La homo ribelinta

L’Homme révolté
literatura verko
Aŭtoroj
Aŭtoro	Albert Camus
Lingvoj
Lingvo	franca lingvo
Eldonado
Eldondato	1951
Ĝenro	nefikcia literaturo

La homo ribelinta, La ribelanto aŭ La ribelulo (france L'Homme révolté), publikigita en 1951, estas kolekto de filozofiaj kaj politikaj eseoj de la franca filozofo kaj verkisto Albert Camus.

En tiu ĉi verkaĵo Camus analizas la metafizikan kaj historian disvolviĝon de ribelo kaj revolucio en la socioj de Okcidenta Eŭropo kaj Rusio, kiuj por Camus ambaŭ devus esti vidataj kiel ununura fenomeno manifestiĝanta en la persona kaj socia sferoj respektive.

La verko estas disvolviĝo de la ideoj de lia antaŭ verko La Mito de Sizifo, moviĝante de la problemoj de sinmortigo kaj la absurdo al la problemoj de murdo kaj ribelo. Sed male al lia antaŭa, La Mito, la celo ĉi tie ne estas nur prezenti "la malbonon suferitan de individuo" (homo, vivanto, estaĵo), sed kroniki la evoluon de nihilismo en "kolektivan peston" en filozofio, politiko kaj politika teorio. La deirpunkto por ĉi tio, kiel antaŭe, estas lia filozofio de la absurdo.

Camus verkis la verkon plejparte kun la celo kompreni la eventojn de sia epoko, karakterizita per la foresto de la koncepto de mezuro.

Enhavo

La eseo konsistas el enkonduko kaj 5 partoj. Camus dediĉis "La Ribelanton", kiel sian unuan libron "La Interno kaj la Ekstero", al sia amiko kaj profesoro pri filozofio Jean Grenier.

Enkonduko

Camus diskutas la permeseblecon de racia krimo: sklavigo kaj murdo. Tiel, en la kampo de nihilismo, absoluta potenco fariĝas privilegio, kaj la mondo dividiĝas en sklavojn kaj mastrojn. El la logiko de absurdismo, siavice, sekvas, ke la vivo estas universala homa bono. Aliflanke, la absurdo estas komence kontraŭdira, ĉar, klopodante konservi la vivon, ĝi baziĝas sur la neo de valorjuĝoj, kaj la vivo mem estas valorjuĝo. Krome, la absurdo estas filozofio de sensencaĵo, sed ĝi provas doti sin per signifo. Persono en eterna ĥaoso, kriante pro maljusteco pri absurdeco kaj nekredo, povas forpreni la solan veron el la sperto de la absurdo - ribelon.

Ribelanto

Ribelanto estas vekiĝinta persono, kiu subite deklaras akcepteblan limon, preter kiu li ne permesos al aliaj iri. Ribelanto pretas vivi laŭ la formulo "ĉio aŭ nenio". Metante ĉion sur la linion, li konfirmas, ke la elektita valoro estas pli grava ol la individuo kaj, tial, ŝajnas al li universala. Siavice, ne nur la subprematoj povas ribeli - atestanto de evidenta maljusteco kontraŭ aliaj ankaŭ povas leviĝi kontraŭ la krimo de malhomeco.

En kultur-historia kunteksto, ribelo estas plej ebla en socioj, kiuj postulas egalecon sed fakte ekzistas en malegaleco. Siavice, la homa spirito povas esti aŭ en la universo de la sakralo (en kristanismo, la universo de graco), kie ĉiu demando ricevas eternan respondon, aŭ en la universo de ribelo, postulante memstare homecon. Rilate al la moderna tendenco de desakraligo kaj detruo de la absoluto, ribelo fariĝas historia realo. Tiel, kiam la absurda homo komprenas, ke lia doloro pro la manko de respondoj ne estas individua, sed kolektiva, li fariĝas ribelema homo. Analoge kun la kartezia cogito, li gloras la komunan valoron: "Mi ribelas, tial ni ekzistas."

