ISO 9

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Revizio de 03:21, 14 jul. 2013 farita de Salatonbv (diskuto | kontribuoj)
(malsamoj) ← Antaŭa versio | Rigardi nunan version (malsamoj) | Sekva versio → (malsamoj)

La ISO internacia normo ISO 9 establas sistemon por la transliterumo en latinaj karakteroj de cirilaj karakteroj konstituantaj la alfabetojn de multaj slavaj kaj ne-slavaj lingvoj.[1]

La ĉefa avantaĝo kiun ISO 9 havas pli ol aliaj konkurencaj sistemoj estas ĝia unuvokala sistemo de unu-litero-por-unu-literaj ekvivalentoj (uzante diakritojn), kiu fidele reprezentas la originalan literumadon kaj permesas inversan transliterigon, eĉ se la lingvo estas nekonata.

Antaŭaj versioj de la normo, ISO/R 9:1954, ISO/R 9:1968 kaj ISO 9:1986, estis pli strikte bazitaj sur la internacia scienca sistemo por lingvistiko (scienca transliterado), sed diskonigis por senduba transliterigo sur la vidpunkto de fonema reprezento. La eldono de 1995 anstataŭis la eldonon de 1986.[1]

ISO 9:1995, aŭ GOST 7.79[2]

La normo enhavas tri surĵetajn tabelojn: la unua kovras nuntempajn slavajn lingvojn, la dua pli malnovajn slavajn ortografiojn (ne enhavante leterojn de la unua), kaj la tria ne-slavajn lingvojn (enhavante preskaŭajn literojn de la unua). Pluraj cirilaj karakteroj enhavitaj en ISO 9 ne estas disponeblaj kiel antaŭkreitaj karakteroj en Unikodo, nek estas kelkaj el la tranlisliterumoj; kombinaj diakriaj markoj estas uzenda en ĉi tiuj kazoj. Unikodo, aliflanke, inkludas kelkajn historiajn literojn, kiuj ne estas traktitaj en ISO 9.

La jena kombina tabelo montras karakterojn por diversaj slavaj, iranaj, latinidaj, tjurkaj, uralaj, mongolaj, kaŭkazaj, tungus-manĉuraj, prasiberiaj kaj aliaj lingvoj de la eksa Sovetunio, kiuj estas skribitaj en cirila.

