Armena arkitekturo

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Patrina Katedralo de Eĉmiadzin. 4-a jarcento p.K.
Plano de la citadelo Erebuni, fondita en 782 a.K.

La Armena arkitekturo enhavas arkitekturajn verkojn kun estetika aŭ historia rilato al la armena popolo. Estas malfacile lokigi ĉi tiun arkitekturan stilon ene de precizaj geografiaj aŭ kronologiaj limoj,[1] sed multaj el ĝiaj monumentoj estis kreitaj en la regionoj de historia Armenio, la Armena Altebenaĵo[2]. La plej granda atingo de armena arkitekturo estas ĝenerale konsentita pri ĝiaj mezepokaj preĝejoj kaj monaĥejoj, kvankam ekzistas malsamaj opinioj ĝuste pri tio.

Armena arkitekturo estas karakterizita per altnivela evoluo, riĉaj artaj tradicioj, precipe nacia originaleco, kiu, krom naturaj kondiĉoj, vivejoj kaj popolaj originoj, ŝuldiĝas al la vario de lokaj konstrumaterialoj, precipe tofo, kaj art-fizikaj ecoj.

Armena arkitekturo baziĝas sur la riĉaj tradicioj de nacia kulturo. Kulturaj kontaktoj kaj interagoj kun aliaj popoloj de la regiono. Multaj denaskaj kaj eksterlandaj aŭtoroj menciis la influon de mezepoka armena arkitekturo sur la arkitekturo de Okcidenta Eŭropo. La armena, siavice, estis influita de la arkitekturo de aliaj landoj. En la 3-a jarcento, dum la periodo de armena helenismo, de la arkitekturo de Antikva Grekio. La plej bona ekzemplo estas la templo de Garni de la 1-a jarcento.

Monumentoj de armena arkitekturo estas la monaĥejoj haghpat, Sanahin, Noravank, Zvartnoco, inkluditaj en la listo de monda heredaĵo de Unesko.

Konstruo[redakti | redakti fonton]

Armena arkitekturo, ĉar ĝi originas en tertrema regiono, tendencas esti konstruita kun ĉi tiu danĝero en menso. Armenaj konstruaĵoj kutimas esti sufiĉe malaltaj kaj dikaj muroj en dizajno. Armenio havas abundajn ŝtonrimedojn kaj relative malmultajn arbarojn, tial ŝtono preskaŭ ĉiam estis uzata por grandaj konstruaĵoj. Malgrandaj konstruaĵoj kaj plej multaj loĝdomaj konstruaĵoj kutime estis konstruitaj el pli malpezaj materialoj, kaj apenaŭ iuj fruaj ekzemploj pluvivas, kiel ĉe la forlasita mezepoka ĉefurbo Ani.

Zvarnoco.

La ŝtono uzita en konstruaĵoj estas kutime kvaronigita tute ĉe la sama loko, por doni al la strukturo unuforman koloron. En kazoj, kie estas uzata malsama kolora ŝtono, ili ofte estas intence kontrastitaj en stria striko aŭ ŝirmilo. Polvo farita el grunda ŝtono de la sama tipo estis ofte aplikata laŭ la artikoj de la tufaj slaboj por doni al konstruaĵoj senĝenan aspekton Male al romianoj aŭ sirianoj, kiuj konstruis samtempe, armenoj neniam uzis lignon aŭ brikon dum konstruado de grandaj strukturoj.

Armena arkitekturo uzas formon de betono por produkti fortikajn konstruaĵojn. Ĝi estas miksaĵo de kalko-mortero, rompita tufo, kaj rokoj ĉirkaŭe kiuj formas kernon kontraŭ kiu oni aranĝas maldikajn slabojn de tufo laŭ briklaboro. Ĉar la malseka miksaĵo sekiĝas, ĝi formas fortan betonan similan mason sigelitan kune kun la tufo ĉirkaŭ ĝi kaj, pro la propraĵoj de tufo, ĝi fariĝas pli malmola kun la tempo. Komence preskaŭ neniu kerno estis uzata en la konstruado de preĝejoj, ŝtonblokoj simple sigeliĝis kune, sed ĉar arkitektoj vidis, kiel tiuj kun mortaj kernoj rezistis tremojn, la grandeco de la kerno vastiĝis. Freskoj el marmoro aŭ alia ŝtono ofte estis alkroĉitaj al la flanko de ĉi tiuj konstruaĵoj, kutime en pli posta dato.

