31-a de oktobro

oktobro
lu	ma	me	ĵa	ve	sa	di
						1
2	3	4	5	6	7	8
9	10	11	12	13	14	15
16	17	18	19	20	21	22
23	24	25	26	27	28	29
30	31
aranĝo de 2017 tagoj

La 31-a de oktobro estas la 304-a tago de la jaro (la 305-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 61 tagoj restas.

Je la 31-a de oktobro okazis, interalie:

Eventoj

• 802: Nikeforo la 1-a iĝis Bizanca imperiestro
• 1353: Pollando: Olsztyn iĝis urbo
• 1378: Kronigo de kontraŭpapo Klemento la 7-a kaŭzis Grandan okcidentan skismon
• 1512: Malkovro de fresko pentrita de Mikelanĝelo sur volbo de Siksta Kapelo laŭ mendo de papo Julio la 2-a
• 1517: Germanio: Marteno Lutero najlis sian 95 Tezojn al la pordego de preĝejo en Wittenberg, protestante kontraŭ la korupteco en la eklezio; komenco de reformacio
• 1587: En la plej aĝa Universitato de Lejdeno ekfunkciis biblioteko
• 1754: Novjorko: Universitato Kolumbio fondiĝis
• 1756: Giacomo Casanova fuĝis nokte, de la 31-a de oktobro/1-a de novembro, de venecia malliberejo en Doĝo-palaco
• 1864: Nevado fariĝis la 36-a ŝtato de Usono.
• 1886: Portugalio: malkovro de Ponto Don Luis la 1-a en Porto
• 1897: En Norvegio komenciĝis la unuaj sportaj konkuroj pri kuro laŭ orientiĝado
• 1899: Germanaj astronomoj Max Wolf kaj Friedrich Karl Arnold Schwassmann malkovris asteroidon Hamburgo
• 1917: Unua mondmilito: brita-turka batalo pri Gaza-urbo komenciĝis
• 1917: Strato en Rio-de-Ĵanejro ricevis nomon Zamenhof.
• 1918: Unua mondmilito: Hungario sendependiĝis (de Aŭstrio-Hungario, kiu disfalis) - dum tumulto eb Budapeŝto estis murdita estinta hungara ĉefministro István Tisza
• 1919: Metroo de Madrido publike ekfunkciis inter Pordo de la Suno kaj Cuatro Caminos
• 1922: Benito Mussolini iĝis ĉefministro de Italio
• 1933: Malfermo de internacia marhaveno en Ĥajfo flanke de alta komisaro de Palestino
• 1941: Suda Dakoto: oni finis konstrui post 14 jaroj monumenton Monto Rushmore kun kapoj de kvar usonaj prezidentoj - indiĝenaj indianoj, precipe Siuoj, konsideras tion malhonorigo de ilia sankta loko
• Dua mondmilito en Pollando kaj la mondo:
  • 1939: Regopovoj de Ĝenerala Gubernio limigis por dungitaj poloj en publika servo libertempon al 6 tagoj; en Lublin nekonataj farintoj forŝiris ĉiujn afiŝojn pri establo de ĜG; en Lodzo nombro de poloj serĉantaj laboron estis 76 620; en Vilno okazis tumulto pro manko de pano
  • Vjaĉeslav Molotov dum kunsido de Supera Soveto de Sovetunio parolante pri Ekstera politiko de Sovetunio diris: Unu mallonga atako al Pollando sufiĉis, unue de germana armeo, kaj poste - de Ruĝa Armeo, por nenio restu post tiu ĉi aĉa produkto de la Versajla traktato kaj samtempe informis ke perdoj de la soveta armeo estis: 737 mortigitoj kaj 1862 vunditoj kaj ke en soveta mallibero ektroviĝis 230 mil de polaj oficiroj kaj soldatoj; Hans Frank ordonis likvidi polajn altlernejojn en ĜG, kie aktuale estis 550 mil germanaj sodatoj kaj 80 mil policanoj kun SS-anoj
  • 1940: Regopovoj de ĜG redaktis la duan sekretan liston de 799 polaj libroj konfiskendaj; en ĜG sub germana komisara administracio estis 2500 polaj kaj judaj entreprenoj; germanoj establis en apudvarsovia Falenica geton por judoj - en ĝi estis 7500 personoj, 1500 mortis pro malsatego kaj malsanoj, ĉ. 300 oni murdis en la geto aŭ loka laborejo kaj plimulto de ceteraj pereis en germana koncentrejo Treblinka
