Modo

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Karikaturo de 1913 pri la diktatoj de modo el malnova gazeto "Life".
Spektakla prezentado en 2008 fare de Ed Hardy.
Moda dezajno de 1909.
Gisele Bündchen parade en 2006.

Modo estas aktuala tendenco (daŭre ŝanĝiĝanta), preferata precipe de facilanimeco ol de praktikaj, logikaj aŭ intelektaj kialoj. Modo estas populara stilo aŭ praktiko, precipe en vestado, piedvestado, akcesoraĵoj, ŝminko, korpa traborado, aŭ meblaro. Modo estas karakteriza kaj ofte kutima tendenco en la stilo en kiu persono vestiĝas. Ĝi estas la dominaj stiloj en konduto kaj la plej novaj kreadoj de tekstilaj dizajnistoj..[1] Kvankam aspektoj de modo povas esti ĉu virinecaj aŭ viraj, kelkaj tendencoj estas androginaj.[2][3] Ĉiukaze la modo kiu vekas la atenton de amaskomunikiloj, komercan intereson kaj socian prestiĝon (vidu ekzemple manekenojn) estis almenaŭ dum la dua duono de la 20a jarcento kaj komenco de la 21a tiu porvirina.

Sferoj influitaj de modo

Modo estas socie-psiĥologia fenomeno, kiu influas al diversa homaj aktivaĵoj kaj pensadoj.

Plej okulfrape modo aplikiĝas ĉe vestoj kaj aliaj eroj de homa aspekto, sed ĝi ankaŭ influas al:

Modo balancas ĉe la limo de estetiko kaj novenkondukado, influita per detaloj kaj elspezoj.

Historio

Fruaj okcidentaj vojaĝantoj, ĉu al Persio, Turkio, Hindio, aŭ Ĉinio, ofte rimarkis pri la foresto de ŝanĝo en modo tie, kaj observantoj de tiuj aliaj kulturoj komentis la malkonvenan rapidecon da okcidenta modo, kiun multaj sentis kiel tendenco al malstabileco kaj al manko de ordo en okcidenta kulturo. La sekretario de la japana ŝoguno fanfaronis (ne tute precize) al hispana vizitanto en 1609 ke japana vestaĵaro ne ŝanĝiĝis dum miloj da jaroj.[4] Tamen, ekzistas konsiderinda indico en Minga Ĉinio de rapida ŝanĝo de modoj en ĉina vestaĵaro.[5] Ŝanĝoj en kostumo ofte okazis en tempoj de ekonomia aŭ socia ŝanĝoj, kiel okazite en antikva Romo kaj la mezepoka Kalifujo, sed post longa periodo sen gravaj ŝanĝoj tiuj cĉiukaze okazas. En 8-ajarcenta maŭra Hispanio la muzikisto Zirjab prezentis en Kordovon[6][7] sofistikajn vestaĵo-stilojn surbaze de laŭsezonaj kaj ĉiutagaj modoj de lia indiĝena Bagdado, modifitaj memstare per propra inspiro. Similaj ŝanĝoj en modo okazis en la 11-a jarcento en la Proksima Oriento sekvanta la alvenon de la turkoj kiuj lanĉis vestantajn stilojn de Mezazio kaj de la Malproksima Oriento.[8]

Carmen Miranda lanĉis la modon de la platformaj ŝuoj.

La komenco en Eŭropo de kontinua kaj ĉiam pli rapida ŝanĝo en vestado de stiloj povas esti ĝuste fidinde datita. Historiistoj, kiaj James Laver kaj Fernand Braudel, datas la komencon de okcidenta modo en vestado al la mezo de la 14-a jarcento.[9][10] La plej spektakla frua ŝanĝo en modo estis subita drasta mallongigo kaj streĉiĝo de la maskla tro-vesto de suro-longo ĝis apenaŭ kovrado de la pugo, foje akompanitaj kun farĉo en la brusto por igi ĝin aspekti pli granda. Tio kreis la karakterizan okcidentan skizon de tajlorita brustĉemizo portita super gamaŝoj aŭ pantalono.