ISO 9:1995, GOST 7.79 Sistemo A
Cirila Latina Unikodo Priskribo
А а A a
Ӓ ӓ Ä ä 00C4 00E4 a kun tremao
Ӓ̄ ӓ̄ Ạ̈ ạ̈ 00C4+0323 00E4+0323 a kun tremao kaj dot subpunkto
Ӑ ӑ Ă ă 0102 0103 a kun ronda hoketo
А̄ а̄ Ā ā 0100 0101 a kun makrono
Ӕ ӕ Æ æ 00C6 00E6 ae ligatura
А́ а́ Á á 00C1 00E1 a kun dekstra korno
А̊ а̊ Å å 00C5 00E5 a kun ringo
Б б B b
В в V v
Г г G g
Ѓ ѓ Ǵ ǵ 01F4 01F5 g kun dekstra korno
Ғ ғ Ġ ġ 0120 0121 g kun superpunkto
Ҕ ҕ Ğ ğ 011E 011F g kun ronda hoketo
Һ һ Ḥ ḥ 1E24 1E25 h kun subpunkto
Д д D d
Ђ ђ Đ đ 0110 0111 d kun makrono
Е е E e
Ӗ ӗ Ĕ ĕ 0114 0115 e kun ronda hoketo
Ё ё Ë ë 00CB 00EB e kun tremao
Є є Ê ê 00CA 00EA e kun ĉapelo
Ж ж Ž ž 017D 017E z kun pinta hoketo
Җ җ Ž̦ ž̦ 017D+0326 017E+0326 z kun pinta hoketo kaj komo[3]
Ӝ ӝ Z̄ z̄ Z+0304 z+0304 z kun makrono
Ӂ ӂ Z̆ z̆ Z+0306 z+0306 z kun ronda hoketo
З з Z z
Ӟ ӟ Z̈ z̈ Z+0308 z+0308 z kun tremao
Ӡ ӡ Ź ź 0179 017A z kun dekstra korno
Ѕ ѕ Ẑ ẑ 1E90 1E91 z kun ĉapelo
И и I i
Ӣ ӣ Ī ī 012A 012B i kun makrono
И́ и́ Í í 00CD 00ED i kun dekstra korno
Ӥ ӥ Î î 00CE 00EE i kun ĉapelo
Й й J j
І і Ì ì 00CC 00EC i kun maldekstra korno
Ї ї Ï ï 00CF 00EF i kun tremao
І̄ і̄ Ǐ ǐ 01CF (012C) 01D0 (012D) i kun hoketo
Ј ј J̌ ǰ J+030C 01F0 j kun pinta hoketo
Ј̵ ј̵ J́ j́ J+0301 j+0301 j kun dekstra korno
К к K k
Ќ ќ Ḱ ḱ 1E30 1E31 k kun dekstra korno
Ӄ ӄ Ḳ ḳ 1E32 1E33 k kun subpunkto
Ҝ ҝ K̂ k̂ K+0302 k+0302 k kun ĉapelo
Ҡ ҡ Ǩ ǩ 01E8 01E9 k kun pinta hoketo
Ҟ ҟ K̄ k̄ K+0304 k+0304 k kun makrono
Қ қ K̦ k̦ K+0326 0326 k kun komo[3]
К̨ к̨ K̀ k̀ K+0300 k+0300 k kun maldekstra korno
Ԛ ԛ Q q
Л л L l
Љ љ L̂ l̂ L+0302 l+0302 l kun ĉapelo
Л’ Л’ Ĺ ĺ 0139 013A l kun dekstra korno
Ԡ ԡ L̦ l̦ L+0326 l+0326 l kun komo[3]
М м M m
Н н N n
Њ њ N̂ n̂ N+0302 n+0302 n kun ĉapelo
Ң ң N̦ n̦ N+0326 n+0326 n kun komo[3]
Ӊ ӊ Ṇ ṇ 1E46 1E47 n kun subpunkto
Ҥ ҥ Ṅ ṅ 1E44 1E45 n kun superpunkto
Ԋ ԋ Ǹ ǹ 01F8 01F9 n kun maldekstra korno
Ԣ ԣ Ń ń 0143 0144 n kun dekstra korno
Ӈ ӈ Ň ň 0147 0148 n kun pinta hoketo
Н̄ н̄ N̄ n̄ N+0304 n+0304 n kun makrono
О о O o
Ӧ ӧ Ö ö 00D6 00F6 o kun tremao
Ө ө Ô ô 00D4 00F4 o kun ĉapelo
Ӫ ӫ Ő ő 0150 0151 o kun duobla korno
Ӧ̄ о̄̈ Ọ̈ ọ̈ 00D6+0323 00F6+0323 o kun tremao kaj subpunkto
Ҩ ҩ Ò ò 00D2 00F2 o kun maldekstra korno
О́ о́ Ó ó 00D3 00F3 o kun dekstra korno
О̄ о̄ Ō ō 014C 014D o kun makrono
Œ œ Œ œ 0152 0153 oe ligature
П п P p
Ҧ ҧ Ṕ ṕ 1E54 1E55 p kun dekstra korno
Ԥ ԥ P̀ p̀ P+0300 p+0300 p kun maldekstra korno
Р р R r
С с S s
Ҫ ҫ Ş ş S+0326 s+0326 s kun komo[3]
С̀ с̀ S̀ s̀ S+0300 s+0300 s kun maldekstra korno
Т т T t
Ћ ћ Ć ć 0106 0107 c kun dekstra korno
Ԏ ԏ T̀ t̀ T+0300 t+0300 t kun maldekstra korno
Т̌ т̌ Ť ť 0164 0165 t kun pinta hoketo
Ҭ ҭ Ț ț T+0326 0326 t kun komo[3]
У у U u
Ӱ ӱ Ü ü 00DC 00FC u kun tremao
Ӯ ӯ Ū ū 016A 016B u kun makrono
Ў ў Ŭ ŭ 016C 016D u kun ronda hoketo
Ӳ ӳ Ű ű 0170 0171 u kun duobla korno
У́ у́ Ú ú 00DA 00FA u kun dekstra korno
Ӱ̄ ӱ̄ Ụ̈ ụ̈ 00DC+0323 00FC+0323 u kun tremao kaj subpunkto
Ү ү Ù ù 00D9 00F9 u kun maldekstra korno
Ұ ұ U̇ u̇ U+0307 u+0307 u kun subpunkto
Ӱ̄ ӱ̄ Ụ̄ ụ̄ 016A+0323 016B+0323 u kun makrono kaj subpunkto
Ԝ ԝ W w
Ф ф F f
Х х H h
Ҳ ҳ H̦ h̦ H+0326 h+0326 h kun komo[3]
Ц ц C c
Ҵ ҵ C̄ c̄ C+0304 c+0304 c kun makrono
Џ џ D̂ d̂ D+0302 d+0302 d kun ĉapelo
Ч ч Č č 010C 010D c kun pinta hoketo
Ҷ ҷ C̦ c̦ C+0326 c+0326 c kun komo[3]
Ӌ ӌ C̣ c̣ C+0323 c+0323 c kun subpunkto
Ӵ ӵ C̈ c̈ C+0308 c+0308 c kun tremao
Ҹ ҹ Ĉ ĉ 0108 0109 c kun ĉapelo
Ч̀ ч̀ C̀ c̀ C+0300 c+0300 c kun maldekstra korno
Ҽ ҽ C̆ c̆ C+0306 c+0306 c kun ronda hoketo
Ҿ ҿ C̨̆ c̨̆ C+0328+0306 c+0328+0306 c kun komo kaj ogoneko[3] and breve
Ш ш Š š 0160 0161 s kun pinta hoketo
Щ щ Ŝ ŝ 015C 015D s kun ĉapelo
Ъ ъ ʺ 02BA
Ы ы Y y
Ӹ ӹ Ÿ ÿ 0178 00FF y knu tremao
Ы̄ ы̄ Ȳ ȳ 0232 0233 y kun makrono
Ь ь ʹ 02B9
Э э È è 00C8 00E8 e kun maldekstra korno
Ә ә A̋ a̋ A+030B a+030B a kun duobla korno
Ӛ ӛ À à 00C0 00E0 a kun maldekstra korno
Ю ю Û û 00DB 00FB u kun ĉapelo
Ю̄ ю̄ Û̄ û̄ 00DB+0304 00FB+0304 u kun ĉapelo kaj makrono
Я я Â â 00C2 00E2 a kun ĉapelo
Ґ ґ G̀ g̀ G+0300 g+0300 g kun maldekstra korno
Ѣ ѣ Ě ě 011A 011B e kun pinta hoketo
Ѫ ѫ Ǎ ǎ 01CD 01CE a kun pinta hoketo
Ѳ ѳ F̀ f̀ F+0300 f+0300 f kun maldekstra korno
Ѵ ѵ Ỳ ỳ 1EF2 1EF3 y kun maldekstra korno
Ӏ ‡ 2021
’ ` `
ˮ ¨ 00A8

