Osip Mandelŝtam

El Vikipedio, la libera enciklopedio
(Alidirektita el Osip Mandelstam)
Osip Mandelstam
Osip Mandelstam,1914
Osip Mandelstam,1914
Persona informo
Осип Эмильевич Мандельштам
Naskonomo О́сип Эми́льевич Мандельшта́м (Osip Emiljeviĉ Mandelŝtam), אָסיפּ מאַנדעלשטאַם, Osip Mandelsztam
Naskiĝo 15-a de januaro 1891
en Varsovio, Kongresa Pollando, Rusa imperio
Morto la 27-an de decembro 1938 (47‑jara)
en Gulago "Vtoraja Reĉka" (apud Vladivostoko), Sovetunio
Mortis pro naturaj kialoj vd
Mortis per tifo vd
Etno juda
Lingvoj itala • rusa • franca vd
Ŝtataneco Rusia Imperio • Respubliko Rusio • Rusia Soveta Federacia Socialisma Respubliko • Sovetunio vd
Alma mater Universitato de Hajdelbergo • Sankt-Peterburga Ŝtata Universitato vd
Subskribo Osip Mandelŝtam
Familio
Edz(in)o Nadeĵda Mandelŝtam vd
Profesio
Okupo poeto, eseisto
Laborkampo literaturo • traduko vd
Verkado
Verkoj Stone ❦
The Noise of Time vd
vd Fonto: Vikidatumoj
v • d • r
Arĝenta Epoko de Rusaj Poetoj poetoj Mandelŝtam, Kornej Ĉukovski, Benedikt Livŝic kaj Annenkov en 1914
Foto de NKVD post la dua aresto, 1938

Osip Emiljeviĉ Mandelŝtam[1] (ruse Осип Эмильевич Мандельштам [ˈosʲɪp ɪˈmʲilʲjɪvʲɪt͡ɕ məndʲɪlʲˈʂtam], jide אָסיפּ מאַנדעלשטאַם, Osip Mandelshtam, pole Osip Mandelsztam; naskiĝis la 3.[jul.]/ 15-an de januaro 1891[greg.], mortis la 27-an de decembro 1938) estis rusa poeto kaj eseisto, kiu vivis en Rusio dum kaj post ĝia revolucio kaj kresko de Sovetunio. Li estis unu el la plej bonkvalitaj membroj de la akmeista skolo de poetoj. Li estis arestita fare de la registaro de Josif Stalin dum la subpremo de la 1930-aj jaroj kaj sendita en internan ekzilon kun sia edzino Nadeĵda. Poste oni permesis al ili translokiĝi al Voroneĵ en sudokcidenta Rusio. En 1938 Mandelstam estis arestita denove kaj kondamnita al tendaro en Siberio. Li mortis tiun jaron en transita tendaro.

Vivo kaj laboro[redakti | redakti fonton]

Mandelŝtam estis naskita en Varsovio (tiam parto de la rusa Imperio) al riĉa pola juda familio. Lia patro, ledokomercisto laŭ profesio, povis ricevi specialan permeson, kiu liberigis la familion de la zono de juda setlejo kaj, baldaŭ post la naskiĝo de Osip, ili translokiĝis al Sankt-Peterburgo. En 1900, Mandelŝtam eniris la prestiĝan lernejon Teniŝevski. La verkisto Vladimir Nabokov kaj aliaj signifaj figuroj de rusa kaj sovetia kulturo estis inter ĝiaj eks-studentoj. Liaj unuaj poemoj estis presitaj en 1907 en la almanako de la lernejo.