Metafizika ribelo

Metafizika ribelo estas ribelo de kreitaĵo kontraŭ la Kreinto, rifuzo akcepti la ekzistantan truditan universon. En kolesto de malakcepto, metafizika ribelanto renversas la Absoluton kaj parolas al ĝi egale, postulante ke justeco kaj unueco estu establitaj. Ribelo, subite leviĝinte super si mem, ne ĉesas ĝis ĝi atingas metafizikan revolucion, ĉe kies fino la ribelanto devos preni la rolon de Kreinto. Kaj ĉu estos ribelo kontraŭ la nova kreinto dependas nur de li: ĉu li perfidas la originan kaŭzon de la ribelo, perdas mezuron aŭ akcepteblan limon - tiam sendube. Camus nomas Prometeo la unua metafizika ribelanto, kiu, laŭ antikva greka mitologio, ribelas kontraŭ Zeŭso pro sia amo al homoj kaj iliaj vivoj. Camus poste ekzamenas la koncepton de mezuro kaj la temon de ribelo en religio kaj antikva pensado, leĝigitan krimon en la verkoj de de Sade, satanan ribelon en romantismo, nihilismon kaj la metafizikan revolucion de Ivan Karamazov, la absolutismon de individuisma ribelo ĉe Stirner, la konsciencon de nihilismo ĉe Nietzsche, Lautréamont kaj lian transiron al konformismo, kaj, fine, la neracian ribelon de la superrealistoj.

Konklude, ekzamenante du jarcentojn da metafizika ribelo kaj nihilismo, Camus avertas pri la danĝero de absoluta jes kaj absoluta ne: ambaŭ neeviteble kondukas al murdo kaj perfidas la originojn de ribelo. Post kiam Dio estas renversita, metafizika ribelo povas venkiĝi al la tento de spirita imperiismo, celante mondkontrolon kaj establon de nova leĝo, produktante la metafizikan murdon, kontraŭ kiu ĝi batalis. "Atinginte la altaĵojn de la neracia, la homo, konscia pri sia tera soleco, akceptas la krimojn de la racio celantajn konstrui imperion de homoj. Al la formulo "Mi ribelas, tial ni ekzistas," li aldonas, pripensante la grandiozajn planojn kaj la morton mem de ribelo: "Kaj ni estas solaj".

Historia ribelo

Historia ribelo estas daŭrigo de la ideo de metafizika ribelo, kiu, renversinte Dion, turnis sin al historio. Ribelema movado ne povas esti establita en eterneco, ĉar ĝi estas privata reflekto de la absurdo, kiu kondukis al ideo. Dum revolucio estas la integrado de ideo en historion. Tial revolucio ne malŝatas detrui principojn kaj vivojn - ĝi konvinkis sin pri la finiteco de historio, ke ĉi tio estas la lasta revolucio. La historia ribelanto nun postulas ne individuan metafizikan savon, sed la transformon de la tuta mondo per konkero. "Revolucio, eĉ unu - kaj precipe unu - kiu pretendas esti materialisma, estas fakte nur metafizika krucmilito, kiu forgesis la senton de proporcio". La metafizika ribelo de la kreitaĵo kontraŭ la Kreinto rezultigis ribeleman spiriton, kiu kuraĝis komenci ribelon kontraŭ la portantoj de Dia rajto - la monarkoj. Kune kun la formiĝo de revolucia Jakobenismo, ankaŭ la tempo de ribelo finiĝis - la "tempo de la eŝafodo" alvenis.

Camus studas historian ribelon dum la ribelo de Spartako, la Franca Revolucio, kiu naskigis novan civilan religion kun la helpo de Rousseau kaj Saint-Just ; dum la hegela dialektiko de mastro kaj sklavo; dum la virtaj Decembristoj kaj la justaj murdintoj de 1905 (d:Q2579563). Camus ankaŭ rimarkas la bezonon studi la revoluciojn de la 20-a jarcento, kiuj kondukis al la formado de teroristaj ŝtatoj, sendepende de la fundamento de la ideologio - neracia aŭ racia. La unuan ideon sekvis la ŝtatoj de Hitler kaj Mussolini, bazitaj sur la diigo de la eterna konkero; la duaj - komunistaj ŝtatoj, bazitaj sur la teorio kaj profetaĵoj de Marx. La unuaj laŭdas la ekzekutiston nome de la ekzekutisto, la duaj - flanke de liaj viktimoj. La unuaj donos liberecon al grupo da homoj, sklavigante la ceterajn, la duaj liberigos ĉiujn, sed nur post certa periodo de sklaveco.

