3-a de majo

majo 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

La 3-a de majo estas la 123-a tago de la jaro (la 124-a en superjaroj) laŭ la gregoria kalendaro. 242 tagoj restas. Estas urbo en Brazilo nomata Três de Maio (3-a de majo portugallingve).

Je la 3-a de majo okazis, interalie:

Eventoj[redakti | redakti fonton]

996: Gregorio la 5-a iĝis papo
1469: En Olomouc parto de katolika nobelaro elektis Matiaso la 1-a reĝo de Bohemio
1481: Grekio: la plej granda el tri tertremoj frapis la insulon Rodoso kaŭzante 30 000 viktimojn
1494: Kristoforo Kolumbo malkovris Jamajkon
1500: Granda princo de Moskvo Ivano la Tria deklaris militon al Litovio
1512: Kvina Laterana Koncilio komenciĝis
1515: Portugala esploristo Afonso de Albuquerque aneksis Insulon Hormuzo en la Persa Golfo
1645: Tridekjara milito: sveda armeo komencis sieĝon de Brno
1656: Sveda diluvo kontraŭ Pollando: svedoj konkeris kastelon en Gołańcz kaj murdis ties defendantojn
1660: En Oliwa oni subskribis Traktaton de Oliva inter Pollando kaj Svedio, laŭ kiu pola reĝo Johano la 2-a Kazimiro cedis rajton al sveda trono kaj Pollando ricevis parton de Livonio - fino de la sveda diluvo
1661: Pollando: Johannes Hevelius observis la pasadon de Merkuro
1720: Frederiko kroniĝis kiel reĝo de Svedio - post abdiko de sia edzino Ulrika Eleonora
1791: Pollando: proklamo de la Konstitucio de la 3-a de Majo - dua en la mondo kaj unua en Eŭropo
1792: Oni metis bazangulan ŝtonon por konstruo de la Templo de Dia Providenco en Varsovio
1798: Unua pola legio de generalo Jan Henryk Dąbrowski eniris Romon kune kun la armeo de Napoleono
1802: Universitato de Tartu remalfermita
1808: Francaj trupoj fusilas madridanojn, kiuj ribelis la antaŭan tagon - Francisco de Goya poste pentros bildon La tria de majo
1808: Finna Milito: svedoj perdis fortreson de Suomenlinna favore al la Rusia Imperio
1810: Angla romantikisma verkisto George Byron tranaĝis la markolon Dardaneloj por pruvi verecon de la mito pri Hero kaj Leandro
1815: Dum la Viena kongreso la Rusia imperio subskribis kun Reĝlando Prusio kaj Aŭstrio duflankajn konvenciojn pri disdivido de Varsovia Duklando kaj triflankan pri kreo de Libera Urbo Krakovo
1831: Pola natursciencisto Wojciech Jastrzębowski publikigis tekston Pri eterna paco inter nacioj, konsiderata unua en la historio konstituci-projekto de Eŭropa Unio
1837: Universitato de Ateno, la plej malnova sur Balkana duoninsulo, estis fondita de la greka reĝo Otto la 1-a
1841: Nov-Zelando anoncita brita kolonio
1842: Incendio detruis 45% de la pola urbo Bełchatów
1849: Dresdena Majribelo komencita kadre de la Revolucio de 1848 en Germanio
1855: Usona filibustro William Walker kun grupo de solduloj eknavigis de San-Francisko por konkeri Nikaragvon
1863: Januara ribelo kontraŭ la Rusia Imperio: Provizora Nacia registaro fondis Polan Komitaton en Parizo
1863: Lasta tago de la misia deklaro de Bahá'u'lláh, la profeto fondinto de la Bahaa Kredo, en la Ĝardeno de Riḍván (Bagdado, Irako), ĵus antaŭ lia foriro al Konstantinopolo
1880: Unua ĉeval-tirita tramtransporto en Lvivo ekfunkciis
1887: Rezulte de eksplodo en karbo-minejo en Nanaimo (kanada provinco Brita Kolumbio) 150 ministoj pereis
1901: Rezulte de incendio de la urbo Jacksonville en Florido 7 personoj pereis, 2368 konstruaĵoj detruiĝis kaj ĉirkaŭ 10 mil personoj perdis tegmenton super la kapo
Unua mondmilito
- 1915: Kanada milita kuracisto John McCrae verkis In Flanders Fields - unu el la plej notindaj poemoj de la unua mondmilito
- 1916: En Varsovio okazis patriota manifestacio, kiun partoprenis pli ol 200 mil personoj; en Dublino angloj pafmortigis 16 gvidantojn de la Paska Ribelo - la unua estis poeto kaj instruisto Patrick Pearse
1919: Registaro de Bavara Soveta Respubliko kunsidis lastfoje
1919: Slovaka sporta klubo ŠK Slovan Bratislava fondiĝis
1920: Bolŝevika puĉo ne sukcesis en Kartvela Demokratia Respubliko
1920: Mustafa Kemal Atatürk iĝis unua ĉefministro de Turkio