Historio de armena arkitekturo[redakti | redakti fonton]

Antaŭkristana Armenio[redakti | redakti fonton]

Templo de Garni, ununura grek-romia konstruaĵo en Armenio

Dum la 3-a jarmilo antaŭ Kristo, prahistoria armena arkitekturo jam distingiĝis. La plej ofta trajto estis ĝia preparlaboro, kiu asimilis multajn geometriajn formojn, finfine formante ĉelformon. Ekzemplo de tia arkitekturo troveblas en Kültəpə, proksime al Naĥiĉevano. Ĉi tiuj konstruaĵoj larĝis ĉirkaŭ 6–7 metrojn kaj altis ĉirkaŭ 5 metrojn.

Urbaj arkitekturaj tradicioj, kaj aliaj artaj formoj en la jaroj antaŭ Kristo daŭre disvolviĝis kaj poste estis influitaj de grek-romia arto. Urarta arkitekturo estas konata pro sia uzo de komplike tranĉitaj rokoj, uzataj kiel fundamentoj por argilbrikaj konstruaĵoj, kutime konstruitaj en kompakta maniero (kiel en Erebuni).

Urartaj temploj havis masivajn ŝtonajn murojn sur pli malaltaj niveloj kaj relative malgrandan internan spacon, kutime kvadratan, kaj leviĝis alte; ili ĝenerale lokiĝis ĉe la plej alta punkto de setlejo. Pli altaj niveloj estis en argilbriko, kiu ne pluvivis, kaj ne estas tute klare kiel aperis. La restinta Templo de Garni de la 1-a jarcento p.K., el plene helenisma stilo, estas la sola pagana monumento restanta en tuta kompleta ŝtato en Armenio, ĉar multaj aliaj estis detruitaj aŭ transformitaj je kristanaj didomoj sub regado de la reĝo Tiridato la 3-a de Armenio. Garni inkluzivas lokajn elementojn de sankta numerologio kaj geometrio. La templo havas interkolumnan rilaton de 1/3 (1 estas la ĉefa nombro de la universo kaj 3 estas la plej sankta el ĉiuj nombroj, ĉar ĝi reprezentas la grek-romian triadon Jupitero , Junono kaj Minerva). Krom esti estetike bela, la projekto de Garni videblas kiel reaserto de la universalaj leĝoj, kiuj regis la sorton de homoj. La anguloj, nombro da kolonoj kaj dimensioj estis kreitaj per zorgemaj okuloj; Armenaj paganoj volis trankviligi la gediojn kaj protekti la homaron de ilia kolero. Ĉi tiu sankta geometrio estas evidenta en la tuta templo. Por la homoj, kiuj kreis ĝin, ĝi estis la perfekta enkorpiĝo de ilia komuneco kun la universo. Notu, ke kvankam sankta geometrio estis plejparte uzita en religiaj konstruaĵoj, laikaj konstruaĵoj adoptis iujn aspektojn de ĝi.

Kristana Armenio[redakti | redakti fonton]

Armena ĥaĉkaro en lago Van.

La institucio de kristanismo kiel oficiala religio de Armenio en 301 permesis novajn evoluojn en armena arkitekturo, kiu tamen konservis pli malnovajn tradiciojn. Fakte estus preskaŭ neeble trovi ian religion tute memstaran sen pruntepreni iujn tradiciojn el la pasinteco. Esplori armenajn preĝejojn estas kritike por nia kompreno pri Mezepoka Armenio. Krom tio, la armenaj kirkoj priskribas al ni la ĝeneralan pejzaĝon de la kristana Oriento en tempo, kiam ĉeestintaj atestoj estis tre maloftaj. En iliaj mesaĝoj de aŭtentikeco kaj legitimeco, la kirkoj formis kaj konservis publikan memoron, intertraktante inter diversaj lingvaj, religiaj, politikaj kaj etnaj grupoj.

