Arto
Arto estas la procezo aŭ intence aranĝanta produkto de elementoj de arto, kiuj efikas la sensojn aŭ emociojn. La termino inkludas diversajn homajn agojn, kreitaĵojn, kaj metodojn de esprimo, inkluzivante muzikon kaj literaturon. La signifo de arto estas esplorita en fako de filozofio konata kiel estetiko.
Arto estas varia vico da homaj aktivecoj kaj la produktoj de tiuj agadoj; tiu artikolo temigas ĉefe la bildartojn, kio inkludas la kreadon de bildoj aŭ objektoj en kampoj inkluzive de pentrarto, skulptarto, presaĵkreado, fotarto, kaj aliaj vidmediaj. Arkitekturo ofte estas inkludita kiel unu el la bildartoj; tamen, kiel la dekoraciaj artoj, ĝi implikas la kreadon de objektoj kie la praktikaj konsideroj de uzo estas esencaj - en maniero ke ili kutime estas ne en pentraĵo, ekzemple. Muziko, teatro, kino, danco, kaj alia prezentartoj, same kiel literaturo kaj alia amaskomunikilaro kiel ekzemple interagada amaskomunikilaro, estas inkluditaj en pli larĝa difino de arto aŭ la artoj.[1] Ĝis la 17-a jarcento, arto rilatis al iu kapablo aŭ majstreco kaj ne estis diferencigita de metioj aŭ sciencoj, sed en moderna uzokutimo la belartoj, kie estetikaj konsideroj estas plej gravaj, estas distingitaj de lernitaj kapabloj ĝenerale, kiaj ekzemple la dekoraciaj aŭ dekoraj artoj.
Arto povas esti karakterizita laŭ mimesis (imitado, sia reflektado de vivo), esprimo, komunikado de emocio, aŭ aliaj kvalitoj. Dum la Romantika periodo, arto estis vidita kiel "speciala fakultato de la homanimo por esti klasigita kun religio kaj scienco".[2] Kvankam la difino de kio konsistigas arton estas pridisputata[3][4][5] kaj ŝanĝis dum la tempo, ĝeneralaj priskriboj mencias ideon de imagiva aŭ teknika kapablo devena de homa agado[6] kaj kreado.[7]
La naturo de arto, kaj rilataj konceptoj kiaj ekzemple kreivo kaj interpreto, estas esplorita en branĉo de filozofio konata kiel estetiko.[8]
La vorto arto venas el latina vorto ars (lerteco, metio, teknika scio). La greka vorto τέχνη (teĥne), kiu havis la saman sencon, evoluis al malsama direkto gardante nur la nunan teĥnikan sencon. Arto evoluas al esprimo de percepto pri la beleco, sed gardas ankaŭ la teĥnikan kaj spertagan sencon.
Diversaj difinoj kaj sencoj de arto
Homa kreo
La vorton “arto” oni ofte perceptas mala al “naturo”. Tiele, oni povas nomi “arto” ĉion ne-naturan, devenantan de kreinto, aŭtoro, artisto. Pro tio, ankaŭ Esperanto estas nomita ofte kiel “artefarita lingvo”.
Scioj kaj teĥnikoj
Arto estas aro de scioj kaj teĥnikoj necesaj por regi iun praktikon. Lingve, oni ofte kunmetas tiel infinitivon al la vorto “arto”, ekzemple: “La arto praktiki iun specialan sporton”.
Esprimo de beleco
Maniero kiel per la verko de la homo esprimiĝas lia percepto de la belo.
Verko aŭ aktivado, kiu kreas artaĵojn
Tradicie oni nomas artojn, per kiuj kreiĝas artaĵoj, “belartoj”. Ili konsistas el ses subpartoj: arkitekturo, skulpturo, pentrarto, poezio, muziko kaj danco. La moderna arta epoko multe ŝanĝis tiun pensmanieron. Hodiaŭ “arto” estas homa esprimilo aŭ komunikilo povanta havi iun ajn homan aktivon kiel bazon.
