Arkitekturo
Arkitekturo estas arto pri konstruado de diversaj strukturoj. (Necesas rimarki, ke ofte arkitekturo estas uzata en plivasta senco, ol nure konstruada. Ekzemple ekzistas komputila arkitekturo, procesora arkitekturo, arkitekturo de programado k.a.) Ĝi estas kaj arto kaj konstruada industrio. Arkitekturo havas du flankojn:
- praktikan (funkcian kaj teĥnikan) - konstruado de oportunaj kaj ekonomiaj konstruaĵoj por homa vivo kaj agado
- ideo-estetikan – aldono al konstruaĵo formon, kiu esprimas ĝian ideon kaj enhavon.
Arkitekturo kreiĝis en frua etapo de socia evoluo por pure praktikaj bezonoj de la homo. Por prahomo, loĝejo estis nur la rimedo defendi sin kontraŭ naturfenomenoj, sed, en sekvaj epokoj de civilizo, ĝi jam fariĝis ĝermo de la arto. La evoluo de arkitekturo dependas de la nivelo de produktofortoj, de la progreso de scienco kaj tekniko. Arkitekturo starigas certajn problemojn kaj mem stimulas la progreson de scienco kaj tekniko – konstrua mekaniko, sanitara tekniko, akustiko, termotekniko, produktado de konstrumaterialoj, k.c.
Dum jarcentoj en la mondo kreiĝis multaj diversaj konstruaĵoj, kiuj diferencas inter si laŭ celo, idea specifikeco, konstrutekniko, stilo (Vidu: Famaj Monumentoj). Oni distingas multajn specojn de Arkitekturaj konstruaĵoj:
Religia arkitekturo
- Akldamo – Kirko – Kurgano – Maŭzoleo – Moskeo – Pagodo – Panteono – Partenono - Piramido – Sinagogo – Templo
Loĝeja arkitekturo
- Domo – Hotelo – Palaco – Kabano – Nubskrapulo
Socia arkitekturo
- Flughaveno – Cirko – Ekspoziciejo – Lernejo – Muzeo – Ponto – Parko – Stacidomo – Stadiono – Teatrejo
Fortikaĵa arkitekturo
Konstrufakaj laboroj
Tradiciaj materialoj, kiujn oni uzis en konstrutekniko, estis: ligno, ŝtono, briko, en monumenta arĥitekturo – marmoro, granito, betono, ankaŭ metalo. Al sekva evoluo de arĥitekturo , forte influis ferbetono, invento de franca ĝardenisto G.Monier en 1849.
La rimedoj de arkitekturo, kiel artspeco, estas: kompozicio, spaco, volumeno, maso, proporcio, ritmo, lumo, fakturo (<--erara vorto), ornamo. En diversaj epokoj kaj landoj ĉi-tiuj komponantoj havis malsamajn signifojn.
Kun arkitekturo estas ligita ankaŭ urboplanado aŭ urbokonstruado, ĝi havas multon komunan kun skulptarto kaj monumenta pentroarto. Dum historia evoluo ĝiaj stil-ŝtupoj plejparte kongruis unu kun la alia, kvankam malgrandaj kronologiaj intervaloj rimarkeblas.
Vidu ankaŭ:
Arkitekturaj stiloj, skoloj kaj tendencoj
- Amsterdama skolo
- Antikva Ĉinio
- Antikva Egiptio
- Funkciismo
- Helenio
- Islama arkitekturo
- Romia konstruarto
- Paleokristana arĥitekturo
- Bizanca arto
- Romaniko
- Gotika arkitekturo
- Renesanco
- Baroko
- Klasikismo
- Modernisma arĥitekturo
- Postmodernisma arĥitekturo
Vidu ankaŭ
- Urba Desegnado
- Urboplanado
- Etaĝo
- Fenestro
- Fundamento
- Ĝardeno
- Lifto
- Plafono
- Planko
- Pordo
- Ŝtuparo
- Tegmento
- Stiloj kaj formoj
Gravaj arĥitektoj
- Alvar Aalto
- Donato Bramante
- Santiago Calatrava
- Jacques Dupuis
- Gustave Eiffel
- Ferdinand Fellner
- Antoni Gaudí
- Jules Hardouin-Mansart
- Le Corbusier
- Károly Kós (1883-1977) hungara arkitekto
- Jacques Lemercier
- Louis Le Vau
- Mies van der Rohe
- Eugène Viollet-le-Duc
Legu ankaŭ sub: konstruarto, konstrufako , konstruteĥniko, konstruindustrio, konstruado, rekonstruado , konstrumetio , konstruprojekto , konstrumaterialo , konstrumetodo , konstrumaniero, konstruaĵopartoj
Eksteraj ligiloj
greke http://www.aia.org greke http://www.greatbuildings.com greke http://www.vitruvio.ch greke http://www.archinform.net