La rapideco da ŝanĝo akcelis konsiderinde en la sekva jarcento, kaj virinoj kaj virmodo, precipe en la frizado kaj ornamado de la hararo, iĝis same kompleksa. Arthistoriistoj povas tial utiligi modon kun fido kaj precizeco por dati bildojn, ofte ene de kvin jaroj, precipe koncerne bildojn de la 15-a jarcento. Komence, ŝanĝoj en modo kaŭzis fragmentiĝon trans la superajn klasojn de Eŭropo de kio antaŭe estis tre simila stilo de frizado kaj la posta evoluo de karakterizaj naciaj stiloj. Tiuj naciaj stiloj restis tre malsamaj ĝis kontraŭmovado en la 17-a ĝis 18-a jarcentoj trudis similajn stilojn denove, plejparte originante de malnovreĝima Francio.[11] Kvankam la riĉuloj kutime gvidis modon, la kreskanta bonstato de frua moderna Eŭropo kondukis la burĝaron kaj eĉ la kamparanojn sekvi tendencojn ĉe distanco, sed daŭre malagrable por la elitoj - faktoro kiun Fernand Braudel rigardas kiel unu el ĉefaj motoroj de varia modo.[12]

La desegnaĵo de Albrecht Dürer komparas belforman ekstere burĝinon de Nurenbergo (maldekstre) al ŝia ekvivalento de Venecio. La altaj platformaj ŝuoj de la venecia sinjorino igas ŝin aspekti pli alta.

En la 16-a jarcento naciaj diferencoj estis ĉe sia plej okulfrapa pinto. Dek 16-a-jarcentaj portretoj de germanaj aŭ italaj sinjoroj povas montri dek totale malsamajn ĉapelojn. Albrecht Dürer ilustris la diferencojn en sia fakta (aŭ sinteza) kontrasto de modoj el Nurenbergo kaj Venecio ĉe la fino de la 15-a jarcento (ilustraĵo, dekstra). La "Hispana stilo" de la fino de la 16-a jarcento komencis la movon reen al sinkroneco inter superklasaj eŭropanoj, kaj post lukto en la mezo de la 17-a jarcento, francaj stiloj decide transprenis gvidadon, procezon kompletigitan en la 18-a jarcento.[13]

Kvankam tekstilaj koloroj kaj padronoj ŝanĝiĝis de jaro al jaro,[14] la tranĉo de la mantelo de sinjoro kaj la longo da lia veŝto, aŭ la padrono laŭ kiu la robo de sinjorino estis tranĉata, ŝanĝiĝis pli malrapide. Virmodoj estis plejparte derivitaj de armeaj modeloj, kaj ŝanĝoj en eŭropa maskla silueto estis galvanizitaj en teatroj de eŭropa milito kie sinjoroj oficiroj havis ŝancojn fari notojn de eksterlandaj stiloj kiel ekzemple la "Steinkirk" kravato.

Marie Antoinette, edzino de Ludoviko la 16-a, estro de modo.

Kvankam okazis distribuado de vestitaj pupoj de Francio ekde la 16-a jarcento kaj Abraham Bosse produktis kuprogravurojn de modo en la 1620-aj jaroj, la rapideco da ŝanĝo kolektita en la 1780-aj jaroj kun pliigita publikigo de francaj kuprogravuroj ilustrantaj la plej malfruajn parizajn stilojn. Antaŭ 1800, ĉiuj okcidenteŭropanoj vestiĝis egale (aŭ opiniis ke ili vestiĝis egale); loka vario iĝis unua signo de provinca kulturo kaj poste insigno de la konservativa kamparano.[15]

Kvankam tajloroj kaj robofaristoj estis sendube respondecaj por multaj inventoj, kaj la teksa industrio certe gvidis multajn tendencojn, la historio de moda dezajno estas normale komprenita ĝis nun de 1858 kiam la angle-naskita Charles Frederick Worth malfermis la unuan veran artmodan domon en Parizo. La Alta modo estis la nomo establita fare de registaro por la modaj entreprenoj kiuj kontentigis la normojn de industrio. Tiuj modentreprenoj devos adheri al normoj kiaj ekzemple konservado de almenaŭ dudek dungitoj okupitaj pri farado de la vestaĵoj, montrado de du kolektoj ĉiujare, kaj prezentado de ia nombro da padronoj al konsumantoj.[16] Ekde tiam, la profesia dizajnisto fariĝis ĉiam pli domina figuro, malgraŭ la origino de multaj modoj en strata modo. Por virinoj, la adoleskecaj stiloj de la 1920-aj jaroj markis la plej signifan ŝanĝon en okcidenta virinmodo en pluraj jarcentoj, kun drasta mallongigo de jupo-longoj kaj de vestaĵoj. Kun foja reanimado de longaj jupoj, varioj de la pli mallonga longo restis dominaj iam-ajna poste. Kvankam ekzistis multaj varioj, la "adoleskantina uniformo", konsistis el altkalkanumaj ŝuoj, kiuj ofte estis plibeligitaj per bukojgemoj, signifaj kvantoj de juvelaĵoj, aparte pecoj ornamitaj per gemoj kaj perloj, kaj pli mallongaj roboj, kies supra parto povis esti aŭ loza aŭ formo-deca. Adoleskantinoj ankaŭ ofte eluzis vitrokloŝojn, malgrandajn ĉapelojn ofte havante mallarĝajn, malsupreniĝ-orientitajn randojn, por enkadrigi siajn mallongajn hararanĝojn. Adoleskantinoj estis viditaj kiel aparte sorĉaj figuroj, kaj ilia modo estis tiutempe kontestata de multaj.