  • Batalo de Anglio finiĝis - dum 3 monatoj Luftwaffe perdis 1733 aviadilojn kaj pli ol 2,5 mil pilotojn, RAF 1087 aviadilojn kaj 544 pilotojn, en la bataloj partoprenis 141 polaj ĉasaviadilistoj, kiuj pafalterigis 203 germanajn aviadilojn, 35 probable kaj 36 difektis
  • 1941: En Poznań germanoj ekzekutis 11 polojn, en Przecław (proksime al Mielec) gestapo pafekzekutis 9 polojn; en Varsovio konspira "Rzeczpospolita Polska" enkondukan artikolon titolas Du armeoj de Pollando (eksterlanda en Skotlando, Egiptio, Kaŭkazio, Kanado, Norvegio, Francio, Afriko kaj la subtera en Pollando) - represata en Nov-Jorko, Londono kaj Palestino
  • En germanan koncentrejon Dachau alvenis de Varto-Lando transporto kun 539 polaj pastroj
  • 1942: En Varsovio poloj ricevis nutraĵon kun taga energia valoro de 767 kalorioj por plenkreskulo kaj 731 por infano; germanaj regopovoj de ĜG eldonis por poloj 12 revuojn kaj ene de ĝi ekzistis 123 kinejojn, en tio 44 por poloj, 17 por germanoj kaj 62 miksitaj (kun filmoj aŭ por poloj aŭ por germanoj, escepte de judoj kaj ciganoj)
  • Pola registaro en ekzilo restadanta en Londono estis informita pri fondo de Socia Help-Komitato por Juda Loĝantaro en Pollando
  • 1943: Germanaj policoj pafmortigis: apud Krakovo 107, en Włoszczowa 28, en Jaworznik minimume 22 kaj en Ostrowiec Świętokrzyski 20 personojn
  • 1944: Germanoj ĝis tiu ĉi tago deportis de Varto-Lando 435 167 polojn; germanaj armeoj, la 2-a kaj 9-a, dum bataloj ekde la 1-a de aŭgusto 1944 perdis 122 706 mortigitojn, vunditojn aŭ malaperintojn
  • Al Velingtono en Nov-Zelando alvenis sur usona militŝipo grupo de 733 polaj georfoj post siberiaj ekziligitoj
• 1950: Kaŭna Teknologia Universitato fondiĝis en Litovio
• 1956: Sueza krizo: brita-franca bombado de militistaj celoj en Egiptio
• 1961: Moskvo: el Maŭzoleo de Lenin sur la Ruĝa Placo oni forigis mumiigitan korpon de Josif Stalin, kiu estis enterigita apud Kremlo
• 1961: Belizurbo, ĉefurbo de Brita Honduro (nun Belizo), estis tute detruita post trapaso de uragano
• 1968: Ĉinio: Kultura Revolucio finiĝis
• 1968: Vjetnama milito: usona prezidento Lyndon B. Johnson ordonis ĉesigi bombadon de celoj en Nord-Vjetnamio
• 1975: Brita rokgrupo Queen eldonis Bohemian Rhapsody
• 1984: Ĉefministrino de Barato Indira Gandhi estis murdita de du siĥoj de ŝia gardistaro
• 1986: Eric Walter Elst malkovris asteroidon Chopin
• 1992: Papo Johano Paŭlo la 2-a plene rehonorigis Galilejon, kondamnitan de inkvizicio la katolika eklezio
• 1992: Rafik Hariri iĝis ĉefministro de Libano
• 1994: Usono: Nacia Parko Valo de Morto fondiĝis
• 2002: Malkovro de luno de Jupitero - Arkeo
• 2004: Tabaré Vázquez gajnis prezidentan baloton en Urugvajo
• 2007: Prezideto de Iĉkerio Doku Umarov proklamis kreon de la Kaŭkaza Emirlando anstataŭ la ĝisnuna ŝtato
• 2010: Dilma Rousseff gajnis prezidentan balotadon en Brazilo
• 2010: 58 personoj pereis kaj 78 vundiĝis rezulte de terorista atako de Al-Kaida kontraŭ siria katolika eklezio en Bagdado
• 2014: Dum prova flugo super la Mojave-Dezerto en Kalifornio pasaĝera kosmoŝipo SpaceShipTwo paneis - la unua piloto sukcesis katapultiĝi, la dua pereis.
• 2014: Post ondo de protestoj en Burkino prezidento Blaise Compaoré demisiis - la regopovon transprenis armeestro

