Odeso

El Vikipedio, la libera enciklopedio
(Alidirektita el Odesa)
Odeso
ukraine Одеса (latinlitere: Odesa), ruse Одесса
urbo
Fotomontaĵo
Blazono
Oficiala nomo: Одеса
Lando Ukrainio Ukrainio
Provinco Odesa provinco
Historiaj regionoj
Konata loko Potjomkina ŝtuparo
Situo Odesa
 - alteco 40 m s. m.
 - koordinatoj 46° 28′ 18″ N 30° 42′ 37″ O / 46.47167 °N, 30.71028 °O / 46.47167; 30.71028 (mapo)
Plej alta punkto
 - alteco 65 m s. m.
Plej malalta punkto
 - alteco −4,2 m s. m.
Areo 236,9 km² (23 690 ha)
Loĝantaro 1 010 537 (2022)
Denseco 4 265,67 loĝ./km²
Maro Nigra Maro
Fondita 2-a de septembro 1794
Horzono OET (UTC+2)
 - somera tempo OEST (UTC+3)
Poŝtkodo 65000–65480
Kodo +380 48
OKATO 5110100000
Honorigo Urbo-Heroo
Situo enkadre de Ukrainio
Situo enkadre de Ukrainio
Situo enkadre de Ukrainio
Situo rilate al Nigra Maro
Situo rilate al Nigra Maro
Situo rilate al Nigra Maro
Vikimedia Komunejo: Odessa
Retpaĝo: www.odessa.ua
Map
Ŝtuparo de Potjomkin
Strando Ĉajka en Odeso
Hotelo Odessa
Enirejo en Haveno de Odeso
la Operejo

OdesoOdessaOdesa (ukraine Одеса, ruse Одесса, jide אָדעסאַ) estas ukrainia havena urbo ĉe la Nigra Maro kaj la administra centro de la Odesa provinco. Neoficialaj nomoj de la urbo estas: perlo de Nigra Maro, Odeso-panjo (ruse Одесса-мама [odesa-mama]), Suda Palmira.

Situo[redakti | redakti fonton]

Odeso situas ĉe norda bordo de la Nigra Maro. Apud la urbo troviĝas tri estuaroj: Kujalnik, Haĝibejskij, Suhoj.

Klimato[redakti | redakti fonton]

La klimato de Odeso estas kontinenta kun milda vintro kaj varma somero. Mezjara temperaturo estas 10,3 °C.

Historio[redakti | redakti fonton]

La urbo fondiĝis en 1794 per reskripto de Katerina la 2-a. Post centjaro Odeso transformiĝis el modesta urbeto en la kvaran plej grandan urbon de la Rusa Imperio.

En 1920 komencis soveta potenco en la urbo.

Dum la Dua Mondmilito en Odeso la soveta armeo batalis kontraŭ pli forta malamiko dum 73 tagoj de la 5-a de aŭgusto ĝis la german-rumana venko je la 16-a de oktobro 1941. La soveta armeo liberigis Odeson la 10-an de aprilo 1944. En 1945 Josif Stalin donis al la urbo la titolon Urbo-Heroo.

Vidindaĵoj[redakti | redakti fonton]

Ekonomio[redakti | redakti fonton]

La Haveno de Odeso[1] (ukraine Одеський морський торговельний порт) estas la plej grandaj havenoj en Ukrainio kaj unu el la plej gravaj havenoj en la baseno de Nigra Maro, kun kapacito de totala ĉiujara trafiko de 40 milionoj da toneloj (15 milionoj da toneloj de solida kargo kaj 25 milionoj da toneloj de likva kargo). La haveno havas tujan aliron al fervojoj kiuj permesas rapidan transporton de kargo de maraj itineroj al surtera transporto.

Loĝantaro[redakti | redakti fonton]

Nacia kontingento en 2001
Nacio Kvanto de homoj, mil (%)
Ukrainoj 622,9 (61,6 %)
Rusoj 292,0 (29,0 %)
Bulgaroj 13,3 (1,3 %)
Judoj 12,4 (1,2 %)
Moldavoj 7,6 (0,7 %)
Belorusoj 6,4 (0,6 %)
Armenoj 4,4 (0,4 %)
Poloj 2,1 (0,2 %)
Sume 1 010,3

Urbaj festoj[redakti | redakti fonton]

Religio[redakti | redakti fonton]

Plejmulte odesanoj estas ortodoksanoj.

Ekzistas ankaŭ rimarkeblaj komunumoj de katolikoj, judistoj kaj islamanoj, kiuj, tamen, antaŭe estis pli nombraj ol nuntempe.

