Saltu al enhavo

Eŭropa teresplorado de Aŭstralio

El Vikipedio, la libera enciklopedio
La enlanda esplora ekspedicio de Burke kaj Wills en 1860.

Eŭropa teresplorado de Aŭstralio traktas la malfermon de la interno de Aŭstralio al eŭropa setlejo kiu okazis iom post iom dum la kolonia periodo, 1788-1900. Kelkaj el tiuj esploristoj estas tre konataj, kiel ekzemple Burke kaj Wills kiuj estas konataj pro sia malsukcesa provo transiri la internon de Aŭstralio, same kiel Hamilton Hume kaj Charles Sturt.

Transirante la Bluajn Montojn

[redakti | redakti fonton]
La ekspedicio de Blaxland por transiri la Bluaj Montoj.

Dum multaj jaroj, planoj de okcidenten vastiĝo de Sidnejo estis malsukcesigitaj fare de la Granda Disiganta Montaro, granda vico da montoj kiu ombras la orientan marbordon de la Kvinsland-Novsudkimria limo ĝis la suda marbordo. La parto de la montaro proksime de Sidnejo estas nomita la Bluaj Montoj. Post multaj provoj William Paterson gvidis ekspedicion norden laŭ la marbordo al la Ĉasisto-Regiono en 1801 kaj supren laŭ la Paterson Rivero (poste nomita en lia honoro fare de Governor King) kaj en 1804 Paterson gvidis ekspedicion al Port Dalrymple, en kio nun estas Tasmanio, esplorante la Tamar Riveron kaj suprenirante la Nordan Esk Riveron pli for ol iu eŭropano antaŭe iris.[1]

Malgraŭ la deklaro de King, kelkaj setlantoj daŭre provis transiri la montojn. Gregory Blaxland estis la unua se temas pri sukcese gvidi ekspedicion por kruci ilin en 1813, akompanita fare de William Lawson, William Wentworth kaj kvar servistoj. Tiu vojaĝo pavimis la vojon por multaj malgrandaj ekspedicioj kiuj estis entreprenitaj en la sekvaj malmultaj jaroj.[2]

La 13an de novembro 1813 guberniestro Lachlan Macquarie sendis Government Surveyor, George Evans, trans la Bluajn Montojn por konfirmi la rezultojn de la esplorpartio de Blaxland. Evans ĝenerale sekvis la itineron de Blaxland, atingante la finon de ilia itinero la 26an de novembro 1813 ĉe punkto Evans nomis Monton Blaxland. La partio de Evans tiam pluiris kaj malkovris la Fish River areon kaj pli okcidente proksime de la krucvojo de la nun nomitaj Fish kaj Campbell Rivers kaj priskribis du ebenaĵojn laŭ lia opinio, la O'Connell Plains kaj la Macquarie Plains.[3] La 9an de decembro li atingis la lokon de aktuala Bathurst.[4] Post la esploradoj kiuj daŭris sep semajnojn guberniestro Macquarie aljuĝis al Evans 100 £ kaj 1000 akreojn da tero proksime de Richmond en Van Diemens Land (Tasmanio). Evans foriris al Tasmanio en 1814.[3]

En 1814, guberniestro Lachlan Macquarie aprobis oferton de William Cox por konstrui vojon transirante la Bluajn Montojn, de Emu Plains, la ekzistanta vojfinstacio okcidente de Sidnejo, ĝis la Bathurst Ebenaĵoj. La unua vojo se temas pri transiri la Bluajn Montojn estis 12 futojn (3.7 m) larĝa je 101+1⁄2 mejloj (163.3 km) longa, konstruita inter 18 julio 1814 ĝis 14 januaron 1815 uzante 5 liberulojn, 30 kondamnitajn laboristojn kaj 8 soldatojn kiel gardistojn. . Guberniestro Macquarie mezuris la pretan vojon en aprilo 1815,[5] kaj kiel kompenso al Cox estis premiita 2,000 akreoj (810 ha) de tero proksime de kio nun estas Bathurst.

La 7an de majo 1815, guberniestro Macquarie proklamis la nomon de la estonta urbo de Bathurst,[6] la unua enlanda urbo en Aŭstralio kaj intencita por esti la administra centro de la okcidentaj ebenaĵoj de Novsudkimrio.

