Lingva reformo

El Vikipedio, la libera enciklopedio

Lingva reformado estas tipo de lingvoplanado per kiu oni kreas grandan modifon de unu lingvo. La plejoftaj iloj por lingva reformado estas simpligo kaj purigo. Simpligo konsistas en la faciligo de la lingvo per la reguligo de vortarostoko kaj gramatiko. Purigo faras la lingvon pli konforma al versio de la lingvo konsiderata pli pura.

Plej ofte origino de lingva reformado fontas el la strebo unuigi per la lingvo la popolon, kiu uzas tiun lingvon, kaj evoluigi aŭ krei ĝian ŝtatan sendependecon. Tial okazis multaj lingvaj reformoj en Eŭropo en la 19-a jarcento, epoko de pli alta nacia konscio.

Tamen la plej ofta formo de lingva reformo estas la adopto de novaj ortografiaj reguloj. Iuj el la plej oftaj lingvoj en la mondo spertis literumajn reformojn: La Hispana (18a jarcento), portugala (1910 en Portugalio, kaj 1946 kaj 1972 en Brazilo), germana (1901/2 kaj 1996/98) kaj rusa (1728 kaj 1919).

Ekzemploj de lingvaj reformoj[redakti | redakti fonton]

  • La unuaj provoj reformigi la novan altgermanan lingvon devenas de la streboj de la Fruktodona Societo fondita en 1617, kies unuopaj anoj, inter kiuj estis Justus Georg Schottelius, volis reformi ĉefe la gramatikon. Aliaj anoj volis precipe germanigi latinaĵojn, kaj pro tio en la germana oni uzas la vortojn "Rechtschreibung" (ĝustskribado anstataŭ ortografio) kaj "Sprachlehre" (lingvoscio anstataŭ gramatiko). La iom stranga provo de Philipp von Zesen, reformi ankaŭ la ortografion, malsukcesis pro la kontraŭstaro de aliaj anoj.
  • La plej grava reformo de la korea lingvo okazis en la jaro 1446 per la enkonduko de la korea alfabeto Hanguel.
  • Somala (1970-aj jaroj) - modifita latina skribo disvolvita de kelkaj elstaraj erudiciuloj de la somala, inkluzive de Musa Haji Ismail Galal, B. W. Andrzejewski kaj Shire Jama Ahmed pro verkado de la somala lingvo; devigita en 1972 de la prezidanto de Somalio, generalo Mohamed Siad Barre. [1][2]
  • Vjetnama (20-a jarcento) - Klasikaj ĉinaĵoj perdis oficialan statuson en 1918, kaj la koloniaj lernejoj starigis "Franc-Vjetnaman Instruplanon" tiutempe. Oni instruis la vjetnaman per la latina alfabeto, kaj ĉi tiu formo baldaŭ regis.

Referencoj[redakti | redakti fonton]

  1. Abdullahi, Mohamed Diriye (2001). Culture and Customs of Somalia. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-31333-2.
  2. Lewis, I. M. (1999). A Pastoral Democracy: A Study of Pastoralism and Politics Among the Northern Somali of the Horn of Africa. James Currey Publishers. ISBN 978-0-85255-280-3.

Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]