En aprilo 1908, Mandelŝtam decidis eniri la Sorbonon en Parizo por studi literaturon kaj filozofion, sed li foriris la sekvan jaron por sekvi en la Universitato de Hajdelbergo en Germanio. En 1911, por daŭrigi sian edukon ĉe la Universitato de Sankt-Peterburgo, de kiu judoj estis ekskluditaj, li konvertiĝis al metodismo kaj membriĝis en la universitato la saman jaron.[2] Li ne kompletigis formalan gradon.[3]

La poezio de Mandelŝtam, akute popolisma en spirito post la unua rusa revolucio en 1905, iĝis proksime rilata al imagemo de simbolismo. En 1911, li kaj pluraj aliaj junaj rusaj poetoj formis la "Gildon de poetoj" (ruse цех Поэтов, Ceĥ Poetov), sub la formala gvidado de Nikolaj Gumiljov kaj Sergej Gorodecki. La kerno de tiu grupo iĝis konata kiel Akmeistoj. Mandelŝtam skribis la manifeston por la nova movado: La mateno de Akmeismo (1913, publikigita en 1919).[4] En 1913 li publikigis sian unuan kolekton de poemoj, La Ŝtono (ruse: камень, Kamjen); ĝi estis reeldonita en 1916 sub la sama titolo, sed kun novaj aldonitaj poemoj.

Geedziĝo kaj familio[redakti | redakti fonton]

Mandelŝtam laŭdire havis amaferon kun la poeto Anna Aĥmatova. Ŝi insistis dum sia vivo, ke ilia rilato ĉiam estis tre profunda amikeco, prefere ol seksa afero.[5] En la 1910-aj jaroj, li estis denove enamiĝinta, sekrete kaj senreciproke, al kartvela princino kaj granda damo de Sanktapetersburga societo Salomea Andronikova, al kiu Mandelŝtam dediĉis sian poemon "Solominka" (1916).[6]

En 1922, Mandelŝtam geedziĝis kun Nadeĵda Ĥazina en Kievo, Ukrainio, kie ŝi vivis kun sia familio.[7] Li daŭre estis altirata al aliaj virinoj, foje grave. Ilia geedziĝo estis minacata, ĉar li enamiĝadis al aliaj virinoj, precipe al Olga Vaksel en 1924-25 kaj Marija Petroviĉ en 1933-34.[8]

Kariero[redakti | redakti fonton]

En 1922, Mandelŝtam kaj Nadeĵda transloĝiĝis al Moskvo. En tiu tempo, lia dua libro de poemoj, Tristia, estis publikigita en Berlino. Dum pluraj jaroj poste li preskaŭ tute rezignis pri poezio, koncentriĝante al eseoj, literaturscienco, memuaroj (La Bruo De Tempo, la rusa: шум времени, Ŝum vremeni; феодосия, Teodozio - ambaŭ 1925) Bruo de Tempo kaj malgrand-formata prozo (La Egipta Stampo, rusa: египетская марка, Jegipetskaja marka - 1928). Kiel ĉeflaboro, li tradukis literaturon en la rusan (19 libroj en 6 jaroj), tiam laboris kiel korespondisto por gazetoj.

La nekonformismaj tendencoj de Mandelŝtam kontraŭ potenculoj ne estis bone maskitaj. Li kontraŭbatalis la ĉiam pli totalisman registaron sub Josif Stalin. En la aŭtuno de 1933, li verkis la poemon "Epigramo al Stalin", kiun li legis ĉe kelkaj malgrandaj privataj renkontiĝoj en Moskvo. La poemo estis akra kritiko de la "Kremla altlandano". Ĝi estis verŝajne inspirita fare de Mandelŝtam, post kiam li vidis la efikojn de la Granda malsatego tiun jaron, dum sia ferio en Krimeo. Tio estis la sekvo de la kolektivigado de Stalin en Sovetunio kaj lia klopodo ekstermi la "kulakojn" (vidu Senkulakigo).

