Paul Lindau
| Paul Lindau | ||
|---|---|---|
_b_129.jpg)
| ||
| Persona informo | ||
| Paul Lindau | ||
| Naskiĝo | 3-an de junio 1839 en Magdeburgo | |
| Morto | 31-an de januaro 1919 (79-jaraĝa) en Berlino | |
| Lingvoj | germana vd | |
| Ŝtataneco | Germanio vd | |
| Alma mater | Universitato de Lepsiko • Humboldt-Universitato en Berlino • Universitato Marteno Lutero de Wittenberg-Halle vd | |
| Familio | ||
| Gefratoj | Anna Lindau • Leopold Lindau vd | |
| Profesio | ||
| Okupo | scenaristo • ĵurnalisto • literaturkritikisto • verkisto • literaturhistoriisto vd | |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Paul LINDAU (naskiĝinta en la 3-a de junio 1839 en Magdeburg, mortinta en la 31-a de januaro 1919 en Berlino) estis germana teatrestro, verkisto kaj ĵurnalisto.
Vivo[redakti | redakti fonton]
Lindau studis en Halle (Saale) kaj Leipzig kaj doktoriĝis pri Molière; je la komenco de la 1960-aj jaroj li iris al Parizo. Tie ĉi li renkontis Sardoux, Augier kaj Dumas (fils), kies verkojn li tradukis en la germanan. Iliaj verkoj ankaŭ ege influis la proprajn. Tre influis lin ankaŭ la teatra kritikisto Jules Janin, kies brilaj felietonoj babilantaj estis intencite subjektivaj. Per diversaj kontribuoj al germanaj gazetoj li ekkontaktis gazetfarantojn en Germanlando. En 1862 li iris kiel redaktanto al Düsseldorfer Zeitung, kie li famiĝis per ĉefartikoloj kaj teatrokritikoj. Lia ĵurnalista laboro kondukis lin al Berlino en 1865 kiel parlamenta raportanto de la agentejo Telegrafenbureaux Wolff, en 1866 li laboris ĉe Elberfelder Zeitung kaj en 1870 li kungvidis la redaktadon de Neues Blatt en Leipzig. En 1871 li fondis en Berlino la semajngazeton Gegenwart kiu iĝis danke al liaj kritikoj influega presitaĵo. Ekde 1878 li eldonis la politikan monatgazeton Nord und Süd kiu aperis ĝis 1930.
Teatraj agadoj[redakti | redakti fonton]
En 1895 Lindaŭ transprenis la direktoradon de la Teatro je Meiningen kaj estris en Berlino de 1900-03 la institucion Berliner Theater, en 1904/05 Deutsches Theater. De 1909-18 li estis unua dramaturgo de la Reĝa dramteatrejo. En la funkcio de teatrodirektoro li faris tre lerte interesan ludprogramaron kun surscenejigitaj teatraĵoj ege allogaj (ekz. Alt-Heidelberg) aŭ malofte luditaj, de klasikuloj kaj dramistoj kiuj garantiis literaturan nivelon. Lindaŭ ankaŭ engaĝiĝis pri Kleist (Penthesilea, Robert Guiscard), Grabbe, Ibsen, Björnson, Hauptmann (Versunkene Glocke) kaj Sudermann.
Verkistaj agadoj[redakti | redakti fonton]
Jam frue Lindaŭ skribis ankaŭ satirajn-ŝercajn vojaĝleterojn laŭ la modelo de Heine. Li iĝis fama kiel kritikisto de la socio. En 1869 lia unua dramo Marion havis la premieron sub Heinrich Laube en Leipzig. Same kiel kritikisto li provis ankaŭ kiel dramisto enkonduki francan stilon ĉe la spektantaro. Liaj teatraĵoj ĉie luditis kun granda sukceso pentrante socian portreton kaj ili estis ŝercaj kaj ne tro provokaj. Kun bona instinkto li priskribis ne nur episodojn el la propraj vivo sed ankaŭ de amikoj, krome skandalojn sen pridemandi ties kialojn.
Per Gräfin Lea (1879) li kritikegis la antisemitismon, per Ein Erfolg (1874) la korupcian ĵurnalismon, per Mariannens Mutter (1885) la maldignan situacion de la eksedzinigitaj virinoj. En Maria Magdalena (1872) rakontatas la situacio de belaj sed malriĉiĝintaj knabinoj kiuj volis fariĝi aktorinoj, en Verschämte Arbeit (1881) la provo perlabori al si bonan vivon per kaŝita laboro (pro plenumi la klasajn postulojn). Tre bone Lindau karakterizis la reprezentantojn de diversaj klasoj sed tamen ne vere kritikis la burĝan societon mem.
Dum la 1880-aj jaroj Lindau ekinteresiĝis pri sociaj romanoj. La trilogio Berlin (Der Zug nach Westen, 1886; Arme Mädĉen, 1887; Spitzen, 1888) donu per rakontoj pri novriĉuloj, nobeloj, naivaj florvendantaj knabinoj kaj krimuloj bildon de grandurbo. La romano Die blaue Laterne (1908) temas - kiel ankaŭ kelkaj rakontoj - pri teatra vivo. La malsufiĉa poeta substanco faligis al forgeso la romanojn. La verkoj kvazaŭ nur legeblas kiel historiaj skribaĵoj pri la fino de la 19-a jarcento.
Literaturo[redakti | redakti fonton]
- J. Fisahn: Paul Lindau als Kritiker und das Theater. Ein Beitrag zur Kritik der Kritik. Kaulfuß, Liegnitz 1876. (2. Aufl. 1879)
- Egmont Hadlich: Paul Lindau als dramatischer Dichter. Kritische Essays. Weile, Berlin 1876.
- Albert Hahn: Ein Mann unserer Zeit, Paul Lindau. Mahlo, Berlin 1877.
- Wilhelm Goldschmidt: Notizen zu Schriften von Paul Lindau. Bichteler, Berlin 1878.
- Paul Lindau und das literarische Judenthum. Eine Controverspredigt aus der Gegenwart von Junius [d.i. Karl Franz Frohme]. Minde, Leipzig [1879]
- Ottilie Heller: Paul Lindau als Uebersetzer. Friedrich, Leipzig 1880.
- Franz Mehring: Kapital und Presse. Ein Nachspiel zum Falle Lindau. K. Brachvogel, Berlin 1891.
- Victor Klemperer: Paul Lindau. Eine Monographie. Concordia, Berlin 1909.
- Renate Antoni: Der Theaterkritiker Paul Lindau. Univ. Diss., FU Berlin 1961.
- Anneliese Eismann-Lichte: Paul Lindau, Publizist und Romancier der Gründerjahre. Univ. Diss., Münster 1981.
- Roland Berbig: Paul Lindau – eine Literatenkarriere. In: Peter Wruck (Hrsg.): Literarisches Leben in Berlin. 1871–1933. Berlin: Akademie-Verl., 1987, S. 88–125
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- Informoj pri Paul Lindau en katalogo de la Germana Nacia Biblioteko (germane)
- Manuskripte und Briefe Lindaus in Bibliotheken und Archiven[rompita ligilo]
- Paul Lindau[rompita ligilo] * Biografie Lindaus aus dem Projekt Die Arbeitslosen von Marienthal an der Uni Graz[rompita ligilo]
- Paul Lindaus Biografie des Projekts Zeitreise des MDR
- Biografio ĉe NDB.