La unuaj armenaj kirkoj estis konstruitaj laŭ ordonoj de Sankta Gregorio la Iluminanto, kaj ofte konstruitaj sur paganaj temploj, kaj imitis iujn aspektojn de armena antaŭkristana arkitekturo.

4a-7a jarcentoj[redakti | redakti fonton]

De la komenco de la formado de feŭdaj rilatoj, urba planado kaj arkitekturo eniris novan stadion de disvolviĝo. La plej multaj el la pratempaj urboj travivis ekonomian malkreskon, nur Artaŝat kaj Tigranakert retenis sian gravecon por mallonga tempo. Ilin anstataŭis Dvin kaj Karin. La konstruado de la urbo Arŝakavan, fondita de Arŝak la 2-a komence de la 4-a jarcento, restis nefinita.

Dvin kaj Karin (Teodosupolo) estas karakterizitaj per ĝenerala aro de urboplanaj ecoj (planstrukturo, sistemo de defendoj, ktp.). Ambaŭ havis tripartan urban strukturon (citadelo, reĝejo, antaŭurbo) kaj estis provizitaj per sendependa sistemo de bariloj. Kompare kun la antikvaj urboj, iuj el la funkcioj de la citadelo pasis al la ŝaho, emfazante ĝian gravecon kiel ideologia kaj komerca centro. En Dvin kaj Karin, la problemoj pri urba plibonigo (akvoprovizado, drenado, komunaj konstruaĵoj) same kiel la plibonigo de la mikroklimo (kreo de artefaritaj arbaraj regionoj ĉirkaŭe) estis solvitaj je la taŭga nivelo por ĝia tempo.

Komenco de konstruado de kupolaj preĝejoj[redakti | redakti fonton]

Odzun 6-a jarcento
Preĝejo Sankta Johano de Mastara 6a-7a jarcentoj.

De la fino de la 5-a jarcento, la bazilikoj estis anstataŭigitaj per kupolaj preĝejoj en siaj diversaj versioj. Inter ili estas la kupolaj haloj (Ptghni en 6a-7a jarcentoj, Aruĉ en 661-666), la kupolaj bazilikoj (rekonstruitaj en Tekor en 478-490, Odzun en 6-a jc., Mren en 613-640, Sankta Gajane en 630, Bagavan (631 - 639), same kiel la tri-navaj kupolaj bazilikoj (la rekonstruita Sankta Gregorio de Dvin en 608-615, la granda katedralo de Talin en la 7-a jarcento) devenas de tri-navaj bazilikoj. La plej riĉaj kaj diversaj krucoformaj temploj el la 6a-7a jarcentoj, kies koncepto estis disvolvita en Avan (588-597), tiam perfektiĝis klasike en similaj temploj de Sankta Ripsime (618) (Garnhovit, 6a-7a jarcentoj, Monaĥejo de Tradukistoj, 6-a jc., Aramus, ktp). En ili, la interligiteco de la plan-spacaj komponaĵoj, la konsento de unu kun la alia, la unueco de la tuta komponaĵo estas solvitaj kun maksimuma simpleco kaj solida logiko.

En Ripsime-stilaj temploj, la interna krucoformo estas kreita per duoncirklaj kvar tabernakloj metitaj sur du vertikalaj aksoj. 3/4 cirklaj niĉoj estas metitaj en la planon kun diagonalaj aksoj de la kvadrataj tabernakloj plenigante la kvar angulojn (cirklaj en Avan-templo). La interna spaco de la templo Sankta Ripsime estas karakterizita per interesaj dimensiaj transiroj de la plano, kun ĝenerala bonfarto. Ĉi tiuj trajtoj estas esprimitaj per konkavaj frontoj, en ekvilibra spaca ĝenerala komponaĵo solvita per ekvilibraj, simplaj esprimrimedoj. La preĝejo de Dzoradir (Aghbak provinco Vaspurakano, duono de la 6-a jarcento ) estas de la observita tipo.

