiel la "lando de la kanto". Kimrio ĉefe estas fama pro harpistoj, viraj korusistoj, kaj artistoj kiel Geraint Evans, Dame Gwynneth Jones, Dame Anne Evans, Ivor Novello, Madam Adelina Patti, John Cale, Tom Jones, Charlotte Church, Bonnie Tyler, Bryn Terfel, Mary Hopkin, Katherine Jenkins, Meic Stevens, Shirley Bassey kaj Aled Jones.
La Kimra tradicia popola muziko, dumlonge malpli konata ol la Irlanda aŭ Skota popola muziko, plivigliĝas.
La BBC National Orchestra of Wales ludas en Kimrio kaj la tuta mondo. La mondkonata nacia opera de Kimrio nun permanente estas gastigita de la Wales Millennium Centre ĉe la golfo de Cardiff.
En Kimrio okazadas ankaŭ Internacia Eisteddfod
Tradiciaj vestoj de Kimrio
Tiu vesto formiĝis de la 17-a jarcento. Malfeliĉe ne plu uzatas en la kutima vivo. (Oni diras "malfeliĉe" ĉar estus bone uzi ĝin.) Plej tipika trajto estas la alta nigra tubĉapelo
Eksteraj ligiloj
- Nacia Eisteddfod (kimre, angle)
- Wales on the Web "Kimrio sur la TTT " (angle)
| ||||||