Enlanda esplorado

[redakti | redakti fonton]
1817 kaj 1818 ekspedicioj de John Oxley.

Evans estis reen en Novsudkimrio antaŭ 1815 por daŭrigi enlandajn esploradojn.[3] En 1815, Evans estis la unua kolonia esploristo se temas pri eniri la Lachlan Valon, nomante la areon la Oxley Plains laŭ sia ĉefo la Geodeziisto-Generalo, John Oxley. Li ankaŭ malkovris la Abercrombie kaj Belubula Rivervalojn. Li estis la unua esploristo tra la areoj kiuj nun inkludas la urbojn Boorowa kaj Cowra.

La 1an de junio 1815 en Eugowra, urbo en la Centra Okcidenta regiono de Novsudkimrio, George William Evans kaj lia grupo markis arbon ĉe la krucvojo de Lachlan-rivero kaj Creek kiujn ili nomis Byrnes Creek. Tio estis la plej malproksima okcidento kiun ĉiuj eŭropanoj vojaĝis en la landon. La 1an de junio 1815 li mankis al provizaĵoj kaj revenis al Bathurst kie li alvenis la 12an de junio. Tiu vojaĝo malfermis la vojon por pli postaj esploradoj, plejparte de John Oxley. Evans partoprenis en kelkaj el la ekspedicioj de Oxley.

Evans revenis al Tasmanio en 1817 sed denove devis reveni al Novsudkimrio por vojaĝi kun sia supera John Oxley dum vojaĝoj en la Lachlan Rivero-areojn, laŭ la pado de la Macquarie Rivero al la Macquarie Marĉoj kaj orienten al la marbordo al Port Macquarie.[3]

En marto 1817, Oxley estis instrukciita ekkontroli de ekspedicio por esplori kaj mezuri la kurson de la Lachlan Rivero. Li postlasis Sidnejo'n la 6an de aprilo kun Evans, kiel vickomandanto, kaj Allan Cunningham kiel botanikisto. La partio de Oxley atingis Bathurst post semajno, kie ili estis nelonge detenitaj per malbona vetero. Ili atingis la Lachlan Riveron la 25an de aprilo 1817 kaj komencis sekvi ĝian kurson, kie parto de la butikoj estas peritaj en boatoj. Ĉar la esplorgrupo vojaĝis okcidenten, la lando ĉirkaŭanta la altiĝantan riveron estis trovita ĉiam pli inundita. La 12an de majo, okcidente de la nuna urbeto de Forbes, ili trovis sian progreson malhelpita per ampleksa marĉo. Post spurado de ilia itinero por mallonga distanco ili tiam daŭrigis en sudokcidenta direkto, intencante vojaĝi transtere al la suda aŭstralia marbordo. Antaŭ la fino de majo la partio trovis sin en seka arbusta lando. Manko de akvo kaj la morto de du ĉevaloj devigis la revenon de Oxley al la Lachlan Rivero. La 23an de junio la Lachlan Rivero estis atingita:

"ni subite venis sur la bordojn de la rivero... kiun ni forlasis preskaŭ kvin semajnojn antaŭe".

Ili sekvis la kurson de la Lachlan Rivero dum dekkvino. La partio renkontis multe inunditan landon, kaj la 7an de julio Oxley registris tion:

"estis kun senfina bedaŭro kaj doloro, ke mi estis devigita veni al la konkludo, ke la interno de ĉi tiu vasta lando estas marĉo kaj neloĝebla".

Oxley decidis returni sin kaj post ripozo dum du tagoj la grupo de Oxley komencis retroiri siajn paŝojn laŭ la Lachlan Rivero. Ili forlasis la Lachlan kontraŭflue de la nuna loko de Lago Cargelligo kaj krucis al la Bogan Rivero kaj tiam laŭlarĝe al la supraj akvoj de la Macquarie Rivero, kiun ili sekvis reen al Bathurst (alvenante la 29an de aŭgusto 1817).[7]

