Kalidaso

Redakti ligilojn
El Vikipedio, la libera enciklopedio

Kalidaso (कालिदास, transliterate Kālidāsa, skr. servisto de la diino Kāli), ĉirkaŭ 375 ĝis 415, estis hinda kortega poeto kaj dramverkisto. Liaj verkoj apartenas al la klasika sanskrita literaturo. Li estas vaste rigardita kiel la plej granda poeto kaj dramisto en la sanskrita lingvo. Lia aktiva periodo (floruit) ne povas esti datita kun precizeco, sed plej verŝajnaj estis ene de la 5-a-jarcenta p.K.[1]

Liaj verkoj kaj poezio estas ĉefe bazitaj sur la hinduaj Puranoj kaj Hinda filozofio.

Kalidaso estas elstarulo de la hinda literaturo kaj la hinda drama arto. Li estas konata precipe pro siaj tri konservitaj versdramoj pri romaneca amo: Ŝakuntala estas la plej konata el ili. Krome li verkis du eposojn kaj multajn poemojn, kiuj distingiĝas pere de siaj naturaj priskriboj kaj emocia travivaĵo. La verkoj de Kalidasa estis tradukitaj unuafoje en la germanan kaj anglan lingvojn. Kalidaso influis Schiller kaj Goethe. Multaj poemoj atribuataj al Kalidaso verŝajne ne devenas de li. Li verkis elstare en ĉiuj grandĝenroj de literaturo.

Frua vivo

Akademiuloj konjektis ke Kalidaso eble loĝis aŭ proksime de la Himalajo, aŭ en la najbareco de Ujjain, aŭ en Kalinga. La tri konjektoj estas bazitaj respektive sur la detala priskribo fare de Kalidaso de la Himalajo en sia Kumārasambhava, la elmontro de lia amo por Ujjain en Meghadūta, kaj liaj tre laŭdantaj priskriboj de Kalingana imperiestro Hemāngada en Raghuvaṃśa (sesa sargao).

Sed kelkaj akademiuloj emas priskribi lin kiel kaŝmiranon[2][3][4] ekde la pionira esplorado farita de Lakshmi Dhar Kalla (1891-1953) en lia ade re-redaktita libro The birth-place of Kalidasa, with notes, references and appendices (1926), dirante ke, longe de esti malkongruaj, tiuj faktoj ĵus montras ke li estis naskita en Kaŝmiro (bazita sur topografaj priskriboj, kampara folkloro, la faŭno kaj flaŭro de la regiono ktp., kion nur lokaj loĝantoj povis scii) sed moviĝis por varia kialoj kaj serĉis la patronecon de lokaj regantoj por prosperi.

Estas kredite ke li estis de humila origino, edziĝinta al princino kaj defiita fare de lia edzino, studis poezion por iĝi granda poeto.[5] Kelkaj kredas ke li vizitis la verkiston Kumaradasa, nome la reĝo de Cejlono kaj, pro iom da perfido, Kalidaso estis murdita tie.[5] La nomo de lia edzino estis Vidyawati.

Tempoperiodo

Lia periodo estis ligita al la regado de unu Vikramaditya. Kaj Ĉandraguptha la 2-a (380 p.K. — 415 p.K.) kaj Skandagupta (455 p.K. - 480 p.K.), estis titolitaj Vikramaditya kaj la vivoperiodo de Kalidasa estis ligita al ilia regado.[6] Estis ankaŭ argumentite ke Kalidaso vivis en la 1-a jarcento a.K. dum la periodo de alia Vikramaditya de Ujjain, sed nun estas ĝenerale akceptite ke la periodo de Kalidaso falis inter 5-a kaj 6-a jarcento[7] Lia nomo, kune kun poeto Bharavi, estas menciita en surŝtona surskribo datita el la jaro 634, trovita ĉe Aihole, situanta en nuntempa Karnatako.[8]

Verkoj

Kālidāsa verkis tri prezentaĵojn. Inter ili, Abhijñānaśākuntalam ("De Ŝakuntala rekonita per ĵetono") estas ĝenerale rigardita kiel majstraĵo. Ĝi estis inter la unuaj sanskritaj verkoj estantaj tradukitaj en la anglan, kaj poste estis tradukita en multajn lingvojn.[9]

Ŝakuntalo haltiĝas por rigardi reen al Duŝjanta, Raja Ravi Varma (1848-1906).