Ses monatojn poste, Mandelŝtam estis arestita. Sed, post la kutima proforma enketado, li estis kondamnita ne al morto en Gulago, sed al ekzilo en Ĉerdinamio en la Norda Uralo kun sia edzino. Ĝi estis konsiderita preskaŭ mirakla okazaĵo, kutime klarigata fare de historiistoj per la persona interesiĝo de Stalin pri la sorto de la poeto. Post provo memmortigi sin kaj sekvanta propeto de Nikolaj Buĥarin, la verdikto estis moderigita ĝis elpelo de la plej grandaj urbegoj.[9] Kiam oni permesis al li elekti sian novan lokon de loĝejo, Mandelŝtam kun sia edzino elektis Voroneĵ.

Tio pruvis provizoran prokraston de la puno. En la venontaj jaroj, Mandelŝtam skribis kolekton de poemoj konataj kiel la Voroneĵaj Notlibroj, kiu inkludis la cikloversojn pri la Nekonata Soldato. Li ankaŭ verkis plurajn poemojn kiuj ŝajnis glori Stalinon (inkluzive de "Odo al Stalin"). Tamen, en 1937, ĉe la komenco de la Granda Purigo, la literatura establado komenciĝis ataki lin en gazetaro, unue loke, kaj baldaŭ poste de Moskvo, akuzante lin je enhavado de kontraŭsovetiaj vidpunktoj. Frue la sekvan jaron, Mandelŝtam kaj lia edzino ricevis registaran kuponon por ferio ne longe de Moskvo. Dum ilia alveno en majo 1938, li estis arestita la 5-an de majo (ref. tendardokumento de la 12-a de oktobro 1938, subskribita fare de Mandelŝtam) kaj ŝargita per "kontraŭrevoluciaj agadoj". Kvar monatojn poste, la 2-an de aŭgusto 1938,[10] Mandelŝtam estis kondamnita al kvin jaroj en reedukaj tendaroj. Li alvenis al la Vtoraja Reĉka (Dua Rivero), transita tendaro proksime de Vladivostoko en la Malproksima Oriento de Rusio kaj sukcesis sendi informon al sia edzino petante varmajn vestaĵojn; li neniam ricevus ilin. La oficiala kialo de lia morto estas nespecifita malsano.

La propra profetaĵo de Mandelŝtam estis plenumita: "Nur en Rusio estas poezio respektata, ĝi mortigas homojn. Ĉu ekzistas iu ajn alia loko, kie la poezio estas tiel ofte motivo por murdo?" Nadeĵda Mandelŝtam skribis memuarojn pri sia vivo kun sia edzo kaj la tempoj en Espero kontraŭ Espero [11] ) [11] kaj Espero Abandonita [12] Ŝi ankaŭ sukcesis konservi signifan parton de la neeldonita laboro de Mandelŝtam.[9]

En 1956, dum la Ĥruŝĉova degelo, Osip Mandelŝtam estis rehabilitita kaj deklarita absolvita de la pagendaĵoj alportitaj kontraŭ li en 1938. La 28-an de oktobro 1987, dum la administrado de Miĥail Gorbaĉov, Mandelŝtam estis absolvita de la pagendaĵoj (1934) ankaŭ kaj tiel plene rehonorigita.[13] En 1977, etplanedo 3461 Mandelŝtam, malkovrita fare de sovetia astronomo Nikolaj Stepanoviĉ Ĉerniĥ, estis nomita laŭ li.[14]

Elektita poezio kaj prozokolektoj[redakti | redakti fonton]

  • 1913 Kamen (Ŝtono)
  • 1922 Tristia
  • 1923 Vtoraia kniga (Dua Libro)
  • 1925 Ŝum vremeni (La Bruo De Tempo) Prozo
  • 1928 Stiĥotvorenija 1921-1925 (Poemoj 1921-1925)
  • 1928 Stiĥotvorenija (Poemoj)
  • 1928 O poesii (Pri Poezio)
  • 1928 Egipetskaya marka (La Egipta Marko)
  • 1930 Ĉetvertaja proza, (La Kvara Prozo). Ne publikigite en Rusio ĝis 1989
  • 1930-34 Moskovskije tetradi (Moskvaj Kajeroj)
  • 1933 Puteshestvije v Armeniju (Vojaĝo al Armenio)
  • 1933 Razgovor o Dante (Konversacio ĉirkaŭ Danto); publikigita en 1967[15]
  • 19?? Voroneĵskije tetradi (Voroneĵaj Kajeroj), publ. 1980 (ed. by V. Shveitser)

En Esperanto aperis[redakti | redakti fonton]

Gardu mian parolon sen ĉes', pro gusto de fum' kaj maldigno...