Alia speco de krucformaj temploj estas Mastara (5a-6a jarcentoj) kaj simila al Artik la Granda (7-a jarcento), Hariĉavank, en kiu, kontraste al la Ripsime-stilaj preĝejoj, la absidoj formantaj la krucojn kun siaj kvinlateraj volumoj kreas krucon de spacaj eksteraj formoj. En temploj de ĉi tiu tipo, la multflanka tamburo de la kupolo, kiu kuŝas sur la trumpetoj de la kvadrataj anguloj de la muroj, havas tre grandan korpan volumon. Ekzemplo de ĝia superado estas la katedralo de Sankta Teodoro (624-631), kie, kiel en la Patrina Katedralo de Eĉmiadzin, la kupolaj arkoj ripozas sur la kvar centraj kolonoj de la preĝhalo.

Meze de la 7-a jarcento, Zvartnoco (641-652), la ĉefverko de la tiama arkitekturo, estis kronita per la deziro krei novajn komponaĵojn de la centraj kupolaj preĝejoj . En tiu templo, la krucoforma kvarangula kerno estas enigita ne en rektangula sed en plurlatera cirkla perimetro, resumita en tri gradoj. La ornama principo enradikiĝis en la katedralo Zvartnoco en la ĝenerale simpla kaj senpretenda arkitekturo de la epoko.

Monaĥejaj kompleksoj[redakti | redakti fonton]

Vidaĵo de la monaĥejo Tatev kaj ĉirkaŭĵoj, 2016

Krom urboj, arkitekturo disvolviĝis en apartaj regionoj de potenco, en kasteloj, precipe en monaĥejaj kompleksoj, kiuj rapide kreskis kaj fariĝis gravaj kulturaj centroj de la tempo. En la lando, kiu iom post iom liberiĝis de la araba jugo, komence konstruiĝis malgrandaj konstruaĵoj, el kiuj la plej fruaj estis la strukturoj de montara Sjuniko, precipe la marbordaj regionoj de la Sjan-baseno, Zangezuro. En la dua duono de la 9-a jarcento, oni provis imiti la plej simplajn komponaĵojn de la frua mezepoko: ununavaj haloj (monaĥejo Makenjac), kvaravida centra kupolo (Hajravank).

La temploj de insulo Ŝan (874) kaj Ŝoghagavank (877-885) havas relative pli kompleksan komponaĵon, kiu jam malkaŝas novajn kreivajn alirojn. La deziro pliigi la nombron de didomoj kondukis al aldono de ĉambroj ĉe la okcidenta flanko de la preĝejo, cirkonstanco, kiu havis rektan efikon sur la disvolviĝo de novaj arkitekturaj komponaĵoj. Ĉe la limo de 9a-10a jarcentoj, la spaca konsisto de kupola strukturo enfermita en rektangula volumo kun kvar ĉambroj ĉe kvar anguloj (Kotavank , Makenjac) estis disvolvita kaj fariĝis la ĉefa speco de religiaj strukturoj de la sekvaj jarcentoj. Dum la sama periodo, armenaj arkitektoj kuraĝe entreprenis la reproduktadon de kompleksaj mezepokaj komponaĵoj, kaj tiaj monumentoj estis starigitaj en reĝaj loĝejoj aŭ famaj monaĥejaj kompleksoj. La monaĥejo Tatev (895-906) reproduktis la tipajn kolonojn de la preĝejo Sankta Ripsime kaj la kruco-kupolan strukturon.

La plej fama el la monaĥejaj kompleksoj formitaj en Sjuniko en la 10a-11a jarcentoj (Makenjac, Vorotnavank, Vahanavank , ktp.) estis la episkopa centro de Sjuniko, la monaĥejo Tatev protektita de profundaj gorĝoj, kiu estas unu el la tipaj ekzemploj de la disvolviĝo de monaĥejaj kompleksoj. Jam en la komenco de la 10-a jarcento , ĝi estis feŭda organizo kun siaj plurdekoj da monaĥejoj, centoj da vilaĝoj kaj mezlernejo. .

