Ukronio
Ukronio estas literatura, kaj kinarta ĝenro sed ankaŭ filozofia fako. Ukroniaj rakontoj okazas en realeca medio kiu daŭre fidelas la konitan Historion sed la aŭtoro arbitre almiksigas unu trafan ŝanĝon en la sinsekvo de la eventoj kies konsekvencoj tute modifos la rakonton. La verkisto do reskribas historion baze de vera historia fundamento. Kiel, kial kaj kiam la disiĝo inter vera historio kaj imaga rakonto (t.n. la «diverĝa punkto») okazas do determinas la tutan intrigon.
Ukronia literaturo metas demandon: «Kio okazus se Historio disvolviĝis malsame?». Sub tiu rigardo, Ukronio estas tre maljuna ĝenro, ĉieestanta en filozofio. La plej frua ekzemplo de ukronio aperas en la verko de Tito Livio (59 a.K.-17 p.K.), Historio de Romo ekde ĝia fondiĝo. En livro 9, sekcio 17-19, Tito Livio pripensas la eblecon ke Aleksandro la Granda decidu ekspansii la imperion de sia patro okcidenten anstataŭ orienten kaj sturmataki Romon en la 4-a jarcento a.K.. Lia ĉefa demando estas: «Kio estus la rezulto se Romo militis kontraŭ Aleksandro?»
La epopea romano Tirant lo Blanc (Tiran, La blanka), kiu estis verkita kiam la memoro pri la falo de Konstantinopolo al la Otomana Imperio daŭre estis freŝa kaj traŭmata ĉe kristana Eŭropo, rakontas la rakonton de la kuraĝa kavaliro, La Blanka Tirano, kiu atingas la restaĵojn de la batalpreta Bizanca Imperio, iĝas supera duko kaj komandanto de ĝiaj armeoj, kaj sukcesas fuĝi de la invada otomana armeo de Mahmet la 2-a, tiel savante la grandurbon de islama konkero, kaj eĉ postkurante la turkojn profunde en landojn, kiujn ili antaŭe konkeris.
La unua verko plene ukronia certe estas romano de Louis Napoléon Geoffroy-Château, Napoléon et la conquête du monde, 1812-1832 (1836) (Napoleono kaj la militakirado de la mondo, 1812-1832) ankaŭ konita sub la titolo Napoléon apocryphe (Apokrifa Napoleono). En la libro, Geoffroy-Château postulas ke Napoleono fuĝis el Moskvo antaŭ la fama vintro 1812. Li tiel havis sufiĉe da militfortoj por invadi la mondon.
La ĝenro ukronio konservas firmajn rilatojn kun sciencfikcio, kvankam ĝi ne nepre okazas en la estonteco. Kiam ukronio ankaŭ alpaŝas temojn kiel tempovojaĝo en kiu, dank'al teknikaj rimedoj, eblas vojaĝi estintecen por modifi la sinsekvon de eventoj, ĝi definitive kunfandiĝas kun sciencfikcio.
Etimologio[redakti | redakti fonton]
Ukronio estas neologismo elfarita baze de la vorto Utopio (Loko kiu ne ekzistas). Ukronio (el la greka οὐ/u = ne, kaj χρόνος/chronos = tempo) do volas diri «tempo kiu ne ekzistas».
La vorton kreis la franca filozofo Charles Renouvier, en 1876, kun la libro Uchronie (l'utopie dans l'histoire) : esquisse historique apocryphe du développement de la civilisation européenne tel qu'il n'a pas été, tel qu'il aurait pu être (Ukronio (utopio en historio) : historia apokrifa skizo de l'evoluo de la eŭropa civilizacio tia kia ĝi ne estis, tia kia ĝi povus esti)..
Ankaŭ aŭditaj estas la esprimoj Alihistorio aŭ Alternativa historio rekte el la angla Alternate history. Fakte, Alternativa historio estas pli uzita en ĝermandevenaj lingvoj kaj ukronio en latindevenaj lingvoj. En esperanto, ambaŭ esprimoj estas akcepteblaj.
Pri la evoluo kaj akcepto de Esperanto[redakti | redakti fonton]
Ekzemplo de diverĝaj punktoj[redakti | redakti fonton]
- Se la dinosaŭroj ne malaperus…
- Se la Romia imperio ne malaperus…
- Se la nigra morto tute ekstermus la Eŭropan loĝantaron…
- Se Kristoforo Kolumbo ne malkovrus Amerikon…
- Se la Konfederaciitaj Ŝtatoj de Ameriko gajnus la Usonan Enlandan Militon…
- Se ne ekzistus pli moderna veturilo ol vapormaŝino… (steampunk en la angla)
- Se la Unua mondmilito neniam okazus…
- En la 1930-aj jaroj, Se la Usono akceptus rifuĝintoj de Eŭropo, la judoj de eŭropo povus eskapi naziismon al Alasko; en la verko La Unio de la jidaj policanoj (The Yiddish Policemen's Union)
- Se la Duan Mondmiliton gajnus Adolf Hitler…
- Se la atencoj de la 11-a de septembro 2001 ne okazus...
- Se la nova kronviruso estus frue ĉirkaŭbarita, kaj la kronvirusa pandemio de 2019-2021 ne okazus...
Listoj de ukroniaj verkoj[redakti | redakti fonton]
Libroj[redakti | redakti fonton]
- 2004 The plot against America, Philip Roth imagas venkon de Charles Lindbergh kontraŭ Franklin Delano Roosevelt dum usonaj balotoj en 1941, tiel Usono substrekas neagresan pakton kun nazia Germanio...
- 1981 The Probability Broach
- 1969 Ada or Ardor: A Family Chronicle, Vladimir Nabokov okazas en Nord-Ameriko koloniita de cara Rusio.
- 1962 The Man in the High Castle, Philip K. Dick konsideras la eventualecon ke nazioj kaj japanoj gajnis la Duan Mondmiliton.
- 1952 A Sound of thunder, novelo de Ray Bradbury.
- 1876 Uchronie (l'utopie dans l'histoire) : esquisse historique apocryphe du développement de la civilisation européenne tel qu'il n'a pas été, tel qu'il aurait pu être, Charles Renouvier reskribas mil jarojn de historio per la simpla frazo « se la Antonaj imperiestroj ekziligis kristanojn », tiel Romia imperio ne kristaniĝis sed barbaroj jes.
- 1836 Napoléon et la conquête du monde, 1812-1832, Louis Napoléon Geoffroy-Château, Napoleono fuĝis el Moskvo antaŭ la fama vintro 1812. Li tiel havis sufiĉe da militfortoj por invadi la mondon.
Filmoj kaj serioj[redakti | redakti fonton]
- Sliders estas televida serio kies intrigoj pritraktas paralelajn mondojn, ukroniojn kaj tempovojaĝojn.