Poemoj

  • Mālavikāgnimitram (Mālavikā kaj Agnimitra) rakontas la historion de Reĝo Agnimitra, kiu enamiĝas al la bildo de ekzilita servistino nomita Mālavikā. Kiam la reĝino malkovras la entuziasmon de sia edzo por tiu knabino, ŝi iĝas kolera kaj malliberigas Mālavikā, sed ĉar sorton havus tiu, Mālavikā estas fakte ver-naskita princino, tiel pravigante la aferon.
  • Abhijñānaśākuntalam (La ekkonilo de Ŝakuntala aŭ "De Ŝakuntala rekonita per ĵetono") rakontas la historion de la Reĝo Duŝjanta kiu, dum ĉasekskurso, renkontas Shakuntalā, la adoptitan filinon de saĝulo, kaj geedziĝas kun ŝi. Malbonŝanco trafas ilin kiam li estas alvokita reen por svati: Ŝakuntala, graveda kun ilia infano, preterintence ofendas alvojaĝantan saĝulon kaj altiras malbenon, de kiu Duŝjanta forgesos ŝin tute ĝis li vidas la ringon kiun li forlasis kun ŝi. Sur ŝia ekskurseto al la tribunalo de Duŝjanta en progresinta stato de gravedeco, ŝi perdas la ringon, kaj devas veni foren nerekonita. La ringo estas trovita fare de fiŝkaptisto kiu rekonas la reĝan sigelon kaj resendas ĝin al Duŝjanta, kiu reakiras sian memoron pri Ŝakuntala kaj komencas rekoni ŝin. Post pli da penadoj, ili estas finfine reunuigitaj.
  • Vikramorvaśi (Pri Vikrama kaj Urvaŝi aŭ "Apartenanta al Vikrama kaj Urvaŝi") rakontas la historion de la mortonta Reĝo Pururavas kaj ĉiela nimfo Urvaŝi, kiuj enamiĝas. Kiel eternulo, ŝi devas reveni al la ĉielo, kie malfeliĉa akcidento kaŭzas al ŝi esti sendita malantaŭen al la tero kiel mortonto kun la malbeno ke ŝi mortos (kaj tiel revenos al ĉielo) en la momento kiam ŝia amanto kondukos siajn okulojn sur la infanon kiun ŝi portos al li. Post serio de malbonŝancoj, inkluzive de la provizora transformo de Urvaŝi en viton, la malbeno estas levita, kaj la amantoj estas permesitaj resti kune sur la tero.

Eposoj

  • Raghuvaṃsa (La dinastio de la prapatroj de Ramo aŭ "Dinastio de Raghu") estas epopeo pri la reĝoj de la Raghu-dinastio.
  • Kumārasambhava (La ekestiĝo de la milita dio aŭ Naskiĝo de "Kumara" aŭ Subrahmanja) priskribas la naskiĝon kaj adoleskecon de la diino Parvatio, kaj ŝian geedziĝon al senjoro Ŝivao.

Lirikaj poemoj (selekto)

  • Meghadūta (La nuba mesaĝisto) aŭ Meghasāndesa estas la rakonto de Jakŝo provanta sendi mesaĝon al lia amanto tra nubo. Kalidaso atribuis tiun poemon al la "mandākrānta" mezurilo konata pro ĝia lirika dolĉeco. Ĝi estas unu el la plej popularaj poemoj de Kalidaso kaj oni verkis multajn komentaĵojn ori tiu verko.
  • Ṛtusaṃhāra (La maniero de la sezonoj) priskribas la ses sezonojn rakontante la travivaĵojn de du amantoj en ĉiu el la sezonoj. Ṛtusaṃhāra estis tradukita al tamila de Muhandiram T. Sathasiva Iyer</ref>

Tradukoj

Montgomery Schuyler, Jr. publikigis bibliografion de la eldonoj kaj tradukoj de la Ŝakuntala dramo preparante sian laboron "Bibliografio de la Sanskrito-Dramo".[10][11] Schuyler poste kompletigis siajn bibliografiajn seriojn de la verkoj de Kalidaso kompilante bibliografiojn de la eldonoj kaj tradukoj de Vikramorvaçī kaj Mālavikāgnimitra.[12]