La Revolucio liberigis la homon de la servo al Dio, anstataŭigante submetiĝon per obeemo al la partio, kaj unuecon kaj fratecon per tuteco. La promesita Ĉiela Urbo povas esti atendata nur en la estonteco, kaj nuntempe: aŭ eterna revolucio aŭ eterna milito. Kaj ĝis la revolucio ĝeneraliĝos, la Imperio povas nur preni la potencon laŭlonge de la tempo, neante eĉ lastatempan oficialan historion kaj cenzurante ĝin. La Revolucio, kiu revis pri egaleco kaj frateco, entrudiĝas en la naturon kaj grandecon de la homo, provante transformi la homon en historian aĵon per propagando kaj polemikoj. Sed eĉ kiam la tuteco de la historio kaj efikeco estos atingita - la universo de la tribunalo - la ribelanto ne rezignacios sin. La ribelanto sentas la anstataŭigon de konceptoj - finfine, religio estis anstataŭigita per historio, kaj peko per kulpo antaŭ la estonteco. Tamen, la puno efektive ŝanĝiĝis: historio, male al religio, rapidas plenumi la kondamnon antaŭ ol la juĝistoj ŝanĝiĝos. Tiel, la revolucio estis perversita de la atingo de kolektiva senkulpeco en la aserton de universala kulpo. La kulpo de la homo, trudita kiel historie objektiva, ne devenas de liaj agoj, sed de nedeca fido al la Imperio. La universo de la tribunalo ne haltas ĉe la ekstermado de ribelo aŭ malkonsento. "Ĝi celas meti la respondecon pri la fakto, ke ribelo iam ekzistis kaj ankoraŭ ekzistas sub la suno, sur ĉiun homon, inkluzive de la plej submetiĝema".

Prometeo, kiu gvidis homojn por konkeri Olimpon, subite komprenas, ke mortontoj estas malordaj kaj timemaj, ili serĉas la plej rapidan profiton kaj tujan plezuron. Tio signifas, ke li devas trejni homojn, gvidi ilin. Sed la atako ankoraŭ ne finiĝas, kaj la ekzisto de la Urbo de la Ĉielo estas dubinda. Tiam, savante ilin de hezito, Prometeo deklaros, ke la Urbo ekzistas, sed nur li scias pri ĝi. La nekredantoj estos ĉenitaj al roko en la dezerto, la ceteraj estos devigitaj sekvi sian gvidanton. "Sed en la batalo kontraŭ Zeŭso, li venkis nur solecon kaj kruelecon, li jam ne estas Prometeo, li estas Cezaro. La vera, eterna Prometeo nun prenis la formon de unu el siaj viktimoj. El la koro de la skita dezerto, la sama krio aŭdiĝas, venanta el la profundoj de jarcentoj".

Ebriigita de historio kaj nihilismo, la revolucio ankoraŭ revenas al ribelemaj valoroj. Vera revoluciulo do estas identa al ribelanto, ĉar pli frue aŭ pli malfrue li ribelos kontraŭ la revolucio. Tamen, la solemuloj en povo rapidas: ili realigas la malnovan revon pri unueco en komuna tombo, kaj senmorteco - en murdo. Levi historion al la absoluto kondukas al nihilismo kaj teruro, kaj neo - al manko de kompreno pri "kiel vivi". Efektive, historio estas necesa - kiel fenomeno, kiu helpas en la serĉado de valoro. Ĉi tiu valoro aperas al ni ĉe la limo de ribelo kaj cezarista revolucio. Fine, absoluta revolucio celas humiligi la homon al fakto de la historio, kaj ribelo rifuzas tion, ĝi batalas por la rajto esti, por la homa naturo. Tiel establante sian propran limon al la rolo de la historio.

