Ararato (provinco)
| Ararato | ||
|---|---|---|
| provinco de Armenio [+] | ||
| Lando | Armenio | |
| Ĉefurbo | Artaŝato | |
| - koordinatoj | 40° N, 45° O (mapo)39.91666666666744.716666666667Koordinatoj: 40° N, 45° O (mapo) [+] | |
| Plej alta punkto | Spitaksar [+] | |
| Areo | 2 090 km² (209 000 ha) [+] | |
| Loĝantaro | 260 367 [+] | |
| Poŝtkodo | 0601–0823 [+] | |
| ISO 3166-2 | AM-AR | |
|
||
 |
||
| Ararato | ||
 Vikimedia Komunejo: Ararat Province [+] |
||
| En TTT: Oficiala retejo [+] | ||
Ararato (armene Արարատ, estas provinco de Armenio. Ĝia ĉefurbo kaj plej granda urbo estas Artaŝato.
La provinco nomiĝas laŭ la biblia monto Ararato. Ĝi limas kun Turkio okcidente kaj kun la Naĥiĉevana Aŭtonoma Respubliko de Azerbajĝano sude. Ĝi ĉirkaŭas la eksklavon Karki de Naĥiĉevano kiu estis regata de Armenio ekde ĝia kapto en majo 1992 dum la Milito en Montara Karabaĥo. Enlande Ararato limas kun la provincoj Armaviro nordokcidente, Kotajko norde, Gegharkunik oriente, Vajoco-Dzoro sudoriente kaj la urbo Erevano norde.
Du iamaj ĉefurboj de Armenio situas en la nuntempa provinco Ararato, Artaŝata kaj Dvin. Ĝi ankaŭ estas hejmo de la monaĥejo Ĥor-Virapo, signifa kiel la loko de la 13-jara malliberigo de Gregorio la Iluminanto kaj la plej proksima punkto al la monto Ararato ene de armenaj limoj.
Etimologio[redakti | redakti fonton]
La moderna provinco Ararato estas nomita laŭ la historia provinco Ajrarato de Antikva Armenio.
Laŭ Moseo de Ĥoreno kaj la Aŝĥaracujc mezepoka armena geografia libro de Anania Ŝirakaci, Ajrarato estis unu el la 15 provincoj de Granda Armenio. Ĝi estis konsiderata la centra provinco de la Armena Altebenaĵo.
Plej verŝajne la termino Ararat (armene: Արարատ) devenas de la hebrea nomo de la praa reĝlando Urarto[1].
Geografio[redakti | redakti fonton]
.jpg)
Ararato havas areon de 2.090 km 2 (7% de tuta surfaco de Armenio). Ĝi okupas la orienton de la centra parto de nuntempa Armenio. De la nordo, ĝi havas limojn kun la provincoj Armaviro, Erevano kaj Kotajko. De la oriento, ĝi limas kun Gegharkunik kaj Vajoco-Dzoro. Provinco Iğdır de Turkio kaj Naĥiĉevano respektive formas la okcidentan kaj sudan limojn de la provinco.
Historie la nuna teritorio de la provinco ĉefe okupas la kantonon Vostan Hajocde Ajrarato, unu el la 15 provincoj de Antikva Armenio.
La provinco situas ĉe la sudoriento de la Ararat-ebenaĵo, ĉirkaŭita de la montoj Jeranos ekde la nordo, la montoj Gegham, Dahnak kaj Mezkatar oriente, la montoj Urc sude kaj la rivero Aras okcidente. La montoj de Jeraĥ situas en la centro de la provinco. Ĉirkaŭ 30% de la teritorio estas ebena, dum la resto estas dominata de montoj.
La plej alta pinto de la provinco Ararato estas la pinto Spitakasar de montoj Gegham kun alteco de 3560 metroj. La plej malalta pinto estas 801 metroj ĉe la valo Aras. Aras, Hrazdan, Azat kaj Vedi, estas la 4 ĉefaj riveroj, kiuj fluas tra la provinco. La klimato en la teritorio de la provinco estas tre diversa. Ĝi varias inter ekstreme arida klimato ĉe la malaltaj ebenaĵoj kaj malvarma neĝa klimato ĉe la altaĵoj[2].
