Organismo
| Organismo | ||
|---|---|---|
|
| ||
| Sistematiko | ||
| ||
| Domeno | ||
|
La Organismoj aŭ la vivestaĵoj konsistas el ĉelo. Biologio okupiĝas science pri ĉiu konata organismo, ties derivaĵoj kaj prouloj.
Liaj karakterizaĵoj estas materialŝanĝo, kresko, ekscitiĝemo kaj generado. Post seksa proceso aperinta samdevena organisma grupo nomiĝas populacio Tiuj populacioj formas asociojn, ekosistemoj, kiuj enloĝas la biosistemon..
La sistematiko provas trovi konvenan grupigon de ĉiu organismo. La plej supra ŝtupo estas la t.n. domeno. Oni distingas laŭ kriterioj de molekulara biologio la verajn bakteriojn (Bacteria), la arkiobakteriojn (Archaea) kaj la eŭkariotojn (Eucaryota), animaloj, plantoj kaj fungoj.
Se oni taksas la ĉelon baza karakterizaĵo de organismoj, la virusoj ne apartenas al la organismoj, ĉar ili konsistas en el ĉeloj. Ili ne havas propran materialŝangon kaj degeneras sin mal-mem. Ili pliiĝo okzasas per mastroĉeloj.
Strukturo de ĉelaj organismoj
Ĉiu konata organismo estas konstruita el unu aŭ pli ĉeloj. Ĉiu ĉelo enhavas en sia genomo (DNA) ĉiun bezonatan instukcion por kresko kaj por multflanka vivproceso. Gravaj (bioĥemie) substancoj (organikaj molekuloj), kiujn organismoj bezonas por vivo
- Proteino,
- Sukero (Karbonhidrato) kaj
- Graso.
Krom tiuj, la ĉelo de ĉiu organismo estas provizita grandparte kun akvo kaj en tiu solvitaj mineraloj (saloj) gefüllt.
La plej grava kemia elemento por la konstruo de organikaj materialoj estas karbono (C). Krom tio gravas grandparte la elementoj de akvo kiel oksigeno (O) kaj hidrogeno (H). Plie menciindas – amase gravas - nitrogeno (N), fosforo (P), sulfuro (S), kalio (K), kalcio (Ca) kaj natrio (Na) , dum kloro (Cl), jodo (I), fero (Fe), kupro (Cu), seleno (Se) kaj kelkaj aliaj materialoj estas nur ŝpurelementoj (sed ili povas estis esenciaj).
Multaj kemiaj elementoj povas esti damaĝaj en diversaj dozoj por la organismoj.
