Goleniów
| Goleniów | |||
|
|
| ||
| Flago | Blazono | ||
 | |||
| |||
| Genitivo de la nomo | Goleniowa | ||
| Provinco | Okcidenta Pomerio | ||
| Distrikto | Distrikto Goleniowski | ||
| Komunumo | Komunumo Goleniów | ||
| Speco de komunumo | Urbo-kampa | ||
| Urborajtoj | 1-a de julio 1268 | ||
| Koordinatoj | 53° 33′ N, 14° 49′ O (mapo)53.5514.816666666667Koordinatoj: 53° 33′ N, 14° 49′ O (mapo) | ||
| Areo | 11,74 km² | ||
| Loĝantaro | 20140 (en 2004) | ||
| Loĝdenso | 1907,9 loĝ./km² | ||
| Poŝtkodo | 72-100 | ||
| Telefona antaŭkodo | 91 | ||
| Aŭtokodo | ZGL | ||
| TERYT | 4324304024 | ||
| Titolo de estro | Urbestro | ||
| Adreso de estraro | ul. Plac Lotników 1 | ||
| Poŝtkodo de estraro | 72-100 | ||
| Telefono de estraro | 91 46 98 200 | ||
| Fakso de estraro | 91 46 98 298 | ||
| Ĝemelaj urboj | (Germanio) Bergen auf Rügen (Germanio) Greifswald (Svedio) Svedala (Pollando) Pyrzyce (Nederlando) Opmeer (Rusio) Gurjevsk (urbo en Kaliningrada provinco) | ||
| Komunuma retejo | http://www.goleniow.pl | ||
Goleniów (germane: Gollnow; aliaj nomoj en la historio: Golinog 1220, Golenoge 1248, Golnowe 1255) - estas urbo en Okcidenta Pomerio en Pollando.
Ĝi apartenas al komunumo Goleniów en distrikto Goleniowski.
Historio[redakti | redakti fonton]
Historio de la ĉirkaŭaĵo de Goleniów de la antikveco ĝis la Mezepoko[redakti | redakti fonton]
La plej malnovaj spuroj de la homa setlado sur la terenoj de hodiaŭa Goleniów devenas de pli nova ŝtonepoko. Około 4200-3500 lat p.n.e. przybyły tu pierwsze rolnicze grupy ludzi z kręgu kultur ceramiki wstęgowej. Następnie gęstą siecią osadniczą z Goleniowa i okolic oraz cmentarzyskami urnowymi na terenie Stawna i Żółwiej Błoci oraz Goleniowa swą obecność zaznaczyła Kulturo de Luzacio en la bronza epoko kaj komenco de la fera epoko (1200-400 a.K.). Na podstawie dużej ilości znalezisk możemy ustalić iż istniała tutaj ciągłość osadnicza od okresu kultur ceramiki wstęgowej, aż do wczesnego średniowiecza z pewnym załamaniem przypadającym na okres wielkiej wędrówki ludów. Nazwa Golinog (Goleniów) została po raz pierwszy wymieniona w źródłach pisanych w roku 1220. Kolejne wzmianki o osadzie pochodzą z lat 1248 (Golenoge) i 1255 (Golnowe). Początki osady palowej nad rzeką Iną sięgają X wieku. Powstała ona w zakolu rzeki i dostarczała książętom szczecińskim miód, dziegieć, ryby, smołę. Osada była ważnym punktem handlowym na szlaku wodnym i lądowym. Obok niej znajdował się strażniczy gródek. Nazwa Golinog mogła oznaczać golinę, czyli polanę. La disvolvo de la setlejo finfine dokumentis en la jaro 1268 princo Barnim la 1-a per la lokigo de la urbo laŭ la leĝo de Magdeburgo. Nowo powstałe miasto uzyskało przywileje, takie jak możliwość żeglugi bez ograniczeń, samorząd, zwolnienia celne oraz obszary gruntów ornych i lasów rozciągających się aż do ujścia Odry. W 1314 roku Goleniów uzyskał lubeckie prawa miejskie, a dalszy rozwój handlu spowodował przyłączenie miasta do Hansa ligo en la jaro 1368. Późne średniowiecze było okresem szybkiego rozwoju miasta. Bogacenie się jego mieszkańców na handlu i rzemiośle przyniosło wymierne skutki w postaci licznych budowli. La sakralaj kaj defendaj historiaj monumentoj konserviĝis ĝis hodiaŭ, kaj ili devenas de la 14a kaj 15a jarcentoj.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Goleniów de la 16a jc ĝis la 19a jc[redakti | redakti fonton]
En la 16a jc la urbo Goleniów havis la akrajn konfliktojn kun Szczecin, kiuj finiĝis nur en la jaro 1618, kiam ladu urboj subskribis la kontrakton. W niepodległym księstwie pomorskim Goleniów prosperował. Rozwijał się port rzeczny, rozbudowano także przystań. Rozwój rzemiosła warunkowało powstawanie cechów, które w XV i XVI wieku powstawały coraz liczniej. Kolejne epoki to niestety koniec szybkiego rozwoju. W roku 1529 miasto nawiedził niszczycielski pożar. Ludność była jeszcze czterokrotnie w ciągu dwóch stuleci dziesiątkowana w pożarach oraz epidemiach. W XVII wieku swoje piętno odcisnęła la Tridekjara milito.