La klifa tereno de Arbaro Ĥosrov situanta ĉe la nordoriento de la provinco, antaŭe estis la fortikejo de la endanĝerigitaj persaj leopardoj en Armenio. Inter oktobro 2000 ĝis julio 2002 spurojn de ne pli ol 10 individuoj estis trovitaj en areo de 780 km 2.
Historio[redakti | redakti fonton]
La regiono de la nuntempa provinco Ararato estas inter la plej fruaj lokoj loĝitaj de la Armena Altebenaĵo. Ĝi ĉefe inkluzivas la 3 kantonojn de Vostan Hajoc, Urstadzor kaj Arac de la historia provinco Ajrarato. Vostan Hajoc estis konata ekde la starigo de la Artaksia Reĝlando Armenio komence de la dua jarcento a.K. La praaj armenaj ĉefurboj Artaŝata fondita en 176 a.K., kaj Dvin fondita dum la 4-a jarcento p.K., ambaŭ situis ene de la kantono Vostan Hajoc. La aliaj kantonoj Urtsadzor kajArac unue estis menciitaj en la 5-a jarcento post Kristo fare de la historiisto Jeghiŝe en sia historia verko "Historio de Vardan kaj la Armena Milito".
Post la falo de la Reĝlando Armenio en 428, la regiono fariĝis parto de la Sasanida Imperio de Persio ĝis la araba konkero de Armenio meze de la 7-a jarcento. Laŭ la historiisto Ghevond de la8-a jarcento, la armenaj princoj de Urtsadzora kantono partoprenis la malsukcesan revolucion de 775 en Erciş kontraŭ la abasidaj regantoj de Arminija.
Fine de la 9-a jarcento, la 3 kantonoj fariĝis parto de la nove establita Bagratida Armenio. Tamen, inter la 11-a kaj 15-a jarcentoj, la regiono suferis respektive de la invadojn de selĝukoj, mongoloj, ak-kojunloj kaj kara-kojunloj. Komence de la 16-a jarcento, la teritorio de nuntempa Ararato fariĝis parto de la Erivan Beglarbegi ene de la Safavida Persio. Dum la unua duono de la 18-a jarcento, la teritorio fariĝis parto de la Ĥanato de Erevano sub la regado de la dinastio de la afŝaridoj kaj poste sub la dinastio de la kaĝaroj de Persio. Ĝi restis sub la persa regado ĝis 1827–1828, kiam Orienta Armenio estis cedita de la Rusa Imperio kiel rezulto de la rusa-persa milito de 1826–1828 kaj la subskribo de la Traktato de Turkmenĉajo. Kun la falo de la Rusa Imperio kaj kiel rezulto de la decidaj armenaj venkoj super la turkoj en la bataloj de Sardarapat, Aparan kaj Karakilisa, la regiono fariĝis parto de la sendependa Armenio en majo 1918.
Post 2 jaroj da mallonga sendependeco, Armenio iĝis parto de Sovetunio en decembro 1920. De 1930 ĝis 1995, nuntempa Ararato estis dividita en 3 rajonojn ene de la Armena SSR: Masis-rajono , Artaŝat-rajono , kaj Ararat-rajono (konata kiel Vedi rajono ĝis 1968). Kun la teritoria administracia reformo de 1995, la 3 rajonoj kunfandiĝis por formi la Araratan Provincon.
Demografio[redakti | redakti fonton]
Loĝantaro[redakti | redakti fonton]
Laŭ la oficiala censo de 2011, Ararato havas loĝantaron de 260.367 (74.103 viroj kaj 133.146 virinoj), formante ĉirkaŭ 8.6% de la tuta loĝantaro de Armenio. La urba loĝantaro estas 74.103 (28,46%) kaj la kampara estas 186.264 (71,54%). La provinco havas 4 urbajn kaj 93 kamparajn komunumojn. La plej granda urba komunumo estas la provinca centro de Artaŝato, kun loĝantaro de 22.269. La aliaj urbaj centroj estas Ararato, Masis kaj Vedi.
Kun 8 376 loĝantoj, la vilaĝo Ajntap estas la plej granda kampara komunumo de la provinco Ararato.
