Ferdinand Buisson
| Ferdinand Buisson | |||||
|---|---|---|---|---|---|
Nobel-premiito 
| |||||
| |||||
| Persona informo | |||||
| Naskiĝo | 20-an de decembro 1841 en former 1st arrondissement of Paris | ||||
| Morto | 16-an de februaro 1932 (90-jaraĝa) en Thieuloy-Saint-Antoine | ||||
| Lingvoj | franca vd | ||||
| Ŝtataneco | Francio vd | ||||
| Alma mater | Lycée Condorcet • Literatura fakultato de Parizo vd | ||||
| Partio | Radical-Socialist and Radical Republican Party vd | ||||
Memorigilo 
| |||||
| Familio | |||||
| Patro | Pierre Buisson vd | ||||
| Gefratoj | Benjamin-Paul Buisson vd | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | politikisto • profesoro • pedagogo • filozofo vd | ||||
| Aktiva en | Parizo vd | ||||
| |||||
| |||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Ferdinand Édouard BUISSON (20-an de decembro 1841 en Parizo - 16-an de februaro 1932 en Saint-Étienne-la-Thillaye, Francio) estis franca edukisto kaj politikisto pacista, filozofo per sia trejnado.
Politike li apartenis al la Radikala Socialista Partio de Francio. Buisson administris la Ligon por Edukado en Francio de 1902 ĝis 1906, kaj la francan ligon pri la defendo de la homaj rajtoj kaj de la civitano de 1914 ĝis 1926. En 1927 li ricevis la Nobel-pacpremion kune kun la germana Ludwig Quidde.
Buisson estis prezidanto de la Nacia Unio de Liberpensuloj, kaj luktis por liberala edukado libera de la establitaj religioj. En 1905 li estis prezidanto de la parlamenta komitato por efektivigo de la disiĝo de religio de la ŝtato.
Vivo[redakti | redakti fonton]
Buisson naskiĝis en Parizo en 1841, filo de protestanta juĝisto, de normanda deveno, Pierre Buisson, kaj lia edzino, kiu estis dudek naŭ jaroj pli juna ol li, Adèle Aurélie de Ribeaucourt, filino de teksisto de Picardio. La patro servis kiel juĝisto de paco en la urba kortumo de Saint-Etienne.
Studoj[redakti | redakti fonton]
Edukita infanaĝe en la spirito de la Reformita Preĝejo de Francio. Buisson frekventis la kolegion d'Argentan kaj mezlernejon en Saint-Etienne, sed forlasis lernejon en la aĝo de dek ses jaroj por helpi subteni la familion post la morto de sia patro. Li finfine studentiĝis ĉe lycée Condorcet en Parizo kaj tiam kompletigis bakalaŭron ĉe la Universitato de Parizo. Li poste pasigis atestajn testojn por instrui filozofion. Poste, en la aĝo de kvindek unu, li doktoriĝis pri literaturo. Li estis la aŭtoro de tezo pri Sébastien Châteillon, en kiu li vidis "liberalan protestanton" laŭ sia karektero.
Kariero[redakti | redakti fonton]
En 1866, kiam li ne akceptis ĵuri fidelecon al la imperiestro, tiam kiel rezulto li ne povis trovi laboron, kaj tiel li trovis rifuĝon en Svislando kiel profesoro en akademio en Neŭŝatelo. La sekvan jaron li partoprenis la Ĝenevan Kongreson, la saman Kongreson, kiu fondis la Ligue de la paix et de la liberté. Komencante en 1867 li partoprenis tri internaciajn konferencojn de la Ligo por Paco kaj Libereco. En la lasta Kongreso en Laŭzano en 1869 li faris paroladon. Intertempe li provis establi liberalan protestantan preĝejon kaj allogis kun li la pastrojn Jules Steeg kaj Félix Pécaut. Post kiam la Tria Respubliko estis establita en Francio, li revenis tien kaj aktive partoprenis la politikajn kaj sociajn iniciatojn de la komunumo de la 17-a arondismento de Parizo.
