Ivan Bagramjan

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Ivan Bagramjan
Persona informo
Հովհաննես Քրիստափորի Բաղրամյան
Naskiĝo 20-an de novembro 1897 (1897-11-20)
en Çardaqlı
Morto 21-an de septembro 1982 (1982-09-21) (84-jaraĝa)
en Moskvo, Rusia Soveta Federacia Socialisma Respubliko,  Sovetunio
Tombo Nekropolo en la muro de la Kremlo vd
Lingvoj rusa vd
Ŝtataneco Sovetunio • Rusia Imperio • Armena Demokratia Respubliko vd
Alma mater Milita Lernejo de la Ĝenerala Stabo de la Armeo de Rusio • Milita Lernejo M. V. Frunze vd
Partio Komunista Partio de Sovetunio vd
Subskribo Ivan Bagramjan
Profesio
Okupo oficiro • politikisto vd
Aktiva dum 1915– vd
vd Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Ivan Ĥristoforoviĉ Bagramjan (armene: Հովհաննես Քրիստափորի Բաղրամյան; ruse: Иван Христофорович Баграмян), ankaŭ konata kiel Hovhannes Ĥaĉaturi Bagramjan (armena: Հովհաննես Խաչատուրի (alternative, Քրիստափորի, Kristapori) Բաղրամյան)  (n. la 2-an de decembro 1897 - m. la 21-an de septembro 1982), estis sovetia armea komandanto kaj marŝalo de Sovetunio de armena origino[1]. Dum la dua mondmilito, Bagramjan estis la dua ne- slava oficiro, post latva Max Reyter, kiu fariĝis komandanto de fronto. Li estis inter pluraj armenoj en la soveta armeo, kiuj posedis la plej altan proporcion de prominentaj oficiroj en la soveta armeo dum la milito[2].

La sperto de Bagramjan en armea planado kiel stabestro permesis al li distingi sin kiel kapabla komandanto en la fruaj stadioj de la sovetiaj kontraŭofensivoj kontraŭ Nazia Germanio. Li ricevis sian unuan komandon de unuo en 1942, kaj en novembro 1943 ricevis sian plej prestiĝan komandon kiel la komandanto de la unua balta fronto. Kiel komandanto de la Balta Fronto, li partoprenis la ofensivojn, kiuj forpelis germanajn trupojn el la baltaj respublikoj[3].

Li ne tuj aliĝis al la Komunista Partio de Armenio post la firmiĝo de la Oktobra Revolucio, iĝante membro nur en 1941, netipa movado por sovetia armea oficiro. Post la milito, li servis kiel deputito de la Supera Soveto de Latva Soveta Socialisma Respubliko kaj Armena Soveta Socialisma Respubliko kaj estis regula ĉeestanto de la Kongresoj de la Komunista Partio. En 1952, li fariĝis kandidato por eniro en la Centran Komitaton kaj, en 1961, estis enmetita kiel plena membro. Pro liaj kontribuoj dum la milito, li estis vaste konsiderata kiel popola heroo en Sovetunio, kaj daŭre havas tian estimatan statuson inter la armenoj. Unu el la plej gravaj avenuoj de Erevano kaj metrostacio portas lian nomon[4].

Frua vivo[redakti | redakti fonton]

Ivan Bagramjan naskiĝis en Eelizavetpolo (nuntempa Ganĝo, Azerbajĝano) de armenaj gepatroj, kiuj estis de la vilaĝo Ĉardaĥlu, tiam parto de la Rusa Imperio. Ĉardaĥlu estis unu el la plej grandaj armenaj setlejoj en Suda Kaŭkazio loĝata preskaŭ tute de migrantoj de la vilaĝo Maghavuz en Montara Karabaĥo, kiuj daŭre konservis siajn ligojn kun sia praula tero. Hamazasp Babaĝanjan, samranga armeno, kiu poste fariĝis la ĉefa marŝalo de la sovetiaj kirasaj trupoj, naskiĝis en la sama vilaĝo. Dum la patro de Bagramjan, Ĥaĉatur, iris labori la tutan tagon ĉe la stacidomo en Elizavetpolo, lia patrino, Mariam, restis hejme por prizorgi siajn sep infanojn. Ĉar liaj gepatroj ne povis permesi sendi lin al la loka gimnazio, ili decidis enskribi lin en ĵus malfermitan dujaran lernejon en Elizabetpolo[5].