Oxley vojaĝis al Dubbo la 12an de junio 1818. Li skribis ke li pasis tiun tagon "super tre bela lando, maldike arbarkovrita kaj ŝajne sekura de la plej altaj inundoj..." Poste en 1818 Oxley kaj liaj viroj esploris la Macquarie Riveron ĉe longo. antaŭ ol turniĝi okcidenten. La 26an de aŭgusto 1818 ili surgrimpis monteton kaj vidis antaŭ ili riĉan, fekundan teron (Peel Rivero), proksime de la nuna loko de Tamworth. Daŭrante pli oriente ili transiris la Grandan Disigantan Montaron preterpasantan la Apsley Akvofaloj la 13an de septembro 1818 kiun li nomis la Bathurst Akvofaloj. Li priskribis ĝin kiel "unu el la plej grandiozajn akvofalojn kiujn ni vidis". Li malkovris kaj nomis la Arbuthnot Montaron, ĉar renomis la Warrumbungle Montaro. Sur atingado de la Hastings Rivero ili sekvis ĝin al ĝia buŝo, malkovrante ke ĝi fluis en la maron ĉe loko kiun ili nomis Port Macquarie.

En 1824, guberniestro Thomas Brisbane petis al Hamilton Hume kaj William Hovell vojaĝi de la stacio de Hume, proksime de nuntempa Kanbero, al Spencer Gulf (okcidente de nuntempa Adelajdo). Tamen, ili estis postulataj pagi siajn proprajn kostojn. Hume kaj Hovell decidis ke Okcidenta Haveno (en aktuala Viktorio) estis pli realisma celo, kaj ili foriris kun grupo de ses viroj. Post malkovri kaj transiri la riverojn Murrumbidgee kaj Murray, ili fine atingis ejon proksime de la nuntempa Geelong, iom okcidente de sia celita celloko.[8][9]

Enlanda maro

[redakti | redakti fonton]
Ĉi tiu mapo de Aŭstralio (1830) prezentas "Granda Rivero" kaj "Supozita Maro" kiuj ambaŭ pruvis neekzistantaj.
Itinero de la ekspedicioj de Sturt, Hume kaj Hovell.

Post kiam la Granda Disiganta Montaro estis transirita ĉe multaj punktoj kaj multaj riveroj estis malkovritaj - la Darling, Macquarie, Murray kaj Murrumbidgee riveroj - ĉiuj el kiuj fluis okcidenten, teorio estis evoluigita de vasta enlanda maro en kiun tiuj riveroj fluis. Alia kialo malantaŭ la ideo de enlanda maro estis ke Matthew Flinders, kiu tre zorge mapis grandan parton de la marbordo de Aŭstralio malkovris neniun grandan riverdelton kie tiuj riveroj devus esti aperintaj se ili atingus la marbordon. La Murray-Darling-baseno fakte dreniĝas en Lago Alexandrina. Matthew Flinders notis tion sur siaj mapoj sed rigardita de la maro ne aspektas kiel la elfluo de granda akvodislimo, sed anstataŭe kiel milda tajda baseno.

La misteron solvis Charles Sturt, kiu en 1829–30 entreprenis ekspedicion similan al tiu, kiun Hume kaj Hovell rifuzis: ekskurseto al la enfluejo de la Murray Rivero. Ili sekvis la Murrumbidgee ĝis ĝi renkontis la Murray, kaj tiam trovis la krucvojon de la Murray kaj la Darling antaŭ daŭri al la buŝo de la Murray. La serĉo pri enlanda maro estis inspiro por multaj fruaj ekspedicioj okcidente de la Grandaj Disigantaj Montaroj. Tiu serĉo pelis multajn esploristojn al ekstremaĵoj de eltenemo kaj aflikto. La ekspedicio de Charles Sturt klarigis la misteron. Ĝi ankaŭ kaŭzis la malfermon de Sudaŭstralio al setlado.[10]