Naskiĝoj

• 1291: Philippe de Vitry, franca komponisto, muzikteoriisto de ars nova, poeto (m. 1361)
• 1345: Fernando la 1-a, reĝo de Portugalio, filo de Petro la 1-a (m. 1383)
• 1391: Duarte la 1-a, 11-a reĝo de Portugalio gvidanta ekspansion en Afriko (m. 1438)
• 1424: Ladislao la 3-a, reĝo de Pollando kaj Hungario el dinastio Jogajlidoj (m. 1444)
• 1534: Alfonso la 1-a, duko de Ferrara (n. 1476)
• 1620: John Evelyn, angla verkisto, ĝardenisto kaj kronikisto (m. 1706)
• 1632: Johannes Vermeer, nederlanda pentristo (m. 1675)
• 1636: Ferdinando Maria, princo-elektisto de Bavario (m. 1679)
• 1705: Klemento la 14-a, papo (m. 1774)
• 1747: Johann Karl Wezel, germana filozofo kaj verkisto (m. 1819)
• 1785: Georg Friedrich Kersting, germana pentristo (m. 1847)
• 1793: James Dunlop, aŭstralia astronomo, malkovrinto de radiogalaksio NGC 5128 (m. 1848)
• 1795: John Keats, angla poeto, reprezentanto de romantikismo (m. 1821)
• 1815: Karl Weierstrass, germana matematikisto, adepto de aritmetikigo de analitiko (m. 1897)
• 1821: Karel Havlíček Borovský, ĉeĥa verkisto, ĵurnalisto kaj satira poeto (m. 1856)
• 1835: Adolf Von Baeyer, germana Nobelpremiita kemiisto juddevena, esploristo de kombinaĵoj aromataj (m. 1917)
• 1835: Krišjānis Barons, latva verkisto kaj folkloristo, kunkreinto de la latva romantikismo (m. 1923)
• 1838: Ludoviko la 1-a, reĝo de Portugalio, filo de Fernando la 2-a (m. 1889)
• 1854: Hermann Oldenberg, germana hindologo, esploristo de budhismo, Rigvedo, upaniŝadoj kaj Mahabharato (m. 1920)
• 1864: Einar Benediktsson, islanda poeto kaj tradukisto (m. 1940)
• 1875: Vallabhbhai Patel, barata juristo, politikisto kaj aktivulo por sendependeco (m. 1950)
• 1885: Karl Radek, bolŝevika politikisto kaj ĵurnalisto juddevena, aktivisto de Tria Internacio en Pollando, Germana Regno kaj Sovetunio, gloriganto de Stalin, murdita (m. 1939)
• 1887: Ede Andrási, hungara komponisto (m. 1953)
• 1887: Ĉiang Kai-ŝek, ĉefo de Kuomintango, prezidento de la Respubliko de Ĉinio (m. 1975)
• 1892: Aleksandro Aleĥin, rusa ŝakludisto, mondĉempiono (m. 1946)
• 1899: Nadeĵda Mandelŝtam, rusia verkistino (m. 1980)
• 1911: Włodzimierz Sedlak, katolika pastro, verkisto, profesoro, kreinto de la pola bioelektronika skolo, geologo kaj paleontologo, hipotezinta silician vivkomencon (m. 1993)
• 1918: Ágnes Kovács, hungara etnografino (m. 1990)
• 1918: Ian Stevenson, kanada biokemiisto, psikiatro kaj parapsikologo (m. 2007)
• 1919: Ben Metcalfe, kanada ĵurnalisto, prezidanto de Greenpeace (m. 2003)
• 1920: Helmut Newton, germana fotisto (m. 2004)
• 1922: Norodom Sianuk, reĝo de Kamboĝo, kunkreinto de la Movado de Nealiancitaj Landoj (m. 2012)
• 1925: Ferenc Szilágyi, rumania hungara operkantisto (m. 2010)
• 1927: Sándor Szíves, hungara kuracisto, verkisto
• 1929: Bud Spencer, itala jursciencisto kaj aktoro, akirinto de pluraj patentoj pri teksado (m. 2016)
• 1929: Ferenc Szabó, rumania hungara kuracisto (m. 1996)
• 1930: Zdzisław Najder, pola literatur-historiisto, disidento, monda aŭtoritato pri pola romanisto Joseph Conrad, direktoro de la pola sendostacio de Radio Libera Eŭropo
• 1947: Frank Shorter, usona maratonisto, venkinto de Olimpika maratono
• 1947: Herman Van Rompuy, belga politikisto, prezidanto de la Eŭropa Konsilio
• 1947: Lajos Károly Varga, rumania hungara fizikisto
• 1950: Zaha Hadid, brita arkitektino irakdevena, distingita de la Pritzker-premio
• 1959: Neal Stephenson, usona sciencfikcia verkisto
• 1960: Reza Pahlavi, filo de la lasta ŝaĥo de Irano
• 1961: Peter Jackson, novzelanda reĝisoro de la filmtrilogio La Mastro de l' Ringoj
• 1963: Rob Schneider, usona aktoro
• 1964: Eduard Kokojti, oseta politikisto, prezidento de Sud-Osetio
• 1970: Angelino Alfano, itala politikisto kaj juristo, parlamentano
• 1976: Piper Perabo, usona aktorino
• 1986: Sean Paul Lockhart, usona modelo kaj filmaktoro
• 2000: Willow Smith, usona infana aktorino