Diplomiĝinte en 1912, Bagramjan, kiun ĉiuj ame nomis Vanja, sekvis sian patron kaj liajn fratojn en vojo en fervoja laboro, ĉeestante la trijaran fervojan teknikan instituton situanta en Tbiliso. Li diplomiĝis kun honoroj kaj estis planita iĝi fervoja inĝeniero post kelkaj jaroj kiam okazaĵoj en la Unua mondmilito ŝanĝis lian vivon[3].

Unua mondmilito[redakti | redakti fonton]

Bagramjan in 1916 kiam li servis por la imperia rusa armeo.

Bagramjan bone konsciis pri la milita situacio ĉe la kaŭkaza fronto dum la unuaj monatoj de la mondmilito. Vintre de 1914–1915, la Imperia Rusa Armeo povis elteni kaj forpuŝi la ofensivon de la Otomana Imperio en Sarikamiŝ, kaj porti la batalon al ĝia teritorio. Bagramjan ankaŭ komencis legi terurajn raportojn en la rusa gazetaro pri tio, kio okazis kontraŭ siaj samideanoj trans la limo: la registaro de la Komitato Unio kaj Progreso ekis kampanjon por efektivigi la sisteman detruon de la otomanaj armenoj. Li urĝe serĉis aliĝi al la milita klopodo, sed ĉar ili estis nur dek sep kaj fervoja mekanikisto, ili verŝajne ne estus akceptitaj. Ĉi tio ne malinstigis lin provi, ĉar li poste rimarkis, "Mia loko estas ĉe la fronto."

Lia ŝanco venis la 16-an de septembro 1915, kiam li estis akceptita de la rusa armeo kiel volontulo. Li estis asignita kiel rezervo al la 116-a Rezerva bataliono kaj sendita al Aĥalciĥo por baza eduko. Kun lia trejnado kompleta en decembro, li aliĝis al la dua regimento de la kaŭkaza fronto de la Rusa Ekspedicia Forto, kiu estis sendita por forpeli la otomanojn en Irano.  Bagramjan partoprenis plurajn batalojn en Asadabad, Hamedan kaj Kermanŝaho, la rusaj venkoj ĉi tie sendante otomanajn trupojn svingiĝantajn direkte al Anatolio[6].

Eksciante pri la heroaĵoj de la viroj de la grupo, la stabestro de la regimento, generalo Pavel Melik-Ŝahnazarjan, konsilis al Bagramjan reveni al Tbiliso por enskribiĝi en la Militista Akademio Praporŝĉik.  Sed por trapasi la lernejon, Bagramjan devis kontentigi la postulon de la akademio unue trapasi la gimnazion. Ĉi tio ne malinstigis lin kaj, preparinte la kursojn en Armavir, li trapasis siajn ekzamenojn kaj komencis ĉeesti la akademion la 13-an de februaro 1917. Li diplomiĝis en junio 1917 kaj estis asignita al la 3-a Armena Regimento de Infanterio, lokita apud lago Urmijo. Sed kun la renverso de la Rusa Provizora Registaro meze de la Oktobra Revolucio de 1917, lia trupo estis malmobilizita[7].

Tamen, kun la kreado de la lastatempe establita Unua Respubliko de Armenio en 1918, Bagramjan membriĝis en la tria armena regimento de la armetrupoj de tiu lando. Ekde la 1-a de aprilo 1918, tio estas, post kiam la Otomana Imperio subskribis la Traktaton de Brest-Litovsk (la 3-an de marto 1918) kun la Rusa SFSR, li estis en la unua armena kavaleri-regimentano, kiu haltigis la otomanan trian armeon, kiu celis konkeri la restaĵojn de la respubliko, en Karaurgan, Sarikamiŝ kaj Kars. Li precipe partoprenis la Batalon de Sardarapat de majo 1918, kie la armena militistaro gajnis decidan venkon kontraŭ turkaj trupoj. Li restis en la regimento ĝis majo 1920.

Intermilitaj jaroj[redakti | redakti fonton]

Bagramjan kaj ties edzino.