Historia ribelo daŭrigis metafizikan ribelon, postulante: esti ne signifas filozofi, esti signifas agi. En la foresto de moraleco, historio fariĝas la sola kriterio por la aserto de homo. Ĝuste en ĉi tiu stadio revolucio malrespektas la limon kaj perfidas, kaj poste logike mortigas ribelon. Fine, ribelo atingas unuecon, kaj revolucio atingas tutecon. La unua kreas, la dua neas. Por fariĝi kreiva, revolucio devas malakcepti nihilismon kaj la absoluton de la historio kaj konservi la moralecon de metafizika ribelo. "Efektive, ribelo parolas kaj parolos ĉiam pli laŭte al ĝi, ke necesas provi agi ne por akiri ekziston en la estonteco kaj antaŭ la obeema mondo, sed aŭskultante la kvietan voĉon de tiu neklara estaĵo, kiu jam aŭdiĝas ene de la ribelema movado. <…> ni nur rimarkos, ke al la formuloj de metafizika ribelo - “Mi ribelas, tial ni ekzistas” kaj “Mi ribelas, tial ni estas solaj” - la ribelo, kiu leviĝas kontraŭ la historio, aldonas: anstataŭ mortigi kaj morti por fariĝi malsamaj, estas pli bone vivi kaj doni vivon por krei tion, kio ni estas".

Ribelo kaj Arto

Arto estas ribelo nemakulita de historio, postulanta unuecon, dirante kaj "jes" kaj "ne". Tial la Revolucio provis subpremi arton, deklarante ke kontemplado malhelpas agon, kaj beleco malhelpas la transformon de historio en absolutan belecon je la fino de la tempo. Ribelo, kiel arto, provas malakcepti ĉion neakcepteblan, krei limigitan universon en kiu la dezirata unueco regos. "Arto defias la realecon, sed ne evitas ĝin". Camus poste pripensas ribelon, stilon kaj estetikon en skulptarto, pentrarto, romano, realismo kaj formalismo.

La elirejo el la blokiĝo de la industria socio estos la reviviĝo de la rolo de kreemo en la laboro, kaj ribelo, siavice, ekvilibrigos la individuon kaj la historion. La socio de sklavoj kaj mastroj ne plu povos distingi inter klaso de laboristoj kaj klaso de kreantoj - ili estos kombinitaj en unu persono. Kreemo en sia esenco ribelas kontraŭ la socio de tiranoj kaj sklavoj, tial ĉi tiu socio malaperos kaj transformiĝos. En la epoko de totala detruo, revolucio povas dispremi arton simple mortigante artistojn. Sed eĉ en la socio de venka revolucio, ribelo kaj arto prenos sian lokon - la lokon de "blinda kaj vana espero en la malpleneco de senesperaj tagoj". Tamen, venas la tempo, kiam revolucio, kun sia blindeco al naturo kaj beleco, malakceptas sin el la historio, por kiu ĝi ekzistas. Ĝi forgesas pri integrita parto de la realeco - la beleco kaj digno de ekzisto. "Ĉu eblas por ĉiam malakcepti maljustecon, sen ĉesi glori homan naturon kaj la belecon de la mondo? Nia respondo estas jes. Ĉiukaze, ĉi tiu moraleco, nesolvebla kaj fidela, estas la sola kapabla lumigi la vojon de vere realisma revolucio. Konservante ĉi tiun belecon, ni preparas la tagon de renaskiĝo, kiam la civilizo metos en la centron de sia filozofio ne formalajn principojn kaj ne la perversajn valorojn de la historio, sed la vivantan virton, sur kiu baziĝas la komuna digno de la mondo kaj de la homo, la virton, kiun ni devas difini fronte al mondo, kiu insultas ĝin".

Filozofio de la posttagmezo

Skizante la limojn de tio, kio estas permesita, ribelo donis tion, kion la mondo de la absurdo ne povis - universalan homan valoron. En sensignifa mondo, kie nur respondeco al alia persono estas valora, ĉiuj provoj anstataŭigi "ni estas" per "ni estos" en la espero pravigi murdon estas vanaj. Per mortigado, persono ekskludas sin el la socio, kio senigas lin je senco. Oni povas fari murdon nur rezignante pri sia vivo. La ribelanto mortigas kaj akceptas sian propran morton, pruvante, ke murdo estas neebla. Historio, soifante efikecon prefere ol moralecon, eble provas persvadi lin al racia murdo. Tamen, la ribelanto neniam levas historion al la absoluta; por li, racia krimo egalas al la morto de ribelo.