Komence de la 10a jarcento formiĝis la reĝlando Arcrunjac. Reĝo Gagiko establis sian tronon sur la insulo Aĥtamar en la lago Van. El la strukturoj de la citadelo priskribitaj de Tovma Artsruni, de la artefarita haveno, de la palaco, kiu laŭ liaj vortoj havis la larĝon de kvardek ulnoj, saman longon kaj altecon, konserviĝis nur la preĝejo de la Sankta Kruco (915-921), kiu similas al preĝejo Dzoradir laŭ sia aranĝo, la katedralo de Eĉmiadzin (6-a jarcento). La grandaj skulptaĵoj de la unua el la kvin skulptaj zonoj ĉirkaŭantaj la insulon Aĥtamar simbolas la kredon kaj firmegan forton de la dinastio Arcrunjac, la ideon krei alcentrigitan potencan regnon gviditan de la arcrunidoj.

Sovetia periodo[redakti | redakti fonton]

Erevana urboplano de Aleksandro Tamanjan, 1924.

Post la starigo de sovetia regado en Armenio, la organizita konstrulaboro komenciĝis en 1922. En 1923, la Supera Teknika Fako estis establita sub la Popola Konsilio, kiu kontrolis la projektajn kaj konstruajn laborojn. Planoj por urboj, aliaj setlejoj, irigaciaj strukturoj, hidrelektraj centraloj kaj aliaj konstruaĵoj estis ellaboritaj. Arkitekto Aleksandro Tamanjan partoprenis en tiu laboro kune kun Buniatjan, D. Ĉisli, H. Kajaznuni, B. Arazjan, F. Aghaljan, H. Zakjan, H. Ĥizanjan, J. Sargsjan, en la 1920-aj jaroj.

En 1924 , la Popola Konsilio aprobis la ĝeneralan planon de Erevano (por 150 000 loĝantoj) ellaboritan de Aleksandro Tamanjan, kiu fariĝis la bazo por ĉiuj aliaj planoj de la ĉefurbo. Ĝi estis unu el la unuaj signifaj evoluoj en sovetia urboplanado. En 1932 Tamanjan reviziis la planon, kaj en 1934 li komencis la planon de "Granda Erevano" (por 500.000 loĝantoj), kiu restis nefinita. En 1925–1933 Tamanjan ankaŭ urboplanis Leninakan, Vagharŝapat , Aĥta (Hrazdan), Kamo kaj ĝeneralaj planoj de aliaj setlejoj. Post la tertremo Leninakan de 1926, estis ellaborita detala plano de la urbocentro (arkitekto D. Chisli), kiu estis uzata por rekonstruado. En 1932 disvolviĝis nova ombrelplano de la urbo (arkitekto M. Mazmanjan). En 1930-1934 oni planis la rekonstruon de Gharakilisa (Vanadzor) (arkitektoj: K. Halabjan, M. Mazmanjan, G. Koĉar), same kiel planojn por aliaj setlejoj kaj kuraclokoj (Arzni, Diliĝan).

La projektado kaj konstruado de loĝdomoj komenciĝis meze de la 1920-aj jaroj . En Erevano, en 1924 , unuetaĝaj loĝdomoj (arkitekto N. Buniatjan) estis konstruitaj sur stratoj Nalbandjan kaj Tumanjan. Ekde 1925 estis projektitaj kaj konstruitaj 2, 3-etaĝaj du-sekciaj loĝdomoj kun 2-4-ĉambraj apartamentoj (estritaj de N. Buniatjan).

Placo de la Respubliko

En Leninakano, post la tertremo, estis konstruitaj tri specoj de duetaĝaj domoj (1926, arkitekto D. Ĉisli), kaj teksaĵa fabriko (1927, arkitekto J. Sargsjan). Duetaĝaj loĝdomoj ankaŭ estis konstruitaj en Kirovakan. 1920–1930 La unuaj provoj normigi la konstruaĵojn estis faritaj, pluraj specoj de loĝdomoj de 1-2 etaĝoj estis konstruitaj (1925, arkitekto A. Tamanjan) en Lukaŝin-setlejo (Hoktemberjan-regiono), sekcioj de loĝdomoj estis evoluigitaj (1929-1930, arkitektoj: H. Margarjan, A. Aharonjan), kiuj estis efektivigitaj. 1920–1930 La ĉefa speco de loĝdomo estis sekcia, 3-5 etaĝa domo. Haloj kaj privatdomoj estis konstruitaj. Feliĉa!Inter la loĝdomoj estas tiuj ĉe la krucvojo de stratoj Nalbandjan kaj Tumanjan.