Tri jaroj post la faligo de la Provizora Registaro fare de la bolŝevikoj en oktobro 1917, la Ruĝa Armeo invadis la sudajn kaŭkazajn respublikojn Azerbajĝano, Kartvelio kaj Armenio. En majo 1920, Bagramjan, ĉagrenita kun la sociaj kaj politikaj kondiĉoj de la lando, partoprenis malsukcesan ribelon kontraŭ la Daŝnak-gvidita registaro de Armenio. Li estis malliberigita kaj sendita por labori sur la kampoj dum pluraj monatoj sed estis permesita realiĝi al la militistaro kun la ekapero de la Turka-Armena Milito. Sed en decembro 1920, Armenio estis sovetigita kaj la nacia armeo estis poste malfondita. Bagramjan tamen elektis aliĝis al la 11-a soveta armeo kaj estis nomumita komandanto de kavaleria regimento[8][9] .

Ĉar la vivo en Armenio kreskis relative pli stabile sub soveta regado, Bagramjan klopodis trovi virinon, kiun li renkontis plurajn jarojn antaŭe, Tamara Hamajakovna. Tamara, kiu tiutempe loĝis en Naĥiĉevano kun sia familio, estis edziĝinta al armena oficiro mortigita dum la turka-armena milito, forlasante ŝin kun sia unujara filo, Movses. Bagramjan vizitis ŝin kaj ambaŭ decidis edziĝi fine de 1922. Krom ilia filo Movses, kiu poste fariĝis pentristo, ili havis filinon, Margarit, kiu poste fariĝis kuracisto. Tamara restis ĉe la flanko de Bagramjan ĝis sia morto en 1973[10].

En 1923, Bagramjan estis nomumita komandanto de la Aleksandropola Kavaleria Regimento, posteno, kiun li okupis ĝis 1931. Du jarojn poste, Bagramjan studentiĝis ĉe la Leningrada Kavaleria Lernejo kaj, en 1934, ĉe la Frunze-Milita Akademio. En liaj memuaroj, Pjotr Grigorenko, ukraina komandanto kiu ĉeestis la akademion Frunze, memoris kiel Bagramjan estis forpelita de la akademio post kiam la estros eksciis ke li estis sekreta membro de la malpermesita Daŝnaka armena naciisma partio pli ol jardeko. Atendante lian areston, Grigorenko priskribis Bagramjan "profunde deprimitan, dirante ke li nur deziras ke ili arestu lin baldaŭ tiel ke li povus transdoni ĝin. Sed kun la helpo de la Armena Politburo kaj de ĝia membro Anastas Mikojan, la aresto estis nuligita kaj li akceptis esti rehabilitigita[11]. De 1934 ĝis 1936, li funkciis kiel la stabestro de la 5-a Kavaleritrupo, kaj de 1938, li laboris kiel altranga instrukciisto kaj preleganto ĉe la Militista Akademio de la Sovetia Ĉefa Stabo. Samtempe, sovetia gvidanto Josif Stalin purigadis multajn homojn en Sovetio, precipe inter la veteranaj komandantoj. Dum samklasanoj de la milita akademio, Andrej Jeremenko kaj Georgij Ĵukov, vidis iliajn karierojn pliiĝi, tiu de Bagramjan restis stagna[12].

En 1940, kiam generalo Ĵukov estis promociita al komandanto de la Kieva Armea Distrikto en Ukraina SSR, Bagramjan skribis leteron petante servi sub lia komando. Ĵukov konsentis, kaj en decembro petis lian helpon verki artikolon por esti prezentita al la komandantoj de la sovetiaj militaj distriktoj. La artikolo de Bagramjan, Kondukante Nuntempan Ofensivan Operacon, ŝajne impresis Ĵukovon, ĉar li promociis Bagramjan iĝi la estro de Operacoj por la sovetia 12-a armeo bazita en Ukrainio. Ene de tri monatoj, Bagramjan, tiam kolonelo, estis nomumita subĉefa stabestro de la Sudokcidenta Fronto, kies ĉefsidejo estis en Kievo[13] .

Dua mondmilito[redakti | redakti fonton]

Ukrainio[redakti | redakti fonton]

Bagramjan dum militista parado en Rigo, 1955.