Etnoj kaj religio[redakti | redakti fonton]
La plimulto de la loĝantaro de la provinco Ararato estas etnaj armenoj, kiuj apartenas al la Armena Apostola Eklezio. La reguliga korpo de la eklezio estas la Ararata Pontifika Diocezo, estrata de ĉefepiskopo Navasard Kĉojan (sidejo en Erevano).
Tamen la vilaĝo Verin Dvin estas ĉefe loĝata de asirianoj apartenantaj al la Asiria Eklezio de Oriento, kies prapatroj migris al Armenio de Irano dum la unua duono de la 19-a jarcento. Preskaŭ duono de la loĝantaro de la vilaĝo Dimitrov ankaŭ estas asiriaj. La provinca centro Artaŝato ankaŭ estas hejmo de malgranda asiria komunumo. La proksimuma nombro de la asirianoj en la provinco Ararato estas ĉirkaŭ 2.500.
Kulturo[redakti | redakti fonton]
Ekzistas kulturaj palacoj same kiel publikaj bibliotekoj en la urboj Ararato, Artaŝato, Masis kaj Vedi. La provinca centro Artaŝato ankaŭ estas hejmo de la dramteatro Amo Ĥarazjan.
La provinco havas plurajn artajn akademiojn, sportajn kaj muzikajn lernejojn, ĉefe en la urbaj setlejoj.
La domo-muzeo de Vazgen Sargsjan funkcias en la urbo Ararato ekde 2001.
Fortikaĵoj kaj arkeologiaj lokoj[redakti | redakti fonton]
- Praa Artaŝata arkeologia ejo,
- Antikva Dvin, arkeologia ejo,
- Fortikaĵo Kakavaberd de la 4-a jarcento,
- Fortikaĵo Tapi de la 10-a jarcento,
- Maŭzoleo de emiroj kara-kojunlo en Argavand, konstruita en 1413.
Preĝejoj kaj monaĥejoj[redakti | redakti fonton]
- Monaĥejo Agĝoc Vank de la 13-a jarcento,
- Monaĥejo Hovhannes Karapet proksime de Ŝaghap, de la 13-a jarcento,
- Monaĥejo Ĥor-Virapo de la 17-a jarcento.
Transportado[redakti | redakti fonton]
La Aŭtovojo M-2, kiu ligas la ĉefurbon Erevano kun suda Armenio kaj la irana limo, pasas tra la provinco Ararato.
La urboj Artaŝato kaj Ararato antaŭe havis stacidomon, kiu ligis Erevanon kun la Naĥiĉevana Aŭtonoma Respubliko dum la sovetiaj jaroj.
Ekonomio[redakti | redakti fonton]
.jpg)
Agrikulturo kaj vinkultivado[redakti | redakti fonton]
Situante ĉe la fekunda Ararat-ebenaĵo, la provinco kontribuas kun 15% en la jara totala agrikultura produkto de Armenio. Ĉirkaŭ 75% (1,567 km 2) de la tuta areo de la provinco estas kultivebla tero, el kiuj 17,23% (270 km 2) estas plugitaj[3].
Fruktoplantejoj ĉefe produktas vinberojn, abrikotojn kaj persikojn. Aliaj produktoj inkluzivas pirojn, pomojn, melonojn, akvomelonojn, melongenojn, grajnojn kaj sekajn semojn. Ararato estas inter la ĉefaj provincoj de Armenio laŭ vinproduktado kaj laŭ vinberkultivado kaj vina eksportado (kune kun la provincoj Ararato kaj Vajoco-Dzoro)[4].
La irigacia infrastrukturo de la provinco estas sufiĉe evoluinta. 90% de la kamparoj estas irigaciitaj, ĉefe per kanaloj malfermitaj de la riveroj Vedi kaj Azat.
La vilaĝo Geghanist havas specialan fabrikon por produktado de sterkoj kaj projektado de irigaciaj sistemoj.
La provinco havas 2 grandajn kokobienojn en la vilaĝo Kaghcraŝen kaj la urbo Masis.
Lastatempe fiŝbredado signife disvolviĝis en la provinco. La plej grandaj fiŝbredaj lagetoj situas ĉe la ĉirkaŭaĵo de vilaĝo Armaŝ.