La teorio de la enlanda maro havis kelkajn subtenantojn. Grava Thomas Mitchell, la Geodeziisto-Generalo de Novsudkimrio, komencis en 1836 kontraŭpruvi la asertojn de Sturt kaj en fari tion faris signifan eltrovaĵon. Li gvidis ekspedicion por "plenigi la interspacojn" forlasitajn de tiuj antaŭaj ekspedicioj. Li foriris laŭ la Lachlan Rivero, malsupren al la Murray Rivero. Li tiam forveturis al la suda marbordo, mapante kio nun estas okcidenta Viktorio. Tie li malkovris la plej riĉan paŝtejon iam viditan ĝis tiu tempo kaj nomis ĝin Australia Felix. Li estis nobeligita pro tiu eltrovaĵo en 1837. Kiam li atingis la marbordon en Portland Bay, li estis surprizita trovi malgrandan setlejon. Ĝi estis establita fare de la Henty-familio, kiu velis trans Bass-Markolo de Van Diemen's Land en 1834, sen la aŭtoritatoj esti informitaj.[11] Li estis zorgema en serĉado registri la originajn indiĝenajn loknomojn ĉirkaŭ la kolonio, tial la plimulto de loknomoj ĝis hodiaŭ retenas siajn indiĝenajn titolojn.[12]

La pola sciencisto/esploristo grafo Paul Edmund Strzelecki faris geodezilaboron en la Aŭstraliaj Alpoj en 1839 kaj iĝis la unua eŭropano kiu supreniris la plej altan pinton de Aŭstralio, kiun li nomis Monto Kosciuszko en honoro de la pola patrioto Tadeusz Kosciuszko.[13]

La vasta interno

[redakti | redakti fonton]

De 1858 pluen, la tielnomitaj "afganaj" kamelistoj kaj iliaj bestoj ludis instrumentan rolon por malfermi la dezerton kaj helpi konstrui infrastrukturon.[14]

La konkurado por mapi itineron por la Australian Overland Telegraph Line spronis kelkajn transkontinentajn ekspediciojn. Eble la plej fama el tiuj estis la Burke and Wills-ekspedicio gvidita fare de Robert O'Hara Burke kaj William John Wills kiuj en 1860-61 gvidis bone ekipitan ekspedicion de Melburno ĝis la Golfo de Carpentaria. Pro malfeliĉa kuro de malbonŝanco, malatento kaj malbona gvidado, Burke kaj Wills ambaŭ mortis sur la revojaĝo.[15]

Aliaj 19-a-jarcentaj esploristoj

[redakti | redakti fonton]

Aliaj esploristoj laŭ tero (en alfabeta sinsekvo):

20-a-jarcentaj esploristoj

[redakti | redakti fonton]

Antaŭ la turno de la 20-a jarcento, la plej multaj el la plej gravaj geografiaj ecoj de Aŭstralio estis malkovritaj fare de eŭropaj esploristoj. Tamen, ekzistas kelkaj 20-ajarcentaj homoj kiuj estas konsideritaj esploristoj. Ili inkluzivas:

21-a-jarcenta agado

[redakti | redakti fonton]
  • Google Street View sendis aŭtojn tra Aŭstralio por krei vidan mapon de la stratpejzaĝoj de la lando, komencante en urbaj areoj ĉirkaŭ 2008. Dum la servo havis mallongan paŭzon pro zorgoj pri kolektado de wifi-datenoj de 2010 ĝis 2011, [30][31] mapado kun la Google-aŭtoj rekomencis kaj daŭris ĝis almenaŭ 2015.

Indiĝenaj aŭstralianoj partoprenantaj en eŭropa esplorado

[redakti | redakti fonton]

Kelkaj indiĝenaj aŭstralianoj partoprenis en la eŭropa esplorado de Aŭstralio. Ili inkluzivas:

Naturistoj kaj aliaj sciencistoj

[redakti | redakti fonton]

Ekzistas kelkaj natursciencistoj kaj aliaj sciencistoj proksime asociitaj kun eŭropa esplorado de Aŭstralio. Ili inkluzivas:

Nekategoriitaj esploristoj

[redakti | redakti fonton]

Referencoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ↑ Bladen, F. M., ed. (1897), Historical records of New South Wales, Volume 5—King, 1803–1805, Sydney: Charles Potter, Government Printer, pp. 494–500, archived from the original on 2011-03-30, https://web.archive.org/web/20110330125230/http://publications.nsw.gov.au/1117-historical-records-of-nsw-vol-5---king-1803-1804-, retrieved 2024-10-30 
  2. ↑ Gregory Blaxland:"A Journal of a Tour of Discovery across the Blue Mountains, New South Wales in the Year 1813", in George Mackaness (Ed.)(1965) Fourteen Journeys Over the Blue Mountains of New South Wales 1813–1841, Horwitz Publications, The Grahame Book Company, Sydney, Australia.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Spencer Harvey. (2010) The Story of Kings Parade. Bathurst: Bathurst Regional Council, p. 29.
  4. ↑ Evans, George William (1778–1852). Dictionary of Australian Biography. Project Gutenberg Australia. Arkivita el la originalo je 27 May 2019. Alirita 6 March 2011 .
  5. ↑ William Cox. Dictionary of Australian Biography. Project Gutenberg Australia. Arkivita el la originalo je 25 April 2019. Alirita 12 August 2011 .
  6. ↑ Local History, Bathurst City, Bathurst Visitor Information Centre Arkivigite je 2013-10-29 per la retarkivo Wayback Machine(accessed 10 October 2013)
  7. ↑ Oxley, John. (1820) “Journal of an Expedition in Australia – Part 1”, Journals of Two Expeditions into the Interior of New South Wales. John Murray.
  8. ↑ Vidu plenan artikolon Hume kaj Hovell-ekspedicio kaj multajn resumojn kiel ekzemple; Jan Bassett (1986) The Concise Oxford Dictionary of Australian History. p. 136. Oxford University Press, Melbourne (ISBN 0-19-554422-6)
  9. ↑ Hamilton Hume kaj William Hovell (1831) Journey of Discovery to Port Phillip District at Project Gutenberg [1] Arkivigite je 2019-04-28 per la retarkivo Wayback Machine
  10. ↑ H.J. Gibbney (1967) "Sturt, Charles (1795–1869)" Australian Dictionary of Biography [2] Arkivigite je 2011-06-12 per la retarkivo Wayback Machine
  11. ↑ D.W.A. Baker (1967) "Sir Thomas Livingstone (1792–1855)" [3] Arkivigite je 2010-02-05 per la retarkivo Wayback Machine Australian Dictionary of Biography
  12. ↑ Biography – Sir Thomas Livingstone Mitchell – Australian Dictionary of Biography Arkivigite je 2011-04-08 per la retarkivo Wayback Machine. Adbonline.anu.edu.au. Retrieved on 12 July 2013.
  13. ↑ Biography – Sir Paul Edmund de Strzelecki – Australian Dictionary of Biography Arkivigite je 2011-03-10 per la retarkivo Wayback Machine. Adbonline.anu.edu.au. Retrieved on 12 July 2013.
  14. ↑ Afghan cameleers in Australia (15 August 2014). Arkivita el la originalo je 15 August 2014. Alirita 2 June 2019 .
  15. ↑ Alan Moorehead (1963) Cooper's Creek. MacMillan, Melbourne and Sydney. (ISBN 0-333-22909-6)
  16. ↑ G.C.Bolton (1981) "Forrest, Alexander (1849–1901)" [4] Arkivigite je 2011-05-24 per la retarkivo Wayback Machine Dictionary of Australian Biography
  17. ↑ F.K.Crowley (1981) "Forrest, Sir John [Baron Forrest] (1847–1918)" [5] Arkivigite je 2011-06-12 per la retarkivo Wayback Machine Dictionary of Australian Biography
  18. ↑ Louis Green (1972) "Giles, Ernest (1835–1897)" [6] Arkivigite je 2011-05-24 per la retarkivo Wayback Machine Dictionary of Australian Biography
  19. ↑ P.Serle. (1961) "Grey, Sir George (1812–1898)" [7] Arkivigite je 2011-05-24 per la retarkivo Wayback Machine Dictionary of Australian Biography
  20. ↑ Edgar Beale (1967) "Kennedy, Edmund Besley Court (1818–1848)" [8] Arkivigite je 2011-06-12 per la retarkivo Wayback Machine Dictionary of Australian Biography