En decembro 1870 li fariĝis la direktoro de la 17a Urba Orfejo, kiu estis la unua orfejo, kiu poste fariĝis la orfejo de la distrikto Seine. Li rifuzis instrui la filozofian profesion, ĉar li entuziasmis labori por la plej malriĉaj infanoj. Li estis nomumita Inspektoro de Primara Eduko en Parizo fare de Jules Simon, la ministro pri edukado en la Tria Respubliko, sed pro liaj paroladoj kaj broŝuroj, apelaciantaj al la laikigo de la nacia eduka sistemo, estis akuzita ĉe la Nacia Asembleo pri malrespekto de la sanktaj skriboj. Sekve de la ĝenerala ŝtormo, li estis ofertita rezigni sian postenon. Maltrankvila pri la estonteco de la infanoj en la orfejo, li kontaktis filantropon Joseph Gabriel Prévost kaj aranĝis ke la infanoj translokiĝos en alian orfejon, kiun li administris kaj fondita de Prévost en Cempuis, Distrikto Uazo. En 1880 li nomumis Paul Ruben kiel direktoro de la orfejo. Inter 1879 kaj 1896, Buisson estis nomumita de Jules Perry, posteulo de Jules Simon, kiel direktoro de la nacia eduka sistemo. En 1890, Buisson estis nomumita profesoro pri edukado ĉe la Sorbonne. Li kontrolis la verkadon kaj redaktadon de la leĝoj de laikeco. En 1905, li estis prezidanto de la parlamenta komitato, kiu verkis la tekston de la leĝo pri apartigo de eklezio kaj ŝtato.
La afero Dreyfus ekbruligis la deziron de Buisson eniri politikon. En 1898, kun la subteno de Alfred Dreyfus, Buisson partoprenis la kreadon de la Franca ligo pri la defendo de la homaj rajtoj kaj de la civitano, kies prezidanto li estis de 1913 ĝis 1926 kaj vicprezidanto de 1902 ĝis 1914. En 1919 ĝis 1924 li subtenis precipe la devigan profesian edukadon kaj voĉdonrajtojn por virinoj. Buisson pledis por rajto de virinoj esti elektotaj, male al plej multaj radikaluloj siatempe.
Kiam Buisson revenis al la Buroo, li kritikis la Traktaton de Versajlo per malferma letero de la 23a de majo 1919, sed en aliaj publikaĵoj kaj paroladoj li aprobis la Ligon de Nacioj kiel praktikan ilon por klopodi atingi internacian pacon. Esperante unuigi la maldekstrajn grupojn, rejunigi la radikalan partion kaj akiri subtenon por siaj edukaj politikoj, li fondis la Ligon de la Respubliko en 1921. La nova organizo ne malhelpis la malvenkon en la elektoj de 1924. Li retiriĝis en Santoi-Saint-Antoine en Oise kie li fariĝis membro de la urbestraro kaj eĉ provis, sen sukceso, akiri radikal-socialisman subtenon por la regiona senata seĝo.
Edukministro Vincent Philion, estis unu el ties studentoj.
Le Dictionnaire de pédagogie et d'instruction primaire[redakti | redakti fonton]
Buisson ankaŭ estis la ĉefa kontraktanto por elstara redaktoprojekto, la "Dekano pri Pedagogio kaj Trejnado", pro sia verkado li ĉirkaŭis sin per pli ol 350 dungitoj, kaj la ĉefredaktoro James Guillaume. La unua eldono estis eldonita de eldonejo Hachette inter 1882 kaj 1887. Nova eldono estis publikigita en 1911. Li ne nur respondecis pri redaktado, sed verkis enirojn kiel sekularismo, intuicio kaj preĝo. Lia vortaro estas konsiderata la "Biblio" de la respublikana laika eduka sistemo, kaj enkondukis la ideon de laika anstataŭanto de religio, ke la sola memorinda el la religia eduko estas la morala konscienco.
Buisson tiam dediĉis sin al la franc-germana proksimiĝo, precipe post la konkero de la Ruhr-regiono en 1923 kaj li invitis germanajn pacistojn al Parizo. Li gajnis la pacpremion en 1927 kun la germana profesoro Ludwig Quidde.
