Nordokcidentaj havajaj insuloj
| Nordokcidentaj havajaj insuloj | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 La Nordokcidentaj havajaj insuloj | |||||
| insularo | |||||
| Akvejo | Pacifiko | ||||
| Arkipelago | Hawaii | ||||
| Geografia situo | 26° 0′ N, 170° 30′ U (mapo)26-170.5Koordinatoj: 26° 0′ N, 170° 30′ U (mapo) | ||||
 | |||||
|
| |||||
| Nombro de insuloj | 10 Insuloj/Atoloj | ||||
| Ĉefa insulo | Midwayinseln | ||||
| Tuta areo | 14,3 km² | ||||
| Loĝantoj | 40 (Sciencisto) | ||||
| |||||
La nordokcidentaj havajaj insuloj' aŭ deventaj insuloj de Havajo (angle: Northwestern Hawaiian Islands aŭ Leeward Islands, mallongigite al NWHI) estas insulĉeno de malgrandaj insuloj, atoloj kaj koralrifoj en la Pacifiko.
Ili situas nordokcidente de la ĉefaj insuloj (angle: Southeastern Hawaiian Islands aŭ Windward Islands) Kauai kaj Niihau kaj apartenas, krom la Midvejinsuloj, kiuj estas tiel nomata neenkorpigita teritorio de Usono, al la usona ŝtato Havajo.
Geografio
La nordokcidentaj havajaj insuloj sterniĝas je ĉirkaŭ 25° norda latitudo sur longo de ĉirkaŭ 2.000 km, de ĉ. la longitudo 161° okcidenta ĝis la internacia datlinio ĉe longitudo 180°.
La tuta areo de ĉiuj insuloj estas nur ĉ. 14,3 km² granda, el kiuj preskaŭ la duono (6,2 km² [1]) apartenas al la Midvejinsuloj.
Apartenas al la insuloj geografie de sudoriento al nordokcidento:
|
|
Nihoa | Moku Manu | 0,7 km² | 1 insulo | neloĝata |
|
|
Neckerinsulo | Mokumanamana | 0,183 km² | 1 insulo | neloĝata |
|
|
Francfregataj Sablejoj | Kanemilohai | 0,25 km² | 12 insuloj | neloĝataj |
|
|
Puhahonu | Pūhāhonu | 0,024 km² | 2 insuloj | neloĝataj |
|
|
Marorifo | Nalukakala | 0,004 km² | - | neloĝata |
|
|
Lajsano | Kauo | 4,114 km² | 1 insulo | neloĝata |
|
|
Lisianski | Papaapoho | 1,556 km² | 1 insulo | neloĝata |
|
|
Pearl-kaj-Hermes-atolo | Holoikauaua | 0,36 km² | 6 insuloj | neloĝataj |
|
|
Midvejinsuloj | Pihemanu | 6,2 km² | 2 ĉefinsuloj | 40 loĝantoj (sciencistoj) |
|
|
Kure-atolo | Mokupapapa | 0,86 km² | 2 insuloj | neloĝataj |
Geologio
La insularo estas vulkandevena kaj parto de la submara havaja imperiestra ĉeno, kiu iras de Alasko ĝis Havajo.
Dum Big Island ankoraŭ kreskas, ĉiuj insuloj en la nordokcidento jam malkreskas. Tial la alto de la nordokcidentaj havajaj insuloj malpligrandas de sudoriento al nordokcidento, nordokcidente de la Kure-atolo ekzistas nur tiel nomataj marmontoj.
Loĝantaro
Nihoa kaj Necker montras indicojn de frua havaja setlado, sed estis, kiam alvenis la unuaj eŭropanoj, neloĝataj. La insuloj ne havas permanentan loĝantaron, krom sur la Midvejinsuloj, kie loĝas ĉirkaŭ 40 homoj[1], ĉefe sciencistoj kaj helpantoj.
Naturprotekto
Pro la malkreskego de birdokvantoj jam la 3-an de februaro 1909 ĉiuj nordokcidentaj havajaj insuloj, krom la Midvejinsuloj, estis deklaritaj birdprotektejo (Hawaiian Islands Bird Reservation) de la usona prezidanto Theodore Roosevelt. La 31-an de oktobro 1996, post la forlaso de la militistoj, la Midvejinsuloj iĝis parto de la Pacific Island Wildlife Refuge Complexes.
Post kiam la insularo kaj la ĉirkaŭaj maroj (inkluzive de la Midvejinsuloj) estis nomumitaj National Marine Sanctuary en 2002, George W. Bush proklamis ilin la 15-an de junio 2006 Papahānaumokuākea Marine National Monument. La nacia monumento entenas pli ol 362.000 km² kaj estas nuntempe la plej granda marprotektejo de la mondo.[2] Oni rajtas alteriĝi sur la insuloj nuntempe nur kun aparta permeso de la U.S. Fish & Wildlife Services por sciencaj kialoj.
Vidu ankaŭ
Bibliografio
- David Liittschwager kaj Susan Middleton, Das andere Hawaii, National Geographic Deutschland, G+J Verlag, Okt. 2005, S.136-56.