Szczecinek
| Szczecinek | |||||
|
|
| ||||
| Flago | Blazono | ||||
 | |||||
| urba municipo de Pollando | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
|
| |||||
 Mapo
| |||||
| Genitivo de la nomo | Szczecinka | ||||
| Provinco | Okcidenta Pomerio | ||||
| Distrikto | Distrikto Szczecinecki | ||||
| Komunumo | Komunumo Szczecinek | ||||
| Speco de komunumo | Urba | ||||
| Urba komunumo | Jes | ||||
| Fondita en | 1310 | ||||
| Urborajtoj | 1310 | ||||
| Koordinatoj | 53° 43′ N, 16° 41′ O (mapo)53.71666666666716.683333333333Koordinatoj: 53° 43′ N, 16° 41′ O (mapo) | ||||
| Areo | 37,17 km² | ||||
| Loĝantaro | 39777 (en 2005) | ||||
| Loĝdenso | 1 070,0 loĝ./km² | ||||
| Poŝtkodo | 78-400 | ||||
| Telefona antaŭkodo | 94 | ||||
| Aŭtokodo | ZSZ | ||||
| TERYT | 4324415011 | ||||
| Estro | Jerzy Hardie-Douglas | ||||
| Titolo de estro | Urbestro | ||||
| Adreso de estraro | Plac Wolności 13 | ||||
| Retpoŝto de estraro | urzad@um.szczecinek.pl | ||||
| Poŝtkodo de estraro | 78-400 | ||||
| Telefono de estraro | 94 371-41-29 | ||||
| Fakso de estraro | 94 374-02-54 | ||||
| Poŝto de estraro | urzad@um.szczecinek.pl | ||||
| Ĝemelaj urboj | (Francio) Noyelles-sous-Lens (Germanio) Neustrelitz (Nederlando) Bergen (Norvegio) op Zoom | ||||
| Komunuma retejo | http://www.szczecinek.pl | ||||
Szczecinek (germane: Neustettin, Neuen Stetin, Nien Stettin, Kleinstetin 1575 (1579), kaŝube: Szczecënkò, Nowé Szczëtno, Szczecinek, Szczecink) estas urbo en Okcidenta Pomerio en Pollando. Ĝi apartenas al komunumo Szczecinek en distrikto Szczecinecki.
Historio[redakti | redakti fonton]
Historio de Szczecinek en la Mezepoko[redakti | redakti fonton]
Dum la frua Mezepoko en la ĉirkaŭaĵo de la hodiaŭa urbo estis malgranda burgo. Tamen ĝi estis detruita komence de la 12a jc. Probable dum la tempo de bataloj de Boleslavo la 3-a Kurbabuŝa por akiri Pomerion. Fine de la 13a kaj konmence de la 14a jarcentoj estis la ekspansio de Brandenburgio al Pomerio. Pomorze Zachodnie wkroczyło w XIV wiek podzielone, rozbite na szereg małych księstw, z których każde prowadziło swoją własną, mniej lub bardziej niezależną politykę. Por kontraŭstari al Brandenburgio unu el la princoj de Okcidenta Pomerio, Warcisław la 4-a (1291-1326), en la jaro 1310 fondis la urbon Nova Szczecin, do la nunan Szczecinek. Miasto powstało na południe od istniejącej już osady rybackiej Kiecz położonej u brzegów jeziora Wielimie. W politycznych planach Warcisława IV Szczecinek miał pełnić bardzo ważną rolę granicznej warowni. Dlatego teren przeznaczony na lokację był wybitnie obronny, otoczony wodami dwóch jezior, rzekami i bagnami. W 1368 roku Szczecinek przypadł Warcisławowi V (1326-1390). Natomiast księstwo szczecineckie przetrwało do jego śmierci w 1390 roku. W okresie wojen polsko-krzyżackich, na zamku w Szczecinku odbyły się dwa zjazdy: w 1409 i 1423 roku. Partoprenis ankaŭ en ili la pomeriaj princoj, altaj majstroj de la Teŭtona Ordeno kaj en la dua ankaŭ Eriko de Pomerio (1382-1459) (vidu la apudan bildon) kiu estis la duko de Pomerio kaj samtempe li estis la reĝo de Danio, Svedio kaj Norvegio.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Szczecinek de la 16-a jc ĝis la 19-a jc[redakti | redakti fonton]
.png)
.jpg)
