Metz
| Metz | |||
| esperante: Messo | |||
| komunumo | |||
 Protestanta preĝejo Temple Neuf kaj la katedralo Sankta Stefano
| |||
|
|||
| Oficiala nomo: Metz | |||
| Ŝtato |  Francio
| ||
|---|---|---|---|
| Regiono | Loreno | ||
| Departemento | Moselle Prefektejo | ||
| Kantono | Kvar kantonoj ties ĉefurbo | ||
| Arondismento | Metz-Ville ĉefurbo | ||
| Interkomunumreto | Metz-Metropolo | ||
| Riveroj | Moselle, Seille | ||
| Situo | Metz | ||
| - koordinatoj | 49° 07′ 13″ N 06° 10′ 40″ O / 49.12028 °N, 6.17778 °O (mapo) | ||
| Plej alta punkto | |||
| - alteco | 256 m s. m. | ||
| Plej malalta punkto | |||
| - alteco | 162 m s. m. | ||
| Areo | 41,94 km² (4 194 ha) | ||
| Loĝantaro | 122 838 (2008) | ||
| Denseco | 2 928,9 loĝ./km² | ||
| Urbestro | Dominique Gros | ||
| Horzono | MET (UTC+1) | ||
| - somera tempo | MET (UTC+2) | ||
| Poŝtkodo | 57000, 57050, 57070 | ||
| INSEE | 57463 | ||
  Situo de Metz enkadre de Francio
| |||
 Situo de Metz enkadre de Loreno
| |||
 Vikimedia Komunejo: Metz
| |||
| Retpaĝo: www.metz.fr | |||
| Laŭloka nomo : Messin | |||
Metz ([mɛs], esperante Meco, Metzo aŭ Messo) estas urbo en nordorienta Francio, ĉefurbo de la regiono Loreno kaj de departemento Moselle. En la jaro 2005 ĝi havis 123.914 enloĝantojn.
Geografio
Metz situas ĉirkaŭ la loko kie la rivero Seille enfluas la Mozelon.
Metz havas 3 insulojn loĝatajn: Petit Saulcy, Grand Saulcy kaj Chambière. La insuloj estas ligitaj inter si kaj al la urbo per pontoj: la Moyen Pont (la Meza Ponto), la Pont des Morts (la Ponto de la Mortintoj), la Pont de la Préfécture (la Prefekteja Ponto), la Pont Moreau, la Pont Saint-Georges kaj la Pont des Grilles.
La plej gravaj urboj ĉirkaŭ Metz situas:
- Nancio: 48 km sude
- Luksemburgo (Luksemburgo): 55 km norde
- Saarbrücken (Germanio): 60 km oriente
- Strasburgo: 130 km sudoriente
- Remso: 155 km okcidente
Demografio
La loĝantaro de Metz regule kreskis de post la dua mondmilito. Tiu demografia kreskado neniam interrompiĝis, eĉ se ĝi estis tre malrapida ekde la 1970-aj jaroj. Tio esceptigas Metz inter la grandaj urboj de Francio, kiuj preskaŭ ĉiuj renkontis demografie-retrokreskajn fazojn dum la 1970-aj aŭ 1980-aj jaroj.
Historio
Prahistorio
La plej malnovaj okupspuroj en la ejo de Metz datiĝas 200.000 jarojn antaŭ Jesuo Kristo. En 1882, la plej grava kaj antikva trovaĵo de Mozelo okazis: oni trovis pugnokojnon aŭ bifacon, malkaŝigitan de paleolitika sablotrabo en Montigny-lès-Metz, kaj kiu datiĝus la 3an glaciigon de la kvaternara erao (inter ĉ la -300 000aj ĝis -120 000aj jaroj). La homoj kiuj vivis tiuepoke estis ĉasantoj kaj plukantoj, ili vivis laŭ la malhejmosida vivmaniero propra ĉe la migrantoj kaj delokiĝis laŭ la nutraĵtrovado.
Ĉefurbo de Aŭstrazio
Messo estis ĉefurbo de Aŭstrazio de 561 ĝis 751. La unua reĝo de Aŭstrasio en Messo estis Sigisbert la 1-a. En 566 ĉe Messo li eziĝis kun la visgota princino Brunehault. Sankta Sigisbert la reĝo Sigibert la 3-a fondis apud la urbo la abatejo Sankta Marteno.
De la eliro el Loreno ĝis la eniro en Francio
En 959 Messo eliras el Loreno kiam Bruno la frato de Oto la 1-a dispartigis la Loreno. En 1234 la urbanoj forpelis ĝian episkopon do Messo iĝis respubliko. En 1356 en Messo Karolo la 4-a aprobis la Oran buleon kiu organizis la unuan germanan imperion. En 1427 Messo militas kontraŭ Loreno. Oni nomas ĉi-tiu milito, la poma korbopleno militon. Ĝia deveno estis kverelo por pomoj. En 1552 Messo eniras en Francio kiam la rego Henriko la 2-a ekokupis la tri episkopujojn (Metz, Toul kaj Verdun).
Nuntempa epoko
En 1861 okazis la Universala ekspozicio de agrikulturo, industrio, hortikulturo kaj belarto. Metz estis sieĝita dum la franco-germana milito de 1870. Forlasita de la plimulto de la francaj deputitoj, inkluzive la lorenaj deputitoj de la Meurthe, kiuj voĉdonis preskaŭ unuanime ĝian aneksigon, Metz estis religita al la nova germana imperio, ratifita per la traktato de Frankforto kaj iĝis ĉefurbo de la distrikto Loreno (Lothringen) en la Reichsland Alzaco-Mozelo de 1871 ĝis 1919.
Post la aneksado kaj la foriro de la Metz-anoj korligitaj al Francio, la urbo daŭris pligrandiĝi kaj transformiĝi. Aperis grandegaj konstruaĵoj de nov-romana aŭ nov-gota stilo. Okupita kaj aneksita denove dum la dua mondmilito, Metz-on liberis la 95a divido de usona infanterio je la 18a de novembro 1944. Post la malfacilaj bataloj, germana generalo donis la kromnomon "The Iron Men of Metz" (La ferhomoj de Metz) al usonaj soldatoj pro esti la unua armeo kiu kaptis tiun urbon perforte.
Nuntempe, la milita rolo de Metz malkreskis, kaj la urbo diversigis siajn agadojn. Ĝi tiel povis plue kreski malgraŭ la malfaciloj ekonomikaj kiu daŭre frapis la Lorenon.
Kulturo
Kiel urbo de la Granda Regiono, Metz partoprenis la programon de la Eŭropa jaro de la Kultura Ĉefurbo 2007.
Granda literatura festivalo, nomata La Libra Somero, okazas en Metz ĉiujare ekde 1987.
Esperanto
Metz estas la naskiĝurbo de Marie Larroche kaj Raymond Schwartz. En la urbo ekzistas Esperanto-klubo.
Eksteraj ligiloj
Ŝablono:Ĝermo-francakomunumo En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Metz en la franca Vikipedio. Numero de revizio ne estis difinita.