Winterreise

Winterreise estas lidociklo, konsistanta el 24 lidoj por kantvoĉo por piano, kiun Franz Schubert finverkis aŭtunon de 1827, jaron antaŭ sia morto. La kompleta titolo de la lidociklo

tekstas: Winterreise. Ciklo de lidoj de Wilhelm Müller. Por unu kantvoĉo kun akompano de la piano komponita de Franz Schubert. Op. 89. Unua parto (lidoj 1-12). Februaron de 1827. Dua parto (lidoj 13–24). Oktobro de 1827.

Portalo pri Muziko

Ekesto[redakti | redakti fonton]

La tekstoj devenas de Wilhelm Müller (1794–1827). La unuajn dek du poemojn li verkis sub la titolo „Wanderlieder von Wilhelm Müller“. „Die Winterreise. In 12 Liedern“ kaj publikigis ilin en 1823 ĉe eldonejo Urania. Pliaj dek verkoj aperis en 1823 en la Deutschen Blättern für Poesie, Literatur, Kunst und Theater. Komence aperis do nur 22 el la 24 poemoj. Nur en 1824 aperis sub la nomo „Gedichte aus den hinterlassenen Papieren eines reisenden Waldhornisten. Zweites Bändchen. Lieder des Lebens und der Liebe“ [Poemoj el la postlasitaj paperoj de vojaĝanta ĉaskornisto] ĉiuj poemoj kune, pliampleksigitaj per „Die Post“ kaj „Täuschung“.

Müller devenis el Dessau kaj umis en la ŝvaba poetorondo ĉirkaŭ Ludwig Uhland, Justinus Kerner, Wilhelm Hauff kaj Gustav Schwab. Li estis influita de la romantistoj Novalis (Friedrich von Hardenberg), Clemens Brentano kaj Achim von Arnim. Franz Schubert sentis sin tuj kortuŝita de la tekstoj kaj muzikigis ilin en la mortojaro de Wilhelm Müller, jaron antaŭ sia propra morto.

La unuajn 12 poemojn li muzikigis, laŭ memskribaĵo, en februaro 1827. Tiujn ĉi publikigis la 24-an de januaro 1828 la viena eldonisto Tobias Haslinger. Verŝajne malfrusomeron de 1827 Schubert trafis sur la restajn 12 poemojn, kiun li nun ankaŭ muzikigis. Tiujn ĉi ankaŭ Tobias Haslinger publikigis, nur ses semajnojn post la morto de Schubert, la 31-an de decembro 1828. Schubert kaj Müller neniam persone renkontiĝis. Ĉu tiu ĉi eksciis ankoraŭ antaŭ sia morto en 1827 de la muzikigoj de Schubert, estas neklara.

Kantoj[redakti | redakti fonton]

Jen la titoloj de la kantoj kun iliaj der verknumeroj kaj tonalo.

„Gute Nacht“ (Fremd bin ich eingezogen) D 911,1 d-minora
„Die Wetterfahne“ (Der Wind spielt mit der Wetterfahne) D 911,2 a-minora
„Gefror’ne Thränen“ (Gefror’ne Tropfen fallen) D 911,3 f-minora
„Der Lindenbaum“ (Am Brunnen vor dem Thore) D 911,5 E-maĵora
„Erstarrung“ (Ich such’ im Schnee vergebens) D 911,4 c-minora
„Wasserfluth“ (Manche Thrän’ aus meinen Augen) D 911,6 e-minora
„Auf dem Flusse“ (Der du so lustig rauschtest) D 911,7 e-minora
„Rückblick“ (Es brennt mir unter beiden Sohlen) D 911,8 g-minora
„Irrlicht“ (In die tiefsten Felsengründe) D 911,9 b-minora
„Rast“ (Nun merk’ ich erst, wie müd’ ich bin) D 911,10 c-minora
„Frühlingstraum“ (Ich träumte von bunten Blumen) D 911,11 A-maĵora
„Einsamkeit“ (Wie eine trübe Wolke) D 911,12 b-minora
„Die Post“ (Von der Straße her ein Posthorn klingt) D 911,13 E♭-maĵora
„Der greise Kopf“ (Der Reif hat einen weißen Schein) D 911,14 c-minora
„Die Krähe“ (Eine Krähe war mit mir) D 911,15 c-minora
„Letzte Hoffnung“ (Hie und da ist an den Bäumen) D 911,16 E♭-maĵora
„Im Dorfe“ (Es bellen die Hunde, es rasseln die Ketten) D 911,17 D-maĵora
„Der stürmische Morgen“ (Wie hat der Sturm zerrissen) D 911,18 d-minora
„Täuschung“ (Ein Licht tanzt freundlich vor mir her) D 911,19 A-maĵora
„Der Wegweiser“ (Was vermeid’ ich denn die Wege) D 911,20 g-minora
„Das Wirtshaus“ (Auf einen Todtenacker) D 911,21 F-maĵora
„Muth!“ (Fliegt der Schnee mir in’s Gesicht) D 911,22 g-minora
„Die Nebensonnen“ (Drei Sonnen sah ich am Himmel steh’n) D 911,23 A-maĵora
„Der Leiermann“ (Drüben hinterm Dorfe) D 911,24 a-minora

Literaturo[redakti | redakti fonton]

Elmar Budde: Schuberts Liederzyklen. Ein musikalischer Werkführer. C. H. Beck, München 2003, ISBN 3-406-44807-0
Andreas Dorschel: 'Wilhelm Müllers Die Winterreise und die Erlösungsversprechen der Romantik', The German Quarterly LXVI/4 (1993), Nr. 4, p. 467-476.
Arnold Feil: Franz Schubert. „Die schöne Müllerin“, „Winterreise“. Philipp Reclam jun. Stuttgart 1996, ISBN 3-15-010421-1
Veit Gruner: Ausdruck und Wirkung der Harmonik in Franz Schuberts „Winterreise“ – Analysen, Interpretationen, Unterrichtsvorschlag. Die Blaue Eule, Essen 2004, ISBN 3-89924-049-9
Wolfgang Hufschmidt: Willst zu meinen Liedern deine Leier drehn? zur Semantik der musikalischen Sprache in Schuberts „Winterreise“ und Eislers „Hollywood-Liederbuch“, Pfau-Verlag, Saarbrücken 1993, ISBN 3-930735-68-7
Werner Kohl: Wilhelm Müllers „Die Winterreise“ oder wie Dichtung entsteht. Selbstverlag, München 2002, ISBN 3-00-009589-6
Christiane Wittkop: Polyphonie und Kohärenz (Wilhelm Müllers Gedichtzyklus „Die Winterreise“). M & P Verlag für Wissenschaft und Forschung, Stuttgart 1994, ISBN 3-476-45063-5
Ingo Müller: „Eins in Allem und Alles in Einem“: Zur Ästhetik von Gedicht- und Liederzyklus im Lichte romantischer Universalpoesie. In: Günter Schnitzler, Achim Aurnhammer (ed.): Wort und Ton. (Rombach Wissenschaften: Reihe Litterae, Bd. 173). Freiburg i. Br. 2011, p. 243–274.