Mortoj

• 982: Oto la 1-a, duko de Ŝvabujo kaj Bavario
• 1147: Roberto (1-a Grafo de Gloucester) (n. ĉ. 1090)
• 1214: Eleonoro de Anglio (Reĝino de Kastilio) (n. 1162)
• 1534: Alfonso la 1-a, itala duko, mecenaso de renesanco (n. 1476)
• 1599: Andreo Bathori hungara reganto de Transsilvanio (n. 1566)
• 1666: Hieronymus Frobenius, germana urbestro (n. 1580)
• 1732: Viktoro Amadeo la 2-a, duko de Savojo (n. 1666)
• 1744: Leonardo Leo, itala komponisto de baroko (n. 1694)
• 1768: Francesco Maria Veracini, itala violonisto kaj komponisto (n. 1690)
• 1793: Jacques Pierre Brissot, franca juristo kaj revoluciulo (n. 1754)
• 1806: Sophie Mereau, germana verkistino kaj tradukistino (n. 1770)
• 1811: Christian Gotthilf Salzmann, germana protestanta pastro kaj pedagogo (n. 1744)
• 1867: William Parsons, irlanda astronomo, konstruisto de la plej granda teleskopo en la 19-a jarcento (n. 1800)
• 1910: Lujza Harmath, hungara verkistino (n. 1846)
• 1916: Charles Taze Russell, usona predikisto, fondinto de la kristana religia komunumo Atestantoj de Jehovo (n. 1852)
• 1918: Egon Schiele, aŭstra pentristo kaj grafikisto, inspirita de secesio (n. 1890)
• 1925: Max Linder, franca reĝisoro, scenaristo kaj aktoro (n. 1883)
• 1926: Harry Houdini, usona iluziisto kontraŭbatalanta spiritismon, kies edzino iĝis mediumo kontaktiĝanta postmorte kun li (n. 1874)
• 1931: Mihály Szabolcska, hungara poeto, membro de Societo Kisfaludy kaj Hungara Scienca Akademio (n. 1861)
• 1974: Jenő Nagy, rumania hungara verkisto, ekonomikisto (n. 1912)
• 1980: Jan Werich, ĉeĥa aktoro kaj verkisto (n. 1905)
• 1984: Indira Gandhi, ĉefministrino de Barato, filino de Jawaharlal Nehru, murdita (n. 1917)
• 1993: Federico Fellini, itala reĝisoro kaj scenaristo, aŭtoro de filmoj La dolce vita, 8½, Amarcord kaj La ŝipo iras (n. 1920)
• 1993: River Phoenix, usona aktoro (n. 1970)
• 1996: Sándor Héjja, rumania hungara/hungara aktoro (n. 1942)
• 2001: István Kovács, rumania hungara radioraportisto (n. 1919)
• 2006: Pieter Willem Botha, ĉefministro de Sud-Afriko kaj ties unua prezidento (n. 1916)
• 2011: Flórián Albert, hungara futbalisto ricevinta Oran Pilkon (n. 1941)
• 2013: Gérard de Villiers, franca verkisto, ĵurnalisto kaj eldonisto (n. 1929)
• 2014: Motoshima Hitoshi, japana politikisto, urbestro de Nagasako (n. 1922)
• 2015: David Shugar, pola biologo kaj biofizikisto, kreinto de pola molekula-biofizika skolo, aŭtoro de pli ol 400 sciencaj publikaĵoj citataj 10 000 foje (n. 1915)

Specialaj tagoj kaj festoj

• Keltoj: festo Saveno
• Protestantaj kalendaroj: Reformaciotago, gesto de la Reformacio
• Halloween, origine kelta festo, festiĝas de multaj usonanoj kaj kanadanoj.