Industrio[redakti | redakti fonton]
Ararat estas inter la plej industriaj provincoj de Armenio kun multaj grandaj industriaj firmaoj. Ĝi nuntempe havas kontribuon de 10% en la ĉiujara totala industria produkto de Armenio.
- Produktado de alkoholaj trinkaĵoj estas inter la ĉefaj sektoroj en Ararat kun granda nombro da fabrikoj disvastigitaj tra la komunumoj de la provinco. Gravaj produktantoj de la provinco inkluzivas:
- Fabriko de Brando Aregak, fondita en 1889 en Dalar (privatigita en 1992).
- Ararat Wine Factory, fondita en 1903 en urbo Ararato.
- Artashat Vincon Winery, fondita en 1905 en Mĥĉjan (privatigita en 1995).
- Ararat Cognac Factory AKZ por brando kaj vino, malfermiĝis en 1932 en Avŝar .
- Aygezard Wine Factory, fondita en 1936 en Ajgepat .
- Vedi Alco-Vinfarejo por vino, brando kaj vodko, fondita en 1956 en Ginevet (privatigita en 1994).
- Avshar Wine Factory por vino, brando kaj vodko, fondita en 1968 en Avŝar (privatigita en 1995).
- Vino-Fabriko Yerasĥ, fondita en 1970 en Yerasĥ.
- Van 777 Vinfarejo por vino kaj brando, fondita en 1992 en Taperakan.
- Agatat-Gold Winery por vino, brando kaj vodko, fondita en 2007 en Nor Kjurin.
- Shato Arno-Vinfarejo por vino kaj brando, fondita en 2002 en Ajntap.
- Tavinko-Vinfarejo por vino kaj brando, fondita en 2006 en Taperakan.
- Mrganush Brandy Factory por vodko kaj brando, malfermiĝis en 2002 en Mrganuŝ
- Shaumyan-Vin Winery (vino, brando, vodko), malfermiĝis en 2006 en Ŝahumjan.
- Shaumyan Alco por brando kaj vodko, malfermita en 2007 en Artaŝato.
- Abrikon Distilejo por abrikota vodko, malfermita en 2010 en vilaĝo Ararato.
- " Fabriko Proshyan-Brando - Filio Ayestan", en Ajgestan.
- Konservita manĝaĵproduktado ankaŭ estas evoluigita en la provinco. La "Artfood" Artashat Cannery (ekde 1961), la "Araratyan LLC" por laktaĵoj en Kaghcraŝen, la "Lula LLC" por laktaĵoj en Dalar, kaj la "Armena Sekigita Frukto" planto de Surenavan (ekde 2007) estas la ĉefaj firmaoj en ĉi tiu sektoro.
- La urbo Masis havas industrian centron, kiu gastigas multajn grandajn firmaojn. La urbo estas ĉefa centro por tabakvaroj en Armenio kun siaj du fabrikoj: la kompanio "Masis Tobacco" (DE 1999) kaj la kompanio "Internacia Masis Tabak" (ekde 2002). Aliaj industrioj de Masis inkluzivas la fabrikon "ElektraMachTrade" por industriaj ekipaĵoj (ekde 1979), la "Granda Majstro" ondumita kartona pakado kaj fabrikado de etikedoj (ekde 1995), la vestaĵfabriko "Masis Garun" (ekde 1995), la Fabriko "Berma" por asfalta betono (ekde 1997), kaj la fabriko "Medicina Horizonto" por medikamentoj kaj medikamentoj (ekde 2005).
- La urbo Ararat estas hejmo de la fabriko " Ararat-Cemento " kaj la reakirejo "Geopromining Gold". Tamen estas granda disputo pri la poluado kaj la toksaj ruboj kaŭzitaj de la diversaj entreprenoj surbaze de la fabrikado de konstrumaterialoj kaj la orprilaborado en la urbo Ararato.
