Joseph Black

Membrecoj
Membrecoj	Reĝa Societo de Kemio • Reĝa Societo de Edinburgo • Akademio de Sciencoj de Francio • Peterburga Akademio pri Sciencoj • The Poker Club vd

**Joseph Black**
Joseph Black
Persona informo
	Joseph Black
Naskiĝo	16-an de aprilo 1728; en Bordeaux
Morto	6-an de decembro 1799 (71-jaraĝa); en Edinburgo
Tombo	Greyfriars Kirkyard vd
Lingvoj	angla vd
Ŝtataneco	Reĝlando de Granda Britio vd
Alma mater	Universitato de Edinburgo • Universitato de Glasgovo vd
Familio
Patro	ete' sech vd
Patrino	Margaret Duff vd
Edz(in)o	–
Profesio
Okupo	kemiisto • fizikisto • akademiulo • universitata instruisto vd
Laborkampo	fiziko • medicino vd
Doktoreca konsilisto	William Cullen vd
Verkado
Verkoj	teorio de la varmosubstanco ❦; latenta varmo vd
Membrecoj
Membrecoj	Reĝa Societo de Kemio • Reĝa Societo de Edinburgo • Akademio de Sciencoj de Francio • Peterburga Akademio pri Sciencoj • The Poker Club vd
vd	Fonto: Vikidatumoj
	v • d • r

Joseph Black (1728-1799) (n. en Bordeaux, Francio, en la 16-a de aprilo 1728 - m. en Edinburgo, Skotlando, en la 6-a de decembro 1799) estis skota kemiisto, fizikisto kaj kuracisto kiu unue analizis la karbonan duoksidon, la kemian elementon magnezion kaj faris eksperimentojn kun la latenta kaj specifa varmo. Dum dek jaroj, li estis profesoro pri anatomio kaj kemio en la Universitato de Glasgovo kaj pli malfrue profesoro pri Medicino kaj Kemio en la Universitato de Edinburgo, entute, li profesoris pli ol 30 jarojn.

Biografio[redakti | redakti fonton]

Lia patro devenis el Belfasto, kie li engaĝiĝis en la vinkomerco. La familio de lia patrino, kiu estis el Aberdeenshire, ankaŭ sin dediĉis al la vinnegoco. Entute, Joseph Black havis 12 gefratojn. Li vizitadis la prigramatikan lernejon en Belfasto de kiam li estis 12-jara, kaj en 1746, jam 18-jara, li enmatrikuliĝis en la Universitato de Glasgovo, kie li studis dum 4 jaroj, antaŭ ol pasi aliajn kvar jarojn en la Universitato de Edinburgo, kie li studis medicinon.

Ĉirkaŭ 1750, dum li ankoraŭ estis studento, Black disvolvis ian analizan balancon baze de leĝera trabo ekvilibranta sur kojnoforma levilo. Ĉiu brako enhavis rondan paton kie la specimenoj aŭ mezurigaj pezaĵoj surkuŝis. Ĝi estis pli preciza ol alia ajna balanco de lia epoko kaj fariĝis grava scienca instrumento en la plejmulto de la laboratorioj.

En 1761, li deduktis ke la varmigaplikado en la glacio ĉe ties fandpunkto ne kaŭzas leviĝon de temperaturo en la miksaĵo de glacio kun akvo, sed anstataŭ, okazis pligrandigo en la akvokvanto de la miksaĵo. Krom tio, Black rimarkis ke la varmigaplikado al la bolanta akvo ne kaŭzis temperaturan leviĝon en la miksaĵo akvo/vaporo, sed anstataŭ ian pligrandigon en la vaporkvanto. El tiu observoj, li konkludis ke la aplikata varmigo eble kombiniĝis al la glaciaj partikloj kun la bolanta akvo kaj fariĝis latenta. La teorio pri latenta varmo markas la komencon de la termodinamiko. La teorio de Black pri la latenta varmo estis unu el liaj plej gravaj sciencaj kontribuaĵoj, kaj sur kiu apogiĝas lia famo kiel sciencisto. Li ankaŭ demonstris ke malsamaj substancoj havas malsamajn specifajn varmojn. Tiu teorio stimulis la intereson de James Watt en ties provoj plibonigi la efikecon de la vapormekanismo kiu estonte inventiĝus de Thomas Newcomen. Black kaj Watt fariĝis amikoj post okaza renkontiĝo en 1757, kiam ambaŭ troviĝis en Glasgovo. Krom tio, Black provizis signifoplenajn financajn kaj aliajn rimedojn por la unuaj esploroj de Watt rilate al la energio produktita kun la vaporo.

Alia eksperimento farita de Black, tio estis lia studo pri la propreco de iu gaso produktita en pluraj reakcioj. Li malkovris ke la kalkoŝtono, farita el karbonato de kalcio, povis varmiĝi aŭ traktiĝi kun acidoj produktante gason al kiu li nomis "fiksita gaso". Li konstatis ke la fiksita gaso estis pli malpeza ol la aero kaj nutris nek la flamon nek la animalan vivon. Li ankaŭ perceptis ke kiam bobelita en solvaĵo de akvo kun hidroksido de kalcio, formiĝis precipitaĵo de karbonato de kalcio. Li uzis ĉi-fenomeno por elmontri kel la duoksido de karbono produktiĝas de la animala spirado kaj mikrobia fermentado.

En 1766, sekvante la spurojn de sia amiko kaj eksa profesoro, Black sukcedis al William Cullen kiel profesoro pri Medicino kaj Kemio en la Universitato de Edinburgo (Cullen translokiĝis al Edinburgo en 1755). Ekde tiam li forlasis siajn esplorojn kaj ka ekskluzive sin dediĉis al la instruado. En ĉi nova medio li estis tre sukcesa kaj la vizitoj al liaj lecionoj pligrandiĝis ĉiujare dum pli ol tridek jaroj. Liaj lekcioj havis la povoplenan efekton sur la popularigo de la kemio. Alia kialo por lia interesomanko al la eksperimentoj estis lia malforta konstituado. Lia malpli forta streĉo, kaj fizike kaj mense, kaŭzis al li sangokraĉon kaj nur per granda zorgo li povis konservi sian feblan kaj nestabilan sanstaton. Black neniam edziĝis kaj pace mortis en sia edinburga domo, aĝante 71 jarojn, kaj sepultiĝis en la korto de la Greyfriars Kirk.

Selektita verkaro[redakti | redakti fonton]

Dissertatio medica inauguralis de humore acido a cibis orto et magnesia alba: quam annuente summo numine ... D. Joannis Gowdie academiae Edinburgenae praefecti ... pro gradu doctoratus 1754
Experiments upon magnesia, quicklime and some other alkaline substances - 1755
Experiments upon magnesia alba, quick-lime, and other alcaline substances, 1777
Lectures on the Elements of Chemistry: Delivered in the University ..., Volume 1 - 1807
Henrici Ioan. Nepom. Cranz ... Examinis Chemici Doctrinæ Meyerianæ de Acido Pingui Et Blackianæ de Aere Fixo Respectu Calcis Rectificatio. [On the Work "Examen Chemicum Doctrinæ Meyerianæ, Etc." by Baron N.J. Jacquin.] - 1770
Essays on philosophical subjects, Adam Smith, Dugald Stewart, James Hutton - 1795
Lectures on Chemistry, William Maxwell - 1786
Syllabus of a Course of Chemistry by Dr. Black, Thomas Chalkley James - 1792