La 16a jc kaj la regado de duko de Pomerio Bogusława la 1-a tio estis en la historio la tempo de paco kaj disvolvo. Dopiero w latach 1581-1592, podobnie jak na całym Pomorzu, nasiliły się niepokoje społeczne, które w przypadku Szczecinka przybrały formę walki z czarownicami. Dum la Tridekjara milito (1618-1648) należał do najgorszych w dziejach miasta. Przemarsze wojsk wszystkich walczących armii, rabunki, napady i wreszcie zaraza spustoszyły Szczecinek. Jedynym pozytywnym wydarzeniem było w tamtym czasie ufundowanie w 1640 roku fare de Dukino de Pomerio Jadvigo (Hedvigo) el Brunsvigo-Wolfenbüttel jednego z pierwszych en Okcidenta Pomerio gimnazjów. Koniec XVIII i wiek XIX przynosi dalszy rozwój miasta. Wielkie znaczenie dla rozwoju miasta miało obniżenie wód jeziora Wielimie przeprowadzone w latach 1780-1784. Fino de la Napoleonaj militoj donis al la urbo la ekonomian disvolvon kaj investadoj, alfluis multe da loĝantoj al la urbo. W 1812 roku Szczecinek zamieszkiwało 1.749 osób, a już w 1843 roku - 4.054. Zwiększała się też liczba domów. W 1800 roku było ich 299, w 1825 roku - 347, 1840 roku - 378, a w 1855 roku - 466. En la jaro 1878 Szczecinek ricevis la fervojan ligon kun Węgorzewo.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Szczecinek dum la 20-a jc[redakti | redakti fonton]
En la jaro 1910 la tiama urba estraro organizis la solenaĵon okaze de la 600-jara datreveno de la urbo Szczecinek. W okresie międzywojennym miasto stało się znanym i popularnym ośrodkiem turystycznym.
Duża w tym zasługa dobrych połączeń kolejowych, dzięki którym Szczecinek stał się ważnym węzłem komunikacyjnym na Pomorzu. W czasach hitlerowskich wzniesiono w mieście dwa duże kompleksy koszar i system umocnień Wału Pomorskiego na zachód od miasta. En la jaro 1938 dum la Kristala nokto germanoj bruligis la lokan sinagogon en Szczecinek. Stąd we wrześniu 1939 roku ruszył na Polskę Korpus Pancerny generała Heinz Guderian. Miasto zostało zdobyte 27 lutego 1945 roku przez oddziały Ruĝa Armeo po krótkiej, zaledwie jednodniowej walce.
Post la fino de Dua Mondmilito la urbo eniris Pollandon laŭ la decido de la Potsdama konferenco kaj ankaŭ laŭ la decidoj de la konferenco komenciĝis la procedo de translokiĝo de la germana popolo kaj anstataŭigo de ili per poloj de la centra Pollando kaj de orienta Pollando de post la Curzon-linio (vidu la apudan mapon). La nuna nomo de la urbo estis administre decidita la 7an de majo 1946.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Bibliografio[redakti | redakti fonton]
- Zygmunt Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1996.
- Jarosław Ellwart, Dariusz Piasek, Wał Pomorski, Gdynia: Wydawnictwo Region, 2014.
- Mieczysław Jaroszewicz, Włodzimierz Stępiński, Żydzi oraz ich sąsiedzi na Pomorzu Zachodnim w XIX i XX wieku, Varsovio: Wydawnictwo DIG, 2007.
- Kazimierz Kozłowski, Jerzy Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985.
- Jan Maria Piskorski, Pomorze Zachodnie poprzez wieki, Szczecin: Zamek Książąt Pomorskich, 2001.
- Edward Rymar, Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica,
2005.
- Janusz Władysław Szymański, Książęcy ród Gryfitów, Goleniów-Kielce: Oficyna Wydawnicza STON 2, 2006.
- Zygmunt Świechowski, Sztuka PomorzaZachodniego, Varsovio: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973.