Pli posta kulturo

Multaj akademiuloj verkis komentaĵojn pri la verkoj de Kalidaso. Inter la plej studitaj komentaĵoj estas tiuj de Kolāchala Mallinātha Suri, kiuj estis verkitaj en la 15-a jarcento dum la regado de la Viĝajanagara reĝo, Deva Raja la 2-a. La plej antikvaj konservitaj komentaĵoj ŝajnas esti tiuj de la kaŝmira akademiulo Vallabhadeva de la 10-a jarcento.[13] Eminentaj sanskritaj poetoj kiel Bāṇabhaṭṭa, Jayadeva kaj Rajaseĥara malŝparis laŭdon pri Kalidaso en siaj verkoj. Bonkonata sanskrita versaro ("Upamā Kālidāsasya ... ") laŭdas lian kapablon ĉe upamā, aŭ komparoj. Anandavardhana, tre honorita kritikisto, konsideris Kalidason kiel unu el la plej grandaj sanskritaj poetoj iam. De la centoj da antaŭ-modernaj sanskritaj komentaĵoj pri la verkoj de Kalidaso, nur frakcio estas nuntempe publikigita. Tiaj komentaĵoj montras signojn ke la poezio de Kalidaso estis ŝanĝitaj de sia origina stato tra jarcentoj de permana kopiado, kaj eventuale tra konkurantaj parolaj tradicioj kiuj kuris kune kun la skriba tradicio.

Abhijñānaśākuntalam de Kalidaso estis unu el la unuaj verkoj de hinda literaturo se temas pri iĝi konata en Eŭropo. Ĝi unue estis tradukita al la angla kaj tiam de la angla al la germana, kie ĝi estis ricevita kun miro kaj fascino fare de grupo de eminentaj poetoj, kiuj inkludis Herder kaj Goethe.[14]

La verkaro de Kalidaso daŭre elvokis inspiron inter la artistaj etosoj de Eŭropo dum la fino de la 19-a jarcento kaj komenco de la 20-a jarcento, kiel konstatite per la skulptaĵo de Camille Claudel nome Ŝakuntalo.

La artisto Koodiyattam kaj la akademiulo pri teatroĝenro Natya Shastra nome Māni Mādhava Chākyār (1899-1990) koreografiis kaj elfaris popularajn verkojn de Kalidaso kiaj Abhijñānaśākuntala, Vikramorvaśīya kaj Mālavikāgnimitra.

Referencoj

  1. ↑ Encyclopædia Britannica. "Kalidasa (Indian author)".
  2. ↑ Ram Gopal. (1 January 1984) Kālidāsa: His Art and Culture. Concept Publishing Company, p. 3.
  3. ↑ P. N. K. Bamzai. (1-a de januaro 1994) Culture and Political History of Kashmir 1. M.D. Publications Pvt. Ltd., p. 261–262. ISBN 978-81-85880-31-0.
  4. ↑ M. K. Kaw. (1-a de januaro 2004) Kashmir and It's People: Studies in the Evolution of Kashmiri Society. APH Publishing, p. 388. ISBN 978-81-7648-537-1.
  5. ↑ 5,0 5,1 About Kalidasa. Kalidasa Academi. Alirita 21-a de julio 2013.
  6. ↑ Gaurīnātha Śāstrī 1987, p. 78
  7. ↑ Gaurīnātha Śāstrī 1987, p. 77
  8. ↑ Gaurīnātha Śāstrī 1987, p. 80
  9. ↑ Kalidas, Encyclopedia Americana
  10. ↑ Ĝi estis poste publikigita kiel la tria volumo de la 13-a volumeno de la Hind-Irana Serio de la Kolumbia Universitato, publikigita de Columbia University Press, inter 1901-32 kaj eldonita de A. V. Williams Jackson
  11. ↑ (1901) “The Editions and Translations of Çakuntalā”, Journal of the American Oriental Society 22, p. 237–248. 
  12. ↑ (1902) “Bibliography of Kālidāsa's Mālavikāgnimitra and Vikramorvaçī”, Journal of the American Oriental Society 23, p. 93–101. 
  13. ↑ Dominic Goodall kaj Harunaga Isaacson, The Raghupañcikā of Vallabhadeva, Volume 1, Groningen, Egbert Forsten, 2004.
  14. ↑ Maurice Winternitz kaj Subhadra Jha, History of Indian Literature

Literaturo

  • (Januaro–Marto 1968) “A Bibliography of translations of Kalidasa's works in Indian Languages”, Indian Literature 11 (1), p. 5–35. 


Eksteraj ligiloj

En Esperanto:

En la angla:

Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalidaso&oldid=5665079"