Ekzemplo

Jen estas ekzempla transliterumado. La teksto en cirila estas la ĥoro de la Nacia Himno de la Rusia Federacio:

Cirila ISO 9
Славься, Отечество наше свободное,
Братских народов союз вековой,
Предками данная мудрость народная!
Славься, страна! Мы гордимся тобой! 		Slavʹsâ, Otečestvo naše svobodnoe,
Bratskih narodov soûz vekovoj,
Predkami dannaâ mudrostʹ narodnaâ!
Slavʹsâ, strana! My gordimsâ toboj!

Landaj adoptoj

La laŭvorte tradukita teksto de ISO 9 estas adoptita kiel interŝtata normo en la landoj listigitaj sube (la nacia nomado estas en krampoj). Tamen, aliaj transskriba skemoj estas ankaŭ uzataj en praktiko.

ISO 9 kaj Esperanto

Jen estas la komparo de transliterumo per ISO 9 kun Esperantigo de cirilaj fontaj vortoj.

Cirila ISO 9 Esperantigo
Ни́жний Но́вгород Nížnij Nóvgorod Niĵni-Novgorodo[5]
Львів L'vìv Lvovo[5]
Душанбе Dušanbe Duŝanbo[5]
колхо́з kolhóz kolĥozo[5]
шрот šrot ŝroto[5]
самовар samovar samovaro[5]

Vidu ankaŭ

Notoj

  1. ↑ 1,0 1,1 ISO 9:1995: Information and documentation -- Transliteration of Cyrillic characters into Latin characters -- Slavic and non-Slavic languages (angle). International Organization for Standardization.
  2. ↑ ГОСТ 7.79-2000: Система стандартов по информации, библиотечному и издательскому делу. Правила транслитерации кирилловского письма латинским алфавитом (ruse). - aŭtentika rusa versio de ISO 9
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8
  4. ↑ "Система стандартов по информации, библиотечному и издательскому делу (СИБИД), действующих в Республике Беларусь", item 55 (Sistema standartov po informacii, bibliotečnomu i izdatel'skomu delu (SIBID), dejstvuûŝih v Respublike Belarus')
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 PIV

Eksteraj ligiloj

Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=ISO_9&oldid=5268903"