1921: Nord-Irlando apartiĝis
1935: Sverdlovska provinco: Revda iĝis urbo
1936: Francio: parlamentan balotadon gajnis Popola Fronto
1937: Hispana Revolucio: Majaj Tagoj de Barcelono komenciĝis
1938: Dua Pola Respubliko: malfermo de fiŝkaptista haveno en Władysławowo apud Balta Maro
1939: Pollando: funkciigo de unua turbino de Elektrejo Stalowa Wola – unu el investoj kadre de konstruo de Centra Industria Areo
1939: Subhas Chandra Bose fondis Tut-Baratan Progresan Blokon kadre de Barata Nacia Kongreso, opozicie al taktiko de Mahatma Gandhi
1939: Sovetunio: Vjaĉeslav Molotov anstataŭis Maksim Litvinov en la posteno de komisaro pri eksterlandaj aferoj
Dua mondmilito
- 1940: de Varsovio foriris transporto kun 1500 personoj al koncentrejo en Sachsenhausen; germanoj establis geton en Tomaszow Mazowiecki; Malto: pola skipo en La-Valeto transprenis destrojeron "Garland" - komenco de polaj agadoj sur Mediteraneo; Tria Regno: Adolf Hitler prokrastis daton de atako al Okcidento ĝis 6-a de majo
- 1941: ĉefministro de la pola ekzila registaro generalo Władysław Sikorski sendis noton al ĉiuj aliancitaj kaj neŭtralaj ŝtatoj pri mortigado de granda nombro de judoj sur okupataj polaj teritorioj; anekso de parto de Slovenio (kiel t.n. Ljubljano-provinco) fare de Italio
- 1942: Orienta Fronto: Ruĝa Armeo malfondis Ĉefan Komandantaron de Okcidenta Direkto; evakuo de la unua parto de la Pola Armeo en Sovetunio finiĝis; Operaco Reinhardt: germana polico forveturigis de Munkeno al Lublinio 776 judojn; en Glasgow aperis pola dusemajnrevuo en la angla lingvo The Voice of Poland, anstataŭ eldonata ĝis nun en Skotlando "Ogniwo Przyjaźni" (Ĉenero de Amikeco); Pacifiko: japanoj albordiĝis al Tulagi (Salomonoj); nokte Luftwaffe atakis Exeter (92 bombaviadiloj)
- 1943: Volinia masakro: 67 personoj pereis pro atako de ukrainaj naciistoj al Kuty - poloj forlasis la vilaĝon; germana polico murdis en distrikto Sandomierski 73 personojn, en tio parton vivbruligis, krome ĝi pafmortigis en Łosice kaj Tryńcza 13 personojn, kaj en Bassonia 7 polojn, pro tio, ke ilia parenco iĝis partizano; Operaco Husky: generalo Dwight D. Eisenhower decidis, ke brita kaj usona armeoj albordiĝos sud-oriente de Sicilio
- 1944: nokte de la 3-a/4-a de majo speciala pola taĉmento de Jan Kalus sur aviadilejo en Bielany bruligis 5 Junkers Ju 52 kaj 3 damaĝis
- 1945: Okcidenta Fronto: 1-a Kirasita Divizio de pola generalo Stanisław Maczek konkeris la regionon de Westerstede (Frislando); sur Lubeka golfo aviadiloj de RAF sinkigis 3 germanajn ŝipojn kun enprizonigitoj de koncentrejo Neuengamme, intence ne markitajn per flagoj de Ruĝa Kruco - el preskaŭ 9,5 mil pereis ĉirkaŭ 7,7 mil personoj; Brandenburgio: 1-a Armeo de Pola Soldataro transpaŝis la riveron Havel atingante Elbon apud Spandau kaj finis sian batalvojon - samtage ties taĉmentoj apud Schönfeld kaj Stendal en Saksio, ligis kontakton kun alvenantaj de okcidento usonaj trupoj de 9-a Armeo; japanoj kapitulacis en Jangono (Birmo); en Londono fondiĝis Historia Instituto je la nomo al generalo Władysław Sikorski
1945: Popola Registaro de Demokratia Federacia Respubliko Makedonio, laŭ propono de la Komisiono pri Lingvo kaj Ortografio ĉe la Ministerio pri Edukado, aprobis decidon pri starigo de la makedona alfabeto - la alfabeto unuafoje estis presita en la gazeto "Nova Makedonija", la 4-an de majo 1945
1946: Anatemitaj Soldatoj: taĉmento de Naciaj Armitaj Fortoj de Pollando sub komando de kapitano Henryk Flame transprenis kontrolon super la urbo Wisła, aranĝante soldatan paradon
1946: Stalinismo: en Krakovo okazis malpermesitaj manifestacioj okaze de la festo de la Konstitucio de la 3-a de Majo - intervenis milico, estis vunditoj kaj arestitoj; unua noto de Sekureca Oficejo pri Karol Wojtyła, tiutempe studento de teologio ĉe Jagelona Universitato, partoprenanta la manifestacion
1947: Japanio postmilita akiris sian konstitucion
1948: Kolumbio rompis diplomatiajn rilatojn kun Sovetunio