En junio 1941, Nazia Germanio invadis Sovetunion. Male al multaj el la limaj trupoj, kiuj estis kaptitaj de ofensivo, Bagramjan kaj lia komandanto, generalo Miĥail Kirponos, kredis, ke invado de Germanio estis neevitebla. Tamen, Kirponos elektis ignori la vidpunkton de Bagramjan ke la germana ofensivo utiligus la fulmrapidajn Fulmmilitajn taktikojn kiel tiuj viditaj en la kampanjoj en Pollando en 1939 kaj Okcidenteŭropo en 1940.  Ekde la vintro de 1939-1940, Bagramjan estis okupata elpensante batalplanon kiu kontraŭus minacojn de la okcidenta Ukrainio, kiu estis aprobita post multaj revizioj la 10-an de majo 1940[14].

Bagramjan estis esenca en la planado de du sovetiaj kontraŭofensivoj kontraŭ la germanoj, inkluzive de la plej grava puŝo farita fare de sovetaj trupoj en decembro dum la Batalo de Moskvo, kaj por tio estis promociita al la rango de generalleŭtenanto. En la sama monato, li fariĝis la stabestro de armea operaca grupo, kiu gvidis tri armeajn grupojn: la sudan, sudokcidentan kaj brjanskan frontojn. En marto 1942, li iris kune kun Ĥruŝĉov kaj Timoŝenko al Moskvo por prezenti la planojn de nova kontraŭofensivo en la ukraina urbo Ĥarkivo al Stalin. Stalin, imponita de lia plano, aprobis la operacon kaj la 8-an de aprilo promociis Bagramjan kiel Ĉefo de Kunlaborantaro de la Sudokcidenta Fronto. La 12-an de majo 1942, armeoj de la Sudokcidenta Fronto atakis Ĥarkivon sed la lanĉo de la ofensivo venis en malkonvena momento ĉar ili atakis regionon kiun germanaj trupoj preskaŭ fermis[15].

Dum sovetiaj fortoj komence sukcesis rekapti Ĥarkivon, ili trovis sin kaptitaj de la germana armeo post la fermo de Barvenkovo. La 18an de majo, Bagramjan petis al Timoŝenko ŝanĝi la planojn, sed Timoŝenko kune kun Stalin rifuzis aprobi lian peton. Sovetiaj perdoj estis gravaj kiel la 6-a , 9-a kaj 57-a armeoj (ĉirkaŭ 18-20 sekcioj) konsistantaj el granda parto de la Sudokcidenta Fronto, estis ĉiuj detruitaj kaj Bagramjan estis forigita de sia posteno la 28an de junio fare de STAVKA. Laŭ Ĥruŝĉov, Bagramjan estis tiel detruita de la grandega perdo de viroj, ke post kiam la operaco estis nuligita, "li ekploris. Liaj nervoj krevis ... Li ploris pro nia armeo". Respondecigita pri la fiasko de la operaco kaj "malbona laboristaro", li estis degradita al stabestro de la sovetia 28-a armeo[16]. Plurajn tagojn poste, li skribis leteron al Stalin petante "servi ĉe la fronto laŭ ajna kapacito, eĉ se modesta". Brita armea historiisto John Erickson asertas ke Bagramjan estis maljuste kulpigita de Stalin en siaj provoj "ĉasi [la] kulpulojn" de la misadministrado de operacoj[17].

La 16-a Armeo[redakti | redakti fonton]

Kvankam li neniam gvidis bataltrupon antaŭ la milito, li ricevis sian unuan ordonrajton pri armeo en la okcidenta fronto kiel liaj ĉefoj, kaj precipe marŝalo Ĵukov estis imponita de siaj kapabloj kaj lertecoj kiel staboficiro. Ĵukov, kun la aprobo de STAVKA, nomumis lin komandanto de la 16-a armeo (dua formacio), (julio 1942 - aprilo 1943) anstataŭigante ĝian iaman komandanton, Konstantin Rokosovskij kiu estis sendita por komandi la Brjanskan Fronton. La 16-a armeo transdonis siajn soldatojn al la 5-a armeo, kaj ĝia komando kaj kunlaborantaro estis proponitaj al la dua rango de la okcidenta fronto kie la armeo prenis ordonrajton pri parto de la 10-a armeo, kaj ĝiaj defendaj pozicioj. La 11an de aŭgusto, tamen, germanaj trupoj surprizis ofensivon sur la suda flanko de Okcidenta Fronto, disigante la 61-an armeon de la 16-a armeo, kiu ne partoprenis en la ofensivan operaco. La germanaj trupoj minacis la maldekstran flankon de Bagramjan kiam li rapide translokigis siajn fortojn por refrapi iliajn movadojn kaj haltigis ilin antaŭeniri plu la 9an de septembro[18].