Plia legaĵo[redakti | redakti fonton]

  • Coetzee, J.M. "Osip Mandelstam kaj la Stalin Odo", reprezentantaroj, No.35, Ekstra numero: Monumentaj Historioj. (Somero, 1991), pp. 72–83.
  • Davie, Donaldo (1977) In the Stopping Train (En la Loka trajno) Carcanet (Manĉestro)
  • Freidin, Gregorio (1987) Coat of Many Colors: Osip Mandelstam and His Mythologies of Self-Presentation. Berkeley, Los-Anĝeleso, Londono
  • MacKay, Johano (2006) Inscription and Modernity: From Wordsworth to Mandelstam. Bloomington: Indiana University Press ISBN 0-253-34749-1
  • Nilsson N. A. (1974) Osip Mandel'štam:=Five Poems.
  • (Stokholma) Platt, Kevin, redaktisto (2008) Modernist Archaist: Elektitaj Poemoj de Osip Mandelstam [16]
  • Riley, John (1980) The Collected Works. Grosteste (Derbyshire)
  • Ronen O. (1983) An Аpproach to Mandelstam.

Referencoj[redakti | redakti fonton]

  1. ↑ Latinliterigita ankaŭ kiel Osip Mandelshtam, Osip Mandelstam, Ossip Mandelstamm
  2. ↑ Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2012-03-16. Alirita 2013-05-09.
  3. ↑ Vitaly Charny, "Osip Emilyevich Mandelshtam (1889-1938) Russian Poet". Arkivita el la originalo je 2012-07-03. Alirita 2013-05-09.
  4. ↑ (1965) “Mandelshtam's Acmeist Manifesto”, Russian Review 24 (1), p. 46–51. 
  5. ↑ Feinstein, Elaine.Anna of All the Russias, New York: Vintage Press, 2007.
  6. ↑ Zholkovsky, Alexander (1996),Text Counter Text: Rereadings in Russian Literary History, p. 165. Stanford University Press, ISBN 0-8047-2703-1.
  7. ↑ Morley, David(1991)Mandelstam VariationsLittlewood Press p75 ISBN 978-0-946407-60-6
  8. ↑ Clarence Brown,Mandelstam, Cambridge University Press, 1973
  9. ↑ 9,0 9,1 Ronen, O.. (2007) “Mandelshtam, Osip Emilyevich.”, M. Berenbaum and F. Skolnik: Encyclopaedia Judaica, 2‑a eldono Detroit, Macmillan Reference USA, p. 462–464.
  10. ↑ Eltiraĵo el juĝprotokolo Numero 19390/Ts
  11. ↑ 11,0 11,1 Nadezhda Mandelstam(1970, 1999)Hope against HopeISBN 1-86046-635-4
  12. ↑ Nadezhda MandelstamHope AbandonedISBN 0-689-10549-5
  13. ↑ Kuvaldin, Y. (Юрий Кувалдин):Улицa Мандельштамa Arkivigite je 2007-10-17 per la retarkivo Wayback Machine,повести. Издательство "Московский рабочий", 1989, 304 p. In Russian. URL last accessed 20 October 2007.
  14. ↑ Dictionary of Minor Planet Names, p. 290
  15. ↑ Freidin, G.:Osip Mandelstam, Encyclopædia Britannica, 2001. Accessed 20 