1948: Enlanda Milito dum la Mandato Palestino: judaj sturmaj taĉmentoj Palmaĥ komencis decidan atakon al Supra Galileo
1952: Pola filio de la Radio Libera Eŭropo komencis disaŭdigi de Munkeno, ĝia unua direktoro estis Jan Nowak-Jeziorański
1953: Okcidentgermana radistacio Deutsche Welle komencis disaŭdigi dum kulmino de la malvarma milito
1956: Unua Monda Ĉampioneco pri Ĵudo komenciĝis
1959: En Usono oni anoncis unuajn premiojn Grammy Award
1960: Stokholmo: Eŭropa Liber-Komerca Asocio fondiĝis
1960: Nederlando: malfermo de la muzeo Hejmo de Anne Frank en Amsterdamo
1966: En Jasna Góra laŭ iniciato de primaso Stefan Wyszyński komenciĝis solena celebrado de la 1000-a datreveno de la bapto de Pollando — partopreno de papo Paŭlo la 6-a estis rifuzita de la aŭtoritatoj
1968: Latina Kvartalo: eksplodo de studentaj protestoj en Parizo
1971: Erich Honecker iĝis gvidanto de SED, post rezigno de Walter Ulbricht
1982: Milita stato en Pollando: en multaj urboj okaze de la datreveno de la Konstitucio de la 3-a de Majo okazis sendependaj manifestacioj organizitaj de Solidareco — milico forpelis ilin, en Gdańsk, Krakovo, Lublin, Szczecin, Toruń kaj Varsovio oni arestis 1372 personojn
1986: La 31-a Eŭrovido-Kantokonkurso okazis en Bergen
1991: Sur Tombo de Nekonata Soldato en Varsovio oni inaŭguris 14 tabulojn pri batal-lokoj - du el ili estis dediĉitaj al aviadilistoj kaj maristoj
1993: Etiopio agnoskis sendependecon de sia provinco Eritreo
1993: Pola prezidento Lech Wałęsa atribuis al papo Johano Paŭlo la 2-a unuan post reaktivigo Ordenon de Blanka Aglo
1997: La 42-a Eŭrovido-Kantokonkurso okazis en Dublino
1999: Skoto Stephen Hendry la 7-an fojon iĝis mondĉampiono pri snukero
2000: Post malsekretigo de Tutmonda loktrova sistemo oni preskaŭ tuj ekludis geokaŝadon, komencante de ujo kaŝita proksime al Portland (Oregono)
2002: Ĉeĥlingva Vikipedio estis lanĉita
2005: 15 personoj pereis kaj 40 vundiĝis en bomba atenco en stadiono en la ĉefurbo de Somalio Mogadiŝo, dum alparolado de ĉefministro Ali Mohamed Gedi
2007: Brita reĝino Elizabeto la 2-a alvenis al Virginio por solenado de la 400-a fondodatreveno de Jamestown, la unua angla setlejo en Nordameriko
2007: Malapero de Madeleine McCann - malaperigo de angla infano
2007: TVP Historia - televidkanalo de Telewizja Polska ekfunkciis
2007: Rusio ĉesis informi NATO-partnerojn pri translokado de siaj trupoj, post kiam prezidento Vladimir Putin anoncis frostigon pri la efektivigo de la Traktato pri Eŭropaj Konvenciaj Fortoj (CFE)
2009: Ricardo Martinelli iĝis prezidento de Panamo
2011: Du tagojn post ceremonio de beatigo, la ĉerko kun la korpo de papo Johano Paŭlo la 2-a estis transportita de subterejo de Baziliko Sankta Petro de Romo al tiea kapelo al Sankta Sebastiano
2012: En duobla bomba atenco en la ĉefurbo de Dagestano Maĥaĉkalao 14 personoj pereis kaj 87 vundiĝis
2012: Pollando: malfermo kaj konsekrado, en la Klara Monto en Częstochowa, de la Epitafo de Smolensk — reliefo memore al la kraŝo de la pola prezidenta aviadilo en 2010
2013: Siria enlanda milito: en reciprokaj masakroj en la 2-a ĝis la 3-a de majo flanke de registara armeo kaj batalgrupoj de Baazo 248 personoj pereis
2016: Kanado: la urbon Fort McMurray (Alberto) atingis incendio de najbaraj arbaroj, kiu faris grandajn damaĝojn kaj devigis evakuon de ĉiuj loĝantoj
Invado de Rusio en Ukrainion:
- 2022: rusiaj trupoj pripafis bushaltejon apud koaksigejo en Avdijivka, kie ne malpli ol 10 personoj pereis kaj 15 estis vunditaj; unuafoje rusiaj raketoj falis al Volovec en Karpata Rutenio; brita ĉefministro Boris Johnson anoncis transdonon de 300 mln da britaj pundoj; Slovakio konsentis ripari kaj modernigi ukrainajn batalveturilojn
- 2023: Rusio akuzis Ukrainion pri atenco kontraŭ Putin pere de du senpilotaj aviadiloj al la Moskva Kremlo — Ukrainio neis; Usona Sekretario de Ŝtato anoncis novn helpofaskon favore al sekureco de Ukrainio kun la valoro de 300 mln da dolaroj, kiu ampleksos i.a. municion