  21. ↑ E.W. Dunlop (1967) "Lawson, William (1774–1850)" [9] Arkivigite je 2011-06-12 per la retarkivo Wayback Machine Dictionary of Australian Biography
  22. ↑ Renee Erdos (1967) "Leichhardt, Friedrich Wilhelm Ludwig (1813–1848)" [10] Arkivigite je 2011-06-12 per la retarkivo Wayback Machine Dictionary of Australian Biography
  23. ↑ Tim Flannery (Ed) (1996) Watkin Tench, 1788; Comprising a narrative of the expedition to Botany Bay and a complete account of the settlement at Port Jackson. Text Publishing, Melbourne. (ISBN 1-875847-27-8)
  24. ↑ Denison Deasey (1976) "Warburton, Peter Egerton (1813–1889)" [11] Arkivigite je 2011-05-24 per la retarkivo Wayback Machine Dictionary of Australian Biography
  25. ↑ C. J. Horne (1993) "Colson, Edmund Albert (1881-1950)" [12] Arkivigite je 2011-04-14 per la retarkivo Wayback Machine Aŭstralia Vortaro de Biografio
  26. ↑ David Carment, (1986) "Mackay, Donald George (1870–1958) [13] Arkivigite je 2011-02-28 per la retarkivo Wayback Machine Aŭstralia Vortaro de Biografio
  27. ↑ L. W. Parkin (1986) "Madigan, Cecil Thomas (1889-1947)" [14] Arkivigite je 2011-01-12 per la retarkivo Wayback Machine Aŭstralia Vortaro de Biografio
  28. ↑ ABC TV, George Negus Tonight. Broadcast 21/06/2004. Arkivita el la originalo je 3 May 2016. Alirita 17 August 2015 .
  29. ↑ Aerial Photographs Collection. Arkivita el la originalo je 2 March 2016. Alirita 20 February 2016 .
  30. ↑ Chloe Herrick Google: Street View cars no longer in operation in Australia. Arkivita el la originalo je 17 November 2015. Alirita 2013-01-19 .
  31. ↑ Google Australia lays out future Street View privacy measures – Street View, security, privacy, Google, data – Privacy – Security. Techworld (5 May 2011). Arkivita el la originalo je 3 March 2016. Alirita December 16, 2011 .
  32. ↑ Edgar Beale (1967) "Jackey Jackey (-1854)" /A020007b.htm (el Retarkivo {{{1}}}) Aŭstralia Vortaro de Biografio
  33. ↑ L.A. Gilbert (1967) "Solander, Daniel (1733-1782)" [15] Arkivigite je 2011-06-02 per la retarkivo Wayback Machine Aŭstralia Vortaro de Biografio
  34. ↑ T.M.Perry (1967) "Cunningham, Allan (1791–1839)" .au/biogs/A010255b.htm (el Retarkivo {{{1}}}) Aŭstralia Vortaro de Biografio
  35. ↑ Deirdre Morris (1974) "Mueller, Sir Ferdinand Jakob Heinrich von [Baron von Mueller] (1825–1896)" [http:/ /www.adb.online.anu.edu.au/biogs/A050353b.htm] (el Retarkivo {{{1}}}) Aŭstralia Vortaro de Biografio
  36. ↑ G.P.Whitley (1974) "Lhotsky, Johano (1795?-1866?)" [16] Arkivigite je 2011-06-12 per la retarkivo Wayback Machine Aŭstralia Vortaro de Biografio
  37. ↑ G. P. Whitley, Martha Rutledge (1974) "Krefft, Johann Ludwig Gerard (Ludoviko) (1830-1881)" [17] Arkivigite je 2011-04-14 per la retarkivo Wayback Machine Aŭstralia Vortaro de Biografio
  38. ↑ Julie Marcus (2002) "Rozkolora, Olive Muriel (1884–1975)" [18] Arkivigite je 2011-05-24 per la retarkivo Wayback Machine Aŭstralia Vortaro de Biografio
  39. ↑ trezoroj/colldetails.aspx Trezoroj de la Muzeo Viktorio
  40. ↑ A.H. Chisholm (1969) "Calvert, James Snowden (1825–1884)" [19] Arkivigite je 2011-05-24 per la retarkivo Wayback Machine Australian Dictionary of Biography
  41. ↑ See numerous books by Michael Terry, dating from (1925) Across Unknown Australia, Herbert Jenkins, London, to (1974) War of the Warramullas. Rigby Limited, Australia. (ISBN 0-85179-790-3)

Plia legaĵo

[redakti | redakti fonton]
Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Eŭropa_teresplorado_de_Aŭstralio&oldid=8926655"