Parko Retiro

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Ne konfuzu ĉi tiun artikolon kun Ĝardenoj Buen Retiro.
Parko Retiro
Publika parko
urba parkoparko • turisma celloko • Historic Garden (Spain) • vidindaĵo [+]

Supermara alteco674 msnm [+]
Koordinatoj40° 24′ 54″ N, 3° 41′ 2″ U (mapo)40.415-3.6838888888889Koordinatoj: 40° 24′ 54″ N, 3° 41′ 2″ U (mapo)
Areo1,18 km² (118 ha) [+]

Kreo1680
Loko de Monda heredaĵo de UNESCO
Tipo de heredaĵoKultura
Parto dePaseo del Prado kaj Buen Retiro, pejzaĝo de Artoj kaj Sciencoj
Jaro2021 (44)
Numero1618
Kriterioj(ii)(iv)(vi)

Parko Retiro (Madrido)
Parko Retiro (Madrido)
DEC
Map
Parko Retiro

Vikimedia Komunejo:  Parque del Buen Retiro [+]
En TTT: Oficiala retejo [+]
vdr
Promenejo de la Statuoj en la Parko Retiro.
Baseno kaj monumento al Alfonso la 12-a.
La Falinta Anĝelo.

Parko Retiro en la hispana Parque del Retiro de Madrid, sed pli famkonata nur kiel El Retiro, estas 118-hektara parko de Madrido. Ĝi estas unu el la plej konataj kaj simbolaj lokoj de la ĉefurbo de Hispanio.

Historio[redakti | redakti fonton]

Plej antikvaj mencioj pri la parko devenas el epoko de Katolikaj Gereĝoj, fondintoj de la Monaĥejo de la Hieronimanoj, ĉe kiu estis reĝaj lokoj konataj kiel "el Cuarto" nome la ĉambro aŭ kvarono. Dum la regado de Filipo la 2-a (16a jc) oni konkretigis la uzadon de tiu zono kiel retiriĝejo aŭ por religia apartiĝo, de tie la nomo Retiro. La ĝardeno estis konstruata por la ĝuado de la nobelaro okaze de donaco de la terenoj de la Grafo-Duko de Olivares al la reĝo Filipo la 4-a (Hispanio). En tiu epoko oni decidis, ke la iama cuarto iĝu Palaco por festoj, teatraj ludoj, taŭrludado ktp. Kun la paso de la tempo la parko suferis plurajn modifojn, ne ĉiam planitaj, kiuj ŝanĝis la aspekton de la ĝardeno. Venontaj monarkoj ŝanĝis la palacon el kiu konserviĝas nur la nomata Casón del Buen Retiro (Bonretira Domego), nune apartenanta al la Muzeo Prado, kiu tiam estis dancejo. Kiam Alkazaro bruliĝis, Filipo la 5-a fiksis en tiu palaco la oficialan sidejon de la Kortego ĝis la konstruo de la Reĝa Palaco. Ekde ĝia konstruado ĝi estis nur por la nobelaro sed dum regado de Karlo la 3-a (Hispanio), unuafoje estis permesata la enirado de la civitanoj kondiĉe ke ili estu puraj kaj bone vestitaj. Dum la franca invado, en 1808, la ĝardenoj estis parte detruitaj pro ĝia uzado kiel fortikaĵo de armeo de Napoleono Bonaparto. La palaco estis tute detruita. Post la fino de la milito kaj sendependiĝo, Fernando la 7-a (1814–1833) rekonstruigis ĝin kaj malfermigis parton de la ĝardeno al la popolo kiel antaŭe faris la reĝo Karlo la 3-a. Post la revolucio de 1868, la ĝardenoj iĝas municipa proprietaĵo kaj ĝiaj pordoj estas malfermitaj al ciuj civitanoj.

Priskribo[redakti | redakti fonton]

La centro de la nuna parko estas monumento al Alfonso la 12-a, kie iam estis boatejo de epoko de Filipo la 4-a. Ĝi estis konstruigita de la reĝino vidvino kaj la filo venonta reĝo Alfonso la 13-a. Estas granda kolonaro ĉirkaŭ la statuo de la rajdanta monarko. Estas ankaŭ alegorioj al patrio, libereco, paco, armeoj ktp. Estis neporĉiamaj konstruoj ĉefe por distraj celoj, kiaj la Casa de Vacas (Bovinejo), konstruita en 1874 kiel bovinejo kaj laktovendejo por preterpasantoj. Incendio detruis la konstruon, kiu, rekonstruita, utilas aktuale kiel ekspoziciejo. Estas kulturejoj ankaŭ la Palaco Velazkez kaj la Vitra Palaco de fino de la 19a jc., plej bonaj montroj de fera arkitekturo. La Vitra Palaco estis pensita por ekspozicio pri Filipinoj, tiam hispana kolonio, kiel varma loko por la tiea faŭno, plej eleganta kaj lumenhava de la parko, tute konstruita preskaŭ nur el fero kaj vitro. Inter ĉefaj tre artaj fontanoj elstaras la ŝajne unika monumento dediĉita al diablo en la tuta mondo, nome la Falinta Anĝelo. Ankaŭ estas populara la fontano de la emidoj, konstruita por memorigi la naskon de Isabel la 2-a, plenplena je simboloj kiel deziroj al la futura reĝino.

Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]