Internaciaj rilatoj[redakti | redakti fonton]

Ĝemelurboj[redakti | redakti fonton]

Flago Urbo Lando Jaro
Unuiĝinta Reĝlando (Britio) Liverpulo Britio 1957
Finnlando Oulu Finnlando 1957
Kroatio Splito Kroatio 1964
Japanio Jokohamo Japanio 1965
Egiptio Aleksandrio Egiptujo 1968
Kanado Vankuvero Kanado 1971
Italio Genuo Italio 1972
Francio Marsejlo Francio 1973
Usono Baltimoro Usono 1975
Hungario Segedo Hungario 1977
Hispanio Valencio Hispanio 1981
Barato Kalkuto Barato 1986
Flago Urbo Lando Jaro
Germanio Regensburg Germanio 1990
Rumanio Konstanco Rumanio 1991
Bulgario Varna Bulgario 1992
Israelo Hajfo Israelo 1992
Pollando Lodzo Polio 1993
Popola Respubliko Ĉinio Cindao Ĉinio 1993
Grekio Pireo Grekio 1993
Moldavio Kiŝinevo Moldavio 1994
Kipro Nikozio Kipro 1996
Armenio Jerevano Armenio 1995
Turkio Stambulo Turkio 1997
Rusio Rostov-na-Donu Rusio 2009

Partneraj urboj[redakti | redakti fonton]

Flago Urbo Lando Jaro
Rusio Taganrog Rusio 1993
Rusio Groznij Rusio 1994
Rusio Moskvo Rusio 1995
Belorusio Minsko Belorusio 1996
Kartvelio Tbilisi Kartvelio 1996
Pollando Gdansko Polio 1996
Estonio Talino Estonio 1997
Rusio Volgogrado Rusio 2001
Flago Urbo Lando Jaro
Rusio Sankt-Peterburgo Rusio 2002
Belorusio Bresto Belorusio 2004
Ĉilio Valparaiso Ĉilio 2004
Litovio Klaipėda Litovio 2004
Kipro Larnaka Kipro 2004
Aŭstrio Vieno Aŭstrio 2006
Popola Respubliko Ĉinio Ningbo Ĉinio 2008
Pollando Varsovio Polio 2010

Famaj odesanoj[redakti | redakti fonton]

Esperanto en Odeso[redakti | redakti fonton]

En Odeso estas okazinta la 71-a Kongreso de Sennacieca Asocio Tutmonda ekde la 18-a ĝis la 25-a de Julio 1998, en kiu partoprenis 240 reprezentantoj.[4]

Esperanto-renkontiĝoj[redakti | redakti fonton]

La ĉefa ĉiujara esperanta aranĝo en Odeso estas Esperanto Humurino.

Esperanto-kluboj[redakti | redakti fonton]

Esperantistoj el Odeso[redakti | redakti fonton]

la busta statuo de Zamenhof en Odeso
memortabulo omaĝe al V. Gernet en Esperanto kaj la rusa en Odeso

ZEO-oj[redakti | redakti fonton]

En Odeso estas du Zamenhof/Esperanto-Objektoj[5]:

  1. Monumento al Zamenhof. La monumento estis muntata en 1957[6] kaj ĝis nun ĝi estas la sola monumento de Zamenhof en Ukrainio. Ĝi troviĝas laŭ la adreso Deribasivska 3.
  2. Memortabulo de Gernet. La tabulo al Gernet troviĝas en la Tairova instituto de vinberkulturo kaj vinfarado kaj estis farata dank' al iniciato de e-klubo «Verdaĵo» en julio 2011.

Galerio de vidindaĵoj[redakti | redakti fonton]

Noto[redakti | redakti fonton]

  1. Informoj pri la haveno. Arkivita el la originalo je 2012-02-20. Alirita 14 de marto 2014.
  2. Waldemar Haffkine: Pioneer of Cholera Vaccine. EDYTHE LUTZKERAND kaj CAROL JOCHNOWITZ. American Society for Microbiology Arkivigite je 2012-02-22 per la retarkivo Wayback Machine
  3. Rats, fleas and men; Anthony Daniels on how the secret of bubonic plague was found.de Anthony Daniels. Sunday Telegraph (Londono). p. 14. 25a de Aŭgusto, 2002.
  4. La 71-a Kongreso de Sennacieca Asocio Tutmonda. Arkivita el la originalo je 2012-04-11. Alirita 2011-01-07.
  5. ZEO-oj en Odeso. Arkivita el la originalo je 2012-03-03. Alirita 2011-09-05.
  6. historio pri la ekesto de la monumento de Zamenhof. Arkivita el la originalo je 2015-06-10. Alirita 2017-01-11.

Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]

Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]