Kia devus esti la sinteno de la ribelanto rilate al la kontraŭdiro inter justeco kaj libereco, kaj la kontraŭdiro inter perforto kaj senperforto, kiun ribelo renkontas? Maljusteco estas danĝera, ĉar ĝi eternigas silentan malamikecon, detruas rilatojn kaj malhelpas la kreadon de unueco kaj frateco inter homoj, kiuj ribelis kontraŭ la sorto. “Li [la ribelanto] postulas la liberecon, kiun li proklamas por ĉiuj; la liberecon, kiun li malakceptas, li malpermesas al ĉiuj”. Absoluta justeco igas la situacion nelibera, ekstermante ĉiujn diferencojn. Siavice, absoluta libereco — la libereco mortigi — estas mokado de justeco, ĉar ĝi estas la povo de forto, kiu naskas maljustecon. Absoluta senperforto estas la senpoveco de bono, ĉar ĝi kondukas al sklaveco, kaj leĝigita perforto estas la senpoveco de malbono, ĉar ĝi kondukas al la detruo de komunumo. La rifuzo elekti kondukas al la silenta mediacio de ies alies sklavigo.

Gravas rimarki, ke tiuj antinomioj eblas nur en la absoluta. La meza vojo de ribelo permesas al ni trakti ilin. Revolucio, kiu estas fidela al siaj originoj, devas identiĝi kun la relativa. Parollibereco helpas esprimi tiun relativan. Justeco establita en silenta mondo fine detruas fratecon kaj ĉesas ekzisti. Kaj libereco postulas la rajton paroli kaj postuli justecon. “Same kiel ribelanto rigardas murdon kiel limon, kiun li, per mortigado, atingas per sia morto, tiel perforto povas esti nur ekstrema limo, kontraŭa al alia perforto, ekzemple en kazo de ribelo. <…> Indas morti por la revolucio nur se ĝi kondukas al la tuja forigo de la mortopuno; indas sidi en malliberejo pro la revolucio nur se ĝi celas anticipe la forigon de vivprizonoj. <…> Ĉu la celo pravigas la rimedojn? Eble. Sed kio povas pravigi la celon? Al tiu demando, lasita nerespondita de la filozofio de historiismo, la respondon donas ribelo: rimedoj”.

Por eviti detruan nihilisman revolucion, la ribelanto devas enkonduki limojn kaj mezurojn en ĝin. Tiuj, kiuj staris malantaŭ la revolucioj de la 20-a jarcento, naskiĝis en la epoko de absolutaj fizikaj kvantoj. Progreso montris, ke oni povas pensi adekvate nur en la kategorio de la relativa. Laŭ Camus, troo en la labordivido estas aparte blasfema. Estas senutile provi inversigi progreson, sed al persono plenumanta unu operacion sur transportbendo mankas la kreiva povo, kiun li uzis kiel metiisto. Tial li sopiras vidi la tagon kaj pensas pri kiel organizi ĉi tiun tagon kiel eble plej rapide, "kiam maŝino plenumanta cent operaciojn kaj kontrolata de unu homo produktas nur unu objekton en sia tuteco". Nur tiam la laboristo povos fariĝi kiel kreinto.