La konstruado de publikaj konstruaĵoj komenciĝis en la 1920-aj jaroj. En 1927 eldoniĝis albumo de normaj projektoj de lernejoj (5 versioj), kabano-legejo kaj kulturpalacoj. 1920–1930 Estas klasikismo en arkitektura uzo de dizajnoj, la kreiva apliko de la tradicioj de armena arkitekturo, parte, la influo de la "moderna" direkto, la kreivaj principoj de novaj grupoj de arkitektoj ("modernaj arkitektoj", "novaj arkitektoj", "proletaj arkitektoj"), kiuj estis pli elstaraj en publikaj konstruaĵoj. En 1926 komenciĝis la disvolviĝo de la projekto de la Ŝtata Teatro, kiu laŭ la ideo estis nova speco de publika konstruaĵo, kie, krom teatraj prezentadoj, naciaj festoj estus organizitaj.

Periodoj en armena arkitekturo[redakti | redakti fonton]

Haghpat
Aĥtamar
Armena katedralo de Kars.

Klasika kaj mezepoka armena arkitekturo estas dividita en kvar apartajn periodojn.

  • La forma periodo

La unuaj armenaj preĝejoj estis konstruitaj inter la 4-a kaj la 7-a jarcento, komencante kiam Armenio konvertiĝis al kristanismo, kaj finiĝis kun la araba invado de Armenio. La fruaj preĝejoj plejparte estis simplaj bazilikoj, sed kelkaj kun flankaj absidoj. Ekde la 5-a jarcento la tipa kupola konuso en la centro estis vaste uzata. Ekde la 7-a jarcento, centre planitaj preĝejoj estis konstruitaj kaj pli komplika niĉa murapogilo kaj radianta Ripsime-stilo formiĝis. Ĝis la tempo de la araba invado formiĝis la plej granda parto de tio, kion ni nun scias kiel klasika armena arkitekturo.

  • Bagratida reviviĝo

De la 9-a ĝis 11-a jarcento, armena arkitekturo reviviĝis sub la patroneco de la Bagratida dinastio kun granda konstruaĵo farita en la areo de Lago Van, tio inkludis kaj tradiciajn stilojn kaj novajn novigojn. La zorgeme skulptitaj armenaj ĥaĉkaroj estis evoluigitaj dum tiu tempo.  Multaj novaj urboj kaj preĝejoj estis konstruitaj dum ĉi tiu tempo, inkluzive de nova ĉefurbo ĉe Lago Van kaj nova Katedralo sur Akdamar-insulo por egali. La Katedralo de Anio ankaŭ estis kompletigita dum ĉi tiu dinastio. Estis dum ĉi tiu tempo, kiam la unuaj ĉefaj monaĥejoj, kiel Haghpat kaj Hariĉavank estis konstruitaj. Ĉi tiu periodo finiĝis pro la selĝuka invado.

  • Monaĥeja florado

De la 12-a ĝis 14-a jarcento sub la zakarida dinastio vidis eksplodon en la nombro da monaĥejoj konstruitaj, inkluzive de Saghmosavank, Aĥtala, Monaĥejo Amenaprkiĉ, Keĉaris kaj Makaravank. La monaĥejoj estis institutoj de lernado, kaj multe de mezepoka armena literaturo estis verkita en ĉi tiu periodo. La invado de Timur kaj la detruo de Kilikia Armenio metis finon al arkitektura progresado de pli ol 250 jaroj.

  • 17-a jarcento

La lasta bonega periodo en klasika armena konstruado estis sub la iranaj safavidaj ŝahoj, sub kiuj kelkaj novaj preĝejoj estis konstruitaj, kutime ĉe ekzistantaj sanktaj lokoj kiel Eĉmiadzin same kiel en diasporaj komunumoj kiel Nov-Ĝulfo.