Tagoj de semajno

La 31-a de oktobro estas (laŭ gregoria kalendaro):

• Dimanĉo en jaroj: 1582 1593 1599 1604 1610 1621 1627 1632 1638 1649 1655 1660 1666 1677 1683 1688 1694 1700 1706 1717 1723 1728 1734 1745 1751 1756 1762 1773 1779 1784 1790 1802 1813 1819 1824 1830 1841 1847 1852 1858 1869 1875 1880 1886 1897 1909 1915 1920 1926 1937 1943 1948 1954 1965 1971 1976 1982 1993 1999 2004 2010 2021 2027 2032 2038 2049 2055 2060 2066 2077 2083 2088 2094;
• Lundo en jaroj: 1583 1588 1594 1605 1611 1616 1622 1633 1639 1644 1650 1661 1667 1672 1678 1689 1695 1701 1707 1712 1718 1729 1735 1740 1746 1757 1763 1768 1774 1785 1791 1796 1803 1808 1814 1825 1831 1836 1842 1853 1859 1864 1870 1881 1887 1892 1898 1904 1910 1921 1927 1932 1938 1949 1955 1960 1966 1977 1983 1988 1994 2005 2011 2016 2022 2033 2039 2044 2050 2061 2067 2072 2078 2089 2095;
• Mardo en jaroj: 1589 1595 1600 1606 1617 1623 1628 1634 1645 1651 1656 1662 1673 1679 1684 1690 1702 1713 1719 1724 1730 1741 1747 1752 1758 1769 1775 1780 1786 1797 1809 1815 1820 1826 1837 1843 1848 1854 1865 1871 1876 1882 1893 1899 1905 1911 1916 1922 1933 1939 1944 1950 1961 1967 1972 1978 1989 1995 2000 2006 2017 2023 2028 2034 2045 2051 2056 2062 2073 2079 2084 2090;
• Merkredo en jaroj: 1584 1590 1601 1607 1612 1618 1629 1635 1640 1646 1657 1663 1668 1674 1685 1691 1696 1703 1708 1714 1725 1731 1736 1742 1753 1759 1764 1770 1781 1787 1792 1798 1804 1810 1821 1827 1832 1838 1849 1855 1860 1866 1877 1883 1888 1894 1900 1906 1917 1923 1928 1934 1945 1951 1956 1962 1973 1979 1984 1990 2001 2007 2012 2018 2029 2035 2040 2046 2057 2063 2068 2074 2085 2091 2096;
• Ĵaŭdo en jaroj: 1585 1591 1596 1602 1613 1619 1624 1630 1641 1647 1652 1658 1669 1675 1680 1686 1697 1709 1715 1720 1726 1737 1743 1748 1754 1765 1771 1776 1782 1793 1799 1805 1811 1816 1822 1833 1839 1844 1850 1861 1867 1872 1878 1889 1895 1901 1907 1912 1918 1929 1935 1940 1946 1957 1963 1968 1974 1985 1991 1996 2002 2013 2019 2024 2030 2041 2047 2052 2058 2069 2075 2080 2086 2097;
• Vendredo en jaroj: 1586 1597 1603 1608 1614 1625 1631 1636 1642 1653 1659 1664 1670 1681 1687 1692 1698 1704 1710 1721 1727 1732 1738 1749 1755 1760 1766 1777 1783 1788 1794 1800 1806 1817 1823 1828 1834 1845 1851 1856 1862 1873 1879 1884 1890 1902 1913 1919 1924 1930 1941 1947 1952 1958 1969 1975 1980 1986 1997 2003 2008 2014 2025 2031 2036 2042 2053 2059 2064 2070 2081 2087 2092 2098;
• Sabato en jaroj: 1587 1592 1598 1609 1615 1620 1626 1637 1643 1648 1654 1665 1671 1676 1682 1693 1699 1705 1711 1716 1722 1733 1739 1744 1750 1761 1767 1772 1778 1789 1795 1801 1807 1812 1818 1829 1835 1840 1846 1857 1863 1868 1874 1885 1891 1896 1903 1908 1914 1925 1931 1936 1942 1953 1959 1964 1970 1981 1987 1992 1998 2009 2015 2020 2026 2037 2043 2048 2054 2065 2071 2076 2082 2093 2099.