Kariero post la dua mondmilito[redakti | redakti fonton]

Surĉevala statuo pri Marŝalo Bagramjan en la avenuo Bagramjan, Erevano, Armenio.

Post la milito, Bagramjan restis en ordonrajto pri la Balta Armea Distrikto, komandante operacojn kontraŭ partizanoj en Litovio kaj Latvio. En 1954, li estis nomumita ĉefinspektoro de la Ministerio pri Defendo. En 1955, li estis nomumita vicministro pri defendo kun la rango de marŝalo de Sovetunio. Li ankaŭ estis estro de la Milita Akademio de Ĉefa Stabo kaj komandanto de la rezervotrupoj de la sovetiaj armetrupoj.

Li pasigis grandan parton de sia tempo verkante artikolojn en militaj ĵurnaloj pri sovetiaj strategiaj operacoj kaj precipe kunaŭtoris la sesvoluman laboron pri sovetia partopreno dum la dua mondmilito, la Granda patriota milito de Sovetunio (1941-1945).  En aŭgusto 1967, Bagramjan akompanis ĝeneralan sekretarion Leonid Breĵnev kaj Aleksej Kosigin al Nord-Vjetnamio, kie ili renkontiĝis kun vjetnamaj gvidantoj, ĉar li, servante en la rolo de milita spertulo, helpis negoci la translokigon de loĝistiko kaj armiloj al la lando dum la Vjetnama milito.

Li emeritiĝis en 1968. En 1971, Bagramjan kompletigis sian unuan volumon de siaj memuaroj en Jen kiel la Milito komenciĝis en 1971 kaj en 1977 la dua volumo, Tiel Ni Iris al Venko, estis publikigita. Inter la multaj punktoj, kiujn li notis en la dua libro, estis analizo de la multekostaj ofendoj de la Ruĝa Armeo en la fruaj stadioj de la milito:

Ne utilas kaŝi, ke antaŭ la milito ni plejparte lernis ataki, kaj ne sufiĉe atentis tiel gravan manovron kiel retiriĝo. Nun ni pagis por ĉi tio. Montriĝis, ke la komandantoj kaj la stabo ne estis sufiĉe pretaj prepari kaj plenumi la retiriĝan manovron[19]. Nun, en la dua milita semajno, ni fakte devis lerni dekomence la plej malfacilan arton - la arton de ekzekuto de retiriĝo.

En 1980, alia libro de Bagramjan titolita Miaj Memoraĵoj estis publikigita kaj estis bazita sur la unua kaj dua volumoj. Granda parto de la libro estis dediĉita al la armenaj temoj inkluzive de la teritorioj de Okcidenta Armenio, masakroj de la armenoj fare de la Otomana Imperio kaj la Armena genocido, la otomana invado de Armenio kaj la Batalo de Sardarapat, same kiel aliaj temoj[20].

Marŝalo Bagramjan ricevis multajn sovetiajn kaj eksterlandajn ordenojn kaj medalojn pro lia servo, inkluzive de du Ordenoj de la Heroo de Sovetunio, sep Ordenoj de Lenin, la Ordeno de la Oktobra Revolucio, tri Ordenoj de la Ruĝa Standardo, du Ordenoj de Suvorov kaj la Ordeno de Kutuzov. Inter la aliaj laŭdoj, kiujn li ricevis, estis la pola Polonia Restituta dufoje kaj la Medalo Por la Venko Super Germanio[21].

Armenaj herooj de la Dua mondmilito:
Bagramyan, Isakov, Babaĝanjan, Ĥudjakov

Post la morto de marŝalo Vasilij Ĉujkov la 18an de marto 1982, li estis la lasta pluviva sovetia marŝalo, kiu posedis ĉefan komandon en la dua mondmilito. Tamen Bagramjan estis malsana kaj mortis kelkajn monatojn poste, la 21an de septembro 1982, en la aĝo de 84.  Li estis entombigita kun plenaj militaj honoroj ĉe la Kremla Mura Tombejo en Moskvo. Urbo en Armenio, armea pafejo, armena trejna brigado, kaj metrostacio kaj avenuo en la ĉefurbo de Armenio, Erevano, estas nomitaj honore al li. La 11an de majo 1997, la registaro de Armenio establis la memoran 100-jaran datrevenon de marŝalo Bagramjan. Ĝi estas donita al servistoj kaj civilaj personoj, kiuj partoprenis en la Dua Mondmilito[22].