La leĝo de mezuro validas por ĉiuj aspektoj de ribelema penso: “Ĉiu moraleco postulas mezuron de realeco – ĉiu pura virto estas mortiga – kaj ĉiu realismo postulas mezuron de moraleco: cinikismo estas same mortiga. <…> Fine, la homo povas esti nek tute kulpa – finfine, li ne komencis historion – nek tute senkulpa – finfine, li daŭrigas ĝin. <…> ribelo metas nin sur la vojon de kalkulita kulpo”. Estas ribelo, kiu certigas la konservadon de mezuro, malgraŭ la nihilismo de la historio. Mezuro estas senfina serĉado de ekvilibro inter la neebla kaj la abismo. Kaj nur la konflikto generita de la menso kiel rezulto de ribelo povas konstante nutri ĉi tiun serĉadon. Troo, kiel ribelo kaj arto, naskiĝas kun la unua homo kaj mortos kun li. Ribelo eterne disputos maljustecon, preta doni ĉion al siaj fratoj; ĝi konsentos pri nenio krom savi ĉiujn. Kaj per sia nobleco kaj sindonemo, ribelo konfirmas, ke ĝi estas la movado de la vivo mem. Forgesante siajn originojn por momento, ribelo ĉesas esti amo kaj fekundeco kaj fariĝas tiraneco kaj detruo. Turnante sin por momento al potenco kaj historio, revolucio perdas mezuron kaj moralecon. Eŭropo ĉiam militis inter la mediteranea tagmezo de la homa naturo kaj la absolutisma noktomezo de la historio. Nur per dizertado ĝi permesas al la tago perdiĝi. Nur sekvante la filozofion de tagmezo en ĉio, per rezignado de dieco, ni povas resti homaj kaj dividi nian vivon kaj lukti kun ili. “Ni elektas Itakon, la landon de fideleco, la filozofion de simpleco kaj kuraĝo, konscia agado kaj la nobelecon de la scianta homo. En la regno de lumo, ĉi tiu mondo restas nia unua kaj lasta amo. Niaj fratoj spiras sub la sama ĉielo kun ni, kaj justeco vivas. Tiam naskiĝas stranga ĝojo, helpante vivi kaj morti - ni rifuzas prokrasti ĝin por poste. <…> En la horo, kiam ĉiu el ni devas streĉi sian arkon, revizii siajn pruvojn kaj konkeri en la historio kaj kontraŭ la historio tion, kio jam apartenas al ni - la mizera rikolto de ĝiaj kampoj kaj la mallonga amo al ĉi tiu lando - en la horo, kiam la homo fine naskiĝas, ni devas forlasi la epokon kun ĝiaj adoleskaj manifestiĝoj de krueleco”.

Analizo

Analizante la verkon oni kutime dividigas ĝin en tri partojn. La unua ilustras, bazita sur literaturaj aŭtoroj kiel Markizo de Sade kaj artistoj kiel Romantikuloj kaj Superrealistoj, la tiel nomatan "metafizikan ribelon". La dua sekcio, titolita "Historia Ribelo", priskribas la movadojn de socia emancipiĝo (d:Q380351), kiujn instigis la scio pri la kategorioj de la sistemo de Hegelo. Anarkiismo kaj postaj sociaj luktoj tiel okazos en kompreno de ribelo kaj la emancipiĝo de la homo en lia kondiĉo kiel servutulo. Fine, la verko pripensos la rilaton inter "arto kaj ribelo". Ĉiu el ĉi tiuj sekcioj traktas kaj detaligas la diversajn formojn de ribelo kontraŭ valoroj kaj principoj, kiuj estis akceptitaj kiel neŝanĝeblaj. Dio, moraleco kaj principoj estas pridubataj en la ago de ribelo favore al malsama kompreno, kiu ofertas signifon alian ol tiun de pli altaj aŭ diaj principoj. Por Camus, ne la " revolucio ", sed la konstanta ribelo de la spirito, movas la kritikan, humanisman kaj emancipigan homon, malhelpante tiranecon en la nomo de libereco.

Unu el la plej famaj frazoj en la libro estas la jena, trovebla komence de la verko:

Kio estas ribelanto? Homo, kiu diras ne. Sed nei ne estas rezigni: ĝi estas ankaŭ homo, kiu diras jes ekde sia unua movo. (...) La ribelanto (tio estas, tiu, kiu turniĝas aŭ ribelas kontraŭ io) turniĝas. Li marŝis sub la vipo de la mastro, kaj nun li staras kontraŭ ĝi. Li kontraŭas tion, kio estas preferinda al tio, kio ne estas.

Camus alvokas al la humanisma valideco de la " etiko de agado " (metodoj kongruaj kun celoj). Aliaj temoj, kiujn li esploras en ĉi tiu libro, estas ke la romano estas vere la plej alta formo de ribelo, kaj ke romantismo estas pli pura ol iu ajn konformismo. Rilate al sia politika pensado, en ĉi tiu libro, li asertas la superecon de la individuo, ekzercante sian potencon per liberaj asocioj, argumentante por anarkiismo kaj klarigante ĝian superecon super Marksismo kiel formo de ribelo.

[...] la sindikato kontraŭ la partio, la municipo kontraŭ la Ŝtato, individua solidareco kontraŭ la amassocio.

Vidu ankaŭ

• La Mito de Sizifo
• Nekonformismo
• Anarkiismo