La kvar gravaj aktualmodaj ĉefurboj estas agnoskite Parizo, Milano, Novjorko, kaj Londono, kiuj estas ĉiuj ĉefsidejo al la plej grandaj modfirmaoj kaj estas famaj por sia plej grava influo en tutmonda modo. Modsemajnoj estas tenitaj en tiuj grandurboj, kie dizajnistoj elmontras siajn novajn vestajn kolektojn al spektantaroj. Heredo de gravaj dizajnistoj kiel ekzemple Coco Chanel kaj Yves Saint-Laurent konservis Parizon kiel la centro la plej multe observita de la resto de la mondo, kvankam artmodo nun estas subvenciita per la vendado de pretkudritaj kolektoj kaj parfumoj uzantaj la saman markigon.

Modernaj okcidentanoj havas larĝan nombron da elektoj haveblaj en la selektado de siaj vestaĵoj. Kion persono elektas por vestuzi povas reflekti sian aŭ ŝian personecon aŭ interesojn. Kiam homoj kiuj havas altan kulturan statuson komencas vestoporti novajn aŭ malsamajn vestaĵojn, modotendenco povas komenci. Homoj kiuj ŝatas aŭ respektas tiujn homojn iĝas influitaj per ties propra stilo kaj komencas porti similstilajn vestaĵojn. Modoj povas varii konsiderinde ene de socio laŭ aĝo, socia klaso, generacio, laborokupo, kaj geografio kaj ankaŭ povas varii dum tempo. Se pli maljuna persono vestiĝas laŭ la modo kiun junularoj utiligas, li aŭ ŝi povas aspekti ridindaj en la okuloj de kaj junaj kaj pli maljunaj homoj. La esprimoj modista kaj modviktimo rilatas al iu kiu sklavece sekvas aktualajn modojn.

Oni povas rigardi la sistemon de elmontrado de diversaj modoj kiel modlingvo asimilantaj diversajn moddeklarojn uzantajn gramatikon de modo. (Komparu iujn el la verkoj de Roland Barthes.)

En la lastaj jaroj, azia modo fariĝis ĉiam pli signifa en lokaj kaj tutmondaj merkatoj. Landoj kiaj ekzemple Ĉinio, Japanio, Barato, kaj Pakistano tradicie havis grandajn teksajn industriojn, sur kiuj ofte estis tiritaj fare de okcidentaj dizajnistoj, sed nun azianoj vestantaj stilojn ankaŭ akiras influon bazitan sur siaj propraj ideoj.[17]

Vidu ankaŭ

Notoj

  1. Fashion (2012, 29a de Marto). Wwd. (n.d.). Konsultita el http://www.wwd.com/fashion-news.
  2. Undressing Cinema: Clothing and identity in the movies - Paĝo 196, Stella Bruzzi - 2012
  3. Por studo pri la uzado de la terminoj "fashion" (modo), "dress" (vesto), "clothing" (robo), kaj "costume" (kostumo) fare de profesiunsoj en variaj fakoj, vidu Valerie Cumming, Understanding Fashion History, "Introduction", Costume & Fashion Press, 2004, ISBN 0-89676-253-X
  4. Braudel, 312–13
  5. Timothy Brook: "The Confusions of Pleasure: Commerce and Culture in Ming China" (University of California Press 1999); tiu havas tutan parton pri modo.
  6. Salim al-Hassani, Woodcok and Saoud (2004), 'Muslim Heritage in Our World', FSTC publisinhg, pp. 38–9
  7. Terrasse, H. (1958) 'Islam d'Espagne' une rencontre de l'Orient et de l'Occident", Librairie Plon, Paris, pp.52–53.
  8. Josef W. Meri & Jere L. Bacharach. (2006) Medieval Islamic Civilization: A–K. Taylor & Francis. ISBN 0415966914.
  9. Laver, James: The Concise History of Costume and Fashion, Abrams, 1979, p. 62
  10. Fernand Braudel, Civilization and Capitalism, 15th–18th Centuries, Vol 1: The Structures of Everyday Life," p 317, William Collins & Sons, London 1981
  11. Braudel, 317–24
  12. Braudel, 313–15
  13. Braudel, 317–21
  14. Thornton, Peter. Baroque and Rococo Silks.
  15. James Laver kaj Fernand Braudel, op cit
  16. Claire B. Shaeffer (2001). Couture sewing techniques "Originating in mid- 19th-century Paris with the designs of an Englishman named Charles Frederick Worth, haute couture represents an archaic tradition of creating garments by hand with painstaking care and precision". Taunton Press, 2001
  17. Lemire, B., & Riello, G (2008). EAST & WEST: TEXTILES AND FASHION IN EARLY MODERN EUROPE. Journal of Social History, 41(4), 887-916.