Laŭ la sovetiaj leĝoj, monumento el bronzo devis esti starigita en la naskiĝloko de ricevanto de du ordonoj de la Heroo de Sovetunio. Tiu, kiu estis starigita en vilaĝo Ĉardaĥlu por Bagramjan, estis detruita de azerbajĝananoj post la eksplodo de la Karabaĥa movado. La tombo de lia frato Aleksej Ĥristoforoviĉ Bagramjan ankaŭ estis profanita en la tombejo Faĥri Ĥijaban, kiu situas en la nuna Bakuo, Azerbajĝano[23].

Referencoj[redakti | redakti fonton]

  1. ↑ Jukes, Geoffrey. "Ivan Khristoferovich Bagramyan" in Stalin's Generals. Harold Shukman (ed.) Phoenix, Arizona: Phoenix Press, 2001, p. 25. (ISBN 1-84212-513-3).
  2. ↑ "Milestones Arkivigite je 2013-08-25 per la retarkivo Wayback Machine." TIME Magazine. 2a de majo 2007.
  3. ↑ 3,0 3,1 armene Khaleyan, Yervand M. Բաղրամյան, Հովհաննես Խաչատուրի (Baghramyan, Hovhannes Khachaturi). Armena Soveta Enciklopedio. vol. ii. Erevano: Armena Akademio de Sciencoj, 1976, p. 258. Citaĵa eraro Ne valida etikedo <ref>; la nomo "SovArm" estas difinita plurfoje kun malsamaj enhavoj; $2
  4. ↑ Makar Barkhudaryants, Artsakh. Yerevan, Amaras, 1996, pp. 11, 13.
  5. ↑ armene Mnatsakanyan, Aramayis N. Մարշալ Բաղրամյան, Կյանքի և Գործունեության Ուրվագիծ (Marshal Baghramyan: An Outline of His Life and Work). Erevano: Hayastan Publishing, 1978, p. 10.
  6. ↑ Mnatsakanyan. Marshal Baghramyan, p. 16.
  7. ↑ Mnatsakanyan. Marshal Baghramyan, pp. 19–20.
  8. ↑ Salisbury, Harrison E. The 900 Days: The Siege of Leningrad. Kembriĝo: Da Capo Press, 2003, p. 112. (ISBN 0-306-81298-3).
  9. ↑ ruse Победа.py Generals of Victory – Marshal Bagramyan Arkivigite je 2007-03-27 per la retarkivo Wayback Machine.
  10. ↑ Jukes. Stalin's Generals, p. 25.
  11. ↑ Mnatsakanyan. Marshal Baghramyan, p. 47.
  12. ↑ Mnatsakanyan. Marshal Baghramyan, pp. 37–44.
  13. ↑ Grigorenko, Pyotr. Memoirs. New York: W. W. Norton & Company, 1984, p. 90. (ISBN 0-393-01570-X).
  14. ↑ Erickson, John. The Road to Stalingrad: Stalin's War with Germany, Volume One. New Haven, Connecticut: Yale University Press, 1999, p. 359. (ISBN 0-300-07812-9).
  15. ↑ Salisbury. The 900 Days, p. 71.
  16. ↑ Salisbury. The 900 Days, p. 73.
  17. ↑ ruse Bagramyan, Ivan K. Тak Шли Mы K Пoбeдe (Thus We Went to Victory). Moscow: Voenizdat, 1977 pp. 129–130.
  18. ↑ Khrushchev, Nikita. Memoirs of Nikita Khrushchev: Volume 1, Commissar (1918–1945). Philadelphia: Pennsylvania State University Press, 2005 p. 322. (ISBN 0-271-02332-5).
  19. ↑ Khrushchev. Memoirs, p. 317.
  20. ↑ Khrushchev. Memoirs, pp. 321–322.
  21. ↑ Jukes. Stalin's Generals, pp. 26–27.
  22. ↑ ruse Baghramyan, Hovhannes. Այսպես է Սկսվել Պատերազմը (This is How the War Began). Trans. from Russian. Yerevan, 1975, pp. 116–117.
  23. ↑ Erickson. The Road to Stalingrad, p. 359.
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Ivan_Bagramjan&oldid=8697263"