  • 19-a jarcento

Armena arkitekturo travivis grandegan stadion de evoluo dum la 19-a jarcento, kiam la rusoj eniris orientan Armenion. Kelkaj arkitekturaj majstraĵoj estis konstruitaj en Aleksandropol kaj Erevano, ankaŭ en Kars , kiu nun estas parto de la Respubliko Turkio.

La tiamaj armenaj konstruaĵoj estis ĉefe el nigra tofo, tial tiuj konstruaĵoj estis ĉefe el nigra koloro.

Galerio de 19jarcenta armena arkitekturo[redakti | redakti fonton]

Modernaj tempoj[redakti | redakti fonton]

Unu el la plej fekundaj arkitektoj de armenaj arkitekturaj monumentoj en la 20-a jarcento estis Baghdasar Arzumanjan. Loĝinte en Erevano, Armenio, li estis la aŭtoro de granda nombro da civilaj kaj preĝejaj konstruaĵoj kune kun aliaj projektoj. La legendaj arkitektoj de la 20-a jarcento estis Aleksandro Tamanjan, Rafael Israjeljan, G. Koĉar, E. Tigranjan kaj S. Safarjan inter kelkaj aliaj.

Detruo de armena arkitekturo[redakti | redakti fonton]

La monaĥeja rezidejo Vanatun en Eĉmiadzin, de arkitekto Baghdasar Arzumanjan.

Kiel rezulto de kontraŭarmenismo, restaĵoj de la pasinteco de Armenio kiel preĝejoj, tombejoj kaj ĥaĉkaroj en najbaraj landoj estis detruitaj. En iuj kazoj kiel en TurkioAzerbajĝano, ĉi tio rezultis de naciaj kampanjoj por ekstermi spurojn de la armena popolo por malhelpi iujn ajn eblajn asertojn de la armena ŝtato .

La plej granda kolekto de ĥaĉkaroj en la mondo estis iam trovitaj ĉe la ruinoj de la malnova Jugha en Naĥiĉevano (hodiaŭa Azerbajĝano ). Raportoj kaj fotoj de observantoj en irana teritorio aperis fine de 2005 montrante azerajn soldatojn kiuj detruas la tomboŝtonojn de la ĝis tiam, plej granda ekzistanan mezepoka armena tombejo. Pli freŝaj fotoj malkaŝis, ke la tuta tombejo estis detruita kaj milita trejnejo estis konstruita en la loko.

Armena arkitekturo en la diasporo[redakti | redakti fonton]

La tumulta pasinteco de Armenio dum la pasinta jarmilo rezultigis la formadon de vasta armena diasporo en diversaj anguloj de la terglobo. Armenaj komunumoj serĉantaj konservi la tradiciojn de sia patrujo, influis la arkitekturan vulgaran lingvon de armenaj kvartaloj en urboj kiel Zamość kaj Lvivo . Ĉi tiu influo estas plej evidenta en la religia arkitekturo de preĝejoj konstruitaj de la armena komunumo, kie projektoj bazitaj sur historiaj famaĵoj kiel la katedraloj de Anio, Zvartnoco kaj Eĉmiadzin estis uzataj kiel inspiraj ŝablonoj por konstrui ĉi tiujn strukturojn en sia nova ĉirkaŭaĵo. Ĉi tiu tradicio ankoraŭ daŭras ĝis nun, ĉar armena enmigrado transiris de la tradiciaj areoj de migrado en Eŭropo kaj Mezoriento en Amerikon kaj Aŭstralion .

Ĥaĉkaroj ankaŭ fariĝis aldonaj simboloj de armena identeco kaj estis starigitaj en la pasinta jaro en urboj kiel Vroclavo, Krakovo, Elbląg en Pollando, Novi Sad en Serbio, Bejruto en Libano kaj ankaŭ en Dearborn, Miĉigano . Multaj el ĉi tiuj ankaŭ estis konstruitaj kiel monumentoj de ĉi tiuj hejmkomunumoj kiel monumentoj memorantaj la Armenan Genocidon.

Galerio[redakti | redakti fonton]

Referencoj[redakti | redakti fonton]

  1. Patrick Donabedian, Jean-Michel Thierry, "Armenian Art", New York, 1989, p29-30
  2. Vazken Lawrence Parsegian, 1996