Libroj pri teksaĵo kaj modo

  • Fakvortaro de Rebmann, Gerhard, Gerhard Rebmann, teksaĵo kaj modo, angle-germane-france-itale, Langenscheidt Praxiswörterbuch, Textil und Mode, Englisch-Deutsch-Französisch-Italienisch. 3-a eldono; Langenscheidt Praxiswörterbuch Textil und Mode; Langenscheidt Fakeldonejo; Aŭgusto 2010; 271 paĝoj kun bildoj; ISBN 3861173123 EAN: 9783861173120
  • Rebmann, Gerhard fakvortaro pri vestaĵo - germane, angle, france, itale, hispane, Bekleidungs-Wörterbuch : deutsch, englisch, französisch, italienisch, spanisch = Dictionary of garment terminology : English, German, French, Italian, Spanish = Dictionnaire de l’habillement : français, allemand, anglais, italien, espagnol = Dizionario della terminologia nell’abbigliamento : italiano, tedesco, inglese, francese, spagnolo = Diccionario de la confección : español, alemán, inglés, francés, italiano / Rebmann, Hertel 3-a eldono, Berlino : Eldonejo: Schiele & Schön, jaro 2000; 1079 paĝoj ISBN 3-7949-0654-3

Bibliografio

  • Braudel, Fernand Civilization and Capitalism, 15th–18th Centuries, Vol 1: The Structures of Everyday Life," William Collins & Sons, London 1981 ISBN 0-520-08114-5

Plia legado

  • Breward, Christopher, The culture of fashion: a new history of fashionable dress, Manchester: Manchester University Press, 2003, ISBN 978-0-7190-4125-9
  • Cumming, Valerie: Understanding Fashion History, Costume & Fashion Press, 2004, ISBN 0-89676-253-X
  • Hollander, Anne, Seeing through clothes, Berkeley: University of California Press, 1993, ISBN 978-0-520-08231-1
  • Hollander, Anne, Sex and suits: the evolution of modern dress, New York: Knopf, 1994, ISBN 978-0-679-43096-4
  • Hollander, Anne, Feeding the eye: essays, New York: Farrar, Straus, and Giroŭ, 1999, ISBN 978-0-374-28201-1
  • Hollander, Anne, Fabric of vision: dress and drapery in painting, London: National Gallery, 2002, ISBN 978-0-300-09419-0
  • Kawamura, Yuniya, Fashion-ology: an introduction to Fashion Studies, Oxford and New York: Berg, 2005, ISBN 1-85973-814-1
  • Lipovetsky, Gilles (translated by Catherine Porter), The empire of fashion: dressing modern democracy, Woodstock: Princeton University Press, 2002, ISBN 978-0-691-10262-7
  • McDermott, Kathleen, Style for all: why fashion, invented by kings, now belongs to all of us (An illustrated history), 2010, ISBN 978-0-557-51917-0 — Many hand-drawn color illustrations, extensive annotated bibliography and reading guide
  • Perrot, Philippe (translated by Richard Bienvenu), Fashioning the bourgeoisie: a history of clothing in the nineteenth century, Princeton NJ: Princeton University Press, 1994, ISBN 978-0-691-00081-7
  • Steele, Valerie, Paris fashion: a cultural history, (2. ed., rev. and updated), Oxford: Berg, 1998, ISBN 978-1-85973-973-0
  • Steele, Valerie, Fifty years of fashion: new look to now, New Haven: Yale University Press, 2000, ISBN 978-0-300-08738-3
  • Steele, Valerie, Encyclopedia of clothing and fashion, Detroit: Thomson Gale, 2005

Bildaro