Działania wojenne i rabunki załamały gospodarkę Goleniowa, upadła żegluga i rzemiosło. Vestfalia Paco en la jaro 1648 roku przyznał miasto Szwecji, pod której władaniem znajdowało się do 1679, kiedy Szwedzi sprzedali Goleniów za 50 tys. talarów Brandenburgii. Okres pruski to odbudowa miasta. powstały nowe przedmieścia, ratusz, spichlerze, szpitale, szkoła. W 1830 roku miasto zostało połączone ze Szczecinem drogą bitą, a w 1870 roku koleją (Szczecin-Dąbie). Kolejne połączenia kolejowe prowadziły do Gryfice (1882), Wolin kaj Świnoujście (1892) krome Kołobrzeg kaj Maszewo. Granda parto de la urbo ricevis la kanalaron, krome novajn domojn, t.e. lernejon kaj poŝtejon.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Goleniów dum la 20a jc[redakti | redakti fonton]
Fine de la 19a jc kaj komence de la 20a jc en la urbo disvolviĝis la ligna industrio, ĉefe la mebla, tio estis ligita kun proksima Arbaro de Goleniów. W 1913 roku
powstała fabryka mebli. W okresie II wojny światowej więzienie w Goleniowie
(tzw. Zuchthaus Gollnow )
było miejscem kaźni i pracy wielu niemieckich więźniów politycznych, polskich
jeńców wojennych i robotników przymusowych.
Został w nim zamęczony proboszcz rzymskokatolickiej parafii w Borzysławcu ks. Albert Hirsch, za publiczne głoszenie antypaństwowych i pomoc polskim robotnikom przymusowym.
7 marca 1945 roku, po trzech dniach walk, miasto zostało zdobyte przez oddziały Ruĝa Armeo. W walkach poległo 60 rosyjskich żołnierzy. Post la fino de Dua Mondmilito la urbo eniris Pollandon laŭ la decido de la Potsdama konferenco kaj ankaŭ laŭ la decidoj de la konferenco komenciĝis la procedo de translokiĝo de la germana popolo kaj anstataŭigo de ili per poloj de la centra Pollando kaj de orienta Pollando de post la Curzon-linio (vidu la apudan mapon). W pierwszym okresie po zakończeniu wojny miasto nosiło zaczerpniętą z przedwojennych map nazwę Gołonóg. Używano także nazwy Golanowo. La nunan nomon oni komencis uzi de la 7a de majo 1946.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Bibliografio[redakti | redakti fonton]
- Tadeusz Białecki, Słownik współczesnych nazw geograficznych Pomorza Zachodniego z nazwami przejściowymi z lat 1945-1948, Szczecin: Książnica Pomorska w Szczecinie, 2002.
- Czesław Czubryt-Borkowski, Zygmunt Czarnocki, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945, Varsovio: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1988.
- Wojciech Jankowski, Mały przewodnik po Polsce, Varsovio: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1983.
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Varsovio: Nakładem Władysława Walewskiego, 1881.