- Aliaj ĉefaj firmaoj en la provinco inkluzivas la konstruentreprenon "AraratShin" kaj produktantojn de konstrumaterialoj en Ararato (ekde 1984), la fabrikon "Manana Stone" por konstruaj materialoj en Surenavan (ekde 1995), la fabrikon de plastaj produktoj "Vedi Plast" 1998) en Vedi, la kompanio "Zovashen" por elektraj centraloj en Lanĝazat (ekde 2001), la armena-rusa asfalta fabriko "Abit" (ekde 2009) en Surenavan, la fabrikado de sandviĉaj paneloj "Izipanel" en Artaŝato (ekde 2012), la fabriko pri mineralaj akvoj "Grupo Ararat" en Artaŝato (ekde 2012), la fabriko "Kavashen" por konstruado de materialoj en Ararato, kaj la fabriko pri ŝtono-prilaborado "Travertino" en Vedi.
Turismo[redakti | redakti fonton]
.JPG)
La monaĥejo Ĥor-Virapo estas inter la regulaj turismaj celoj en la provinco Ararato. La praaj setlejoj Artaŝata kaj Dvin estas inter la allogaj lokoj por arkeologoj.
La provinco estas hejmo de multaj naturaj naturprotektejoj inkluzive de la Ŝtata Rezervejo Ĥosrov, la rezervejo Goravan kaj la Natura rezervejo Ĥor-Virapo.
Edukado[redakti | redakti fonton]
Ekde la akademia lerneja jaro 2015-2016, la provinco Ararato havas 112 lernejojn, el kiuj 107 estas administrataj de la provinca administracio, dum 5 estas sub la rekta superrigardo de la Ministerio pri Edukado kaj Scienco. Ekde la fino de 2015, la nombro de la lernantoj en la lernejoj de la provinco estas 31.457[5].
Estas multaj publikaj bibliotekoj kaj kulturdomoj en la urboj Artaŝato, Ararato, Masis kaj Vedi.
Tamen ne ekzistas altlernejoj en la provinco[6].
Sporto[redakti | redakti fonton]
Aras Ararat fondita en 1960 reprezentis la provincon en enlandaj kaj internaciaj futbalaj matĉoj. Tamen la klubo dissolviĝis en 2001 pro monaj malfacilaĵoj.
Fine de 2001, alia futbala klubo kun la nomo de FK Aras estis fondita en Ararato, sed daŭris nur 4 jarojn antaŭ ol ĝi dissolviĝis.
FK Dvin Artaŝat fondita en 1982, ankaŭ estis elstara futbala klubo en la provinco. Ĝi restis en profesia futbalo ĝis 1999, antaŭ ol dissolviĝo kiel plej multaj armenaj futbalaj kluboj ekster la ĉefurbo Erevano.
Masis FK ludis en la hejmaj matĉoj inter 1992 kaj 1994 kiam ili ankaŭ estis dissolvitaj.
Estas 2 stadionoj en la provinco: la Ajg Stadiono de Ararato kaj la Artaŝata Urba Stadiono. Ĉi-lasta estas la regula hejmo de la ĉiujara Nacia Atletika Ĉampionado de Armenio.
Galerio[redakti | redakti fonton]
-
Kapitelo de la katedralo Sankta Gregorio de Dvin, antikva ĉefurbo de Armenio. -
Restaĵoj de la monaĥejo Agĝoc Vank -
Montoj Kotuco kaj Urco en la centro de la provinco -
Ĥosrov Ŝtata Rezervejo -
Monto Ararato el vilaĝo Nor Kjurin
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Ararat. Juda Virtuala Biblioteko (2008). Arkivita el la originalo je 2016-05-12. Alirita 27an de julio 2009. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2016-05-12. Alirita 2022-01-08.
- ↑ Khorozyan, I., Malkhasyan, A. (2002). Ecology of the leopard (Panthera pardus) in Khosrov Reserve, Armenia: implications for conservation. Scientific Reports of the Zoological Society “La Torbiera” 6: 1–41.
- ↑ Armstat: Ararat
- ↑ Ararat Province: general information. Arkivita el la originalo je 2017-06-08. Alirita 2020-10-31.
- ↑ Ararat Province schools. Arkivita el la originalo je 2016-03-05. Alirita 2015-12-07. Arkivigite je 2016-03-05 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2016-03-05. Alirita 2020-10-31.
- ↑ School conditions in Ararat Province