Kontraste al ĉiutagaĵoj, artaĵo ne ŝanĝeblas sen perdi sian signifon. Ekzemple por necesejo kiel uz-objekto, nek koloro nek formo aparte gravas, sed la funkcio samas. Por necesejo montrata muzee kiel artaĵo, tiaj ecoj ja havas signifon.
Arta difino de la Arto
Arto estas ĉio homfarita (kontraste al la naturo), kiu ne estas unusence difinita per funkcio aŭ limiĝas je ĝi (kontraste al tekniko), al kies kondiĉoj apartenas kaj alte evoluintaj teknika kapablo kaj spirita potenco (kontraste al la metio), kaj kiu distingiĝas per valideco por socio kaj individuo, sed ne malvalidigas per tio antaŭajn verkojn, nek devas pruvi la pravecon de aserto (kontraste al scienco).
Formoj, ĝenroj, kaj stiloj
La kreivaj artoj ofte estas dividitaj en pli specifajn kategoriojn, ĉiu rilatitaj al sia tekniko, aŭ komunikilo, kiaj ekzemple dekoraciaj artoj, plastikaj, prezentartoj, aŭ literaturo. Male al sciencaj kampoj, arto estas unu el la malmultaj subjektoj kiuj estas akademie fakorganizita laŭ tekniko [1]. Arta medio estas la substanco aŭ materialo el kiu la artaĵo fariĝas, kaj ankaŭ povas rilati al la tekniko uzita. Ekzemple, farbo estas komunikilo uzita en pentrarto, kaj papero estas komunikilo uzita en dezajno.
Arta ĝenro estas la specifa formo, aŭ kvalito kiun arta esprimo prenas. La rimedoj utiligitaj ofte influas la formon. Ekzemple, la formo de skulptaĵo devas ekzisti en spaco en tri dimensioj, kaj respondi al gravito. La limoj kaj limigoj de akurata medio estas tiel nomitaj ĝiaj formalaj kvalitoj. Por doni alian ekzemplon, la formalaj kvalitoj de pentraĵo estas la kanvasteksturo, koloro, kaj brosa teksturo. La formalaj kvalitoj de videoludoj estas ne-linearecaj, interagado- kaj virtuala ĉeesto. La formo de speciala artverko estas determinita per la formalaj kvalitoj de la rimedoj, kaj ne estas rilatita al la intencoj de la artisto aŭ la reagoj de la spektantaro laŭ iu maniero entute kiam tiuj trajtoj estas rilatitaj al enhavo prefere ol formo.[9]
Ĝenro estas aro de konvencioj kaj stiloj ene de akurata medio. Ekzemple, bone agnoskitaj ĝenroj en kino estas vakeraj, hororaj kaj romantikaj komedioj. Ĝenroj en muziko inkludas mortmetalon kaj trip hop. Ĝenroj en pentrarto inkludas pentritan aranĝitaĵon kaj paŝtistecan pejzaĝon. Speciala artverko povas fleksi aŭ kombini ĝenrojn sed ĉiu ĝenro havas rekoneblan grupon de konvencioj, kliŝoj kaj tropoj.
La stilo de arto, artisto, aŭ movado estas la karakteriza metodo kaj formo sekvita de la respektiva arto. Ĉiu loza broseca, guteteca aŭ verŝita abstrakta pentraĵo estas nomita ekspresionisma. Ofte stilo estas interligita kun speciala historia periodo, aro de ideoj, kaj akurata arta movado. Tiel Jackson Pollock estas nomita abstrakta ekspresionisto.
Speciala stilo povas havi specifajn kulturajn signifojn. Ekzemple, Roy Lichtenstein - pentristo asociita kun la usona poparta movado de la 1960-aj jaroj - ne estis punktisto, malgraŭ sia uzado de punktoj. Lichtenstein uzis eĉ spacigitajn bildstriajn punktojn (la tipo kion kutime reproduktas koloron en bildstrioj) kiel stilo por pridubi la "altan" pentroarton kun la "malalta" arto de bildstrioj, tiel komentante klasajn barierojn en kulturo. Punktismo, tekniko en malfrua Impresionismo (1880-aj jaroj) evoluiĝis precipe fare de la artisto Georges Seurat, kiu utiligis punktojn por krei varion en koloro kaj profundo en provo alproksimiĝi al la objekto laŭ la maniero homoj vere vidas koloron. Ambaŭ artistoj uzas punktojn, sed la speciala stilo kaj tekniko rilatigas al la arta movado adoptita fare de ĉiu artisto.
Tabelo de artoj kun iliaj ecoj
| Speco | Vortoj | Du-dimensieco | Tri-dimensieco | Sono | Movo |
|---|---|---|---|---|---|
| beletro | jes | ne | ne | jes | ne |
| bildliteraturo | jes | jes | ne | ne | ne |
| origamio | ne | jes | jes | ne | ne |
| pentrarto | ne | jes | ne | ne | ne |
| skulptarto | ne | ne | jes | ne | ne |
| kaligrafio | jes | jes | ne | ne | ne |
| kinarto | jes | jes | jes | jes | jes |
| teatro | jes | jes | jes | jes | jes |
| pantomimo | ne | ne | jes | ne | jes |
| danco | ne | ne | jes | jes | jes |
| cirkartoj | jes | jes | jes | jes | jes |
Bildaro
-
Mona Liza/La Gioconda -
Los borrachos aŭ El triunfo de Baco -
Skulptaĵo de Laokoonto
Vidu ankaŭ
Notoj
- ↑ "Art, n. 1". OED Online. Decembro 2011. Oxford University Press. http://www.oed.com. (Alirita la 26an de Februaro 2012.); Definition of art. Oxford Dictionaries. Alirita 1a Januaro 2013.
- ↑ Gombrich, Ernst. http://www.gombrich.co.uk/showdoc.php?id=68 Press statement on The Story of Art, alirita la 18an de Novembro 2008, 2005, The Gombrich Archive http://web.archive.org/web/20081006212330/http://www.gombrich.co.uk/showdoc.php?id=68 arkivita la 6an de Oktobro 2008.
- ↑ Stephen Davies. (1991) Definition of Art. Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-9794-0.
- ↑ Robert Stecker. (1997) Artworks: Definition, Meaning, Value. Pennsylvania State University Press. ISBN 978-0-271-01596-5.
- ↑ (2000) Noël Carroll: Theories of Art Today. University of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-16354-9.
- ↑ What Is Art?
- ↑ art – Britannica Online Encyclopedia
- ↑ Kennick, William eld, kaj W. E. Kennick, Art and philosophy : readings in aesthetics New York: St. Martin's Press, 1979, pp. xi–xiii. ISBN 0-312-05391-6.
- ↑ . Module 1: Introduction and Definitions. Saylor.org. Alirita 2a Aprilo 2012.
Bibliografio
- Shiner, Larry. "The Invention of Art: A Cultural History". Chicago: University of Chicago Press, 2003. ISBN 978-0-226-75342-3
- Arthur Danto, The Abuse of Beauty: Aesthetics and the Concept of Art. 2003
- Dana Arnold kaj Margaret Iverson (eld.) Art and Thought. Oxford: Basil Blackwell, 2003
- Michael Ann Holly and Keith Moxey (eld.) Art History Aesthetics Visual Studies. New Haven: Yale University Press, 2002. ISBN 0-300-09789-1
- John Whitehead. Grasping for the Wind, 2001
- Noel Carroll, Theories of Art Today, 2000
- Evelyn Hatcher, ed. Art as Culture: An Introduction to the Anthropology of Art, 1999
- Catherine de Zegher (eld.). Inside the Visible. MIT Press, 1996
- Nina, Felshin, eld. But is it Art? 1995
- Stephen Davies, Definitions of Art, 1991
- Oscar Wilde, "Intentions".
- Jean Robertson kaj Craig McDaniel, "Themes of Contemporary Art, Visual Art after 1980", 2005
Eksteraj ligiloj
- Art and Play el Dictionary of the History of ideas
- In-depth directory of art
- Art and Artist Files in the Smithsonian Libraries Collection (2005) Smithsonian Digital Libraries
- Visual Arts Data Service (VADS) – retaj kolektoj el britaj muzeoj kaj universitatoj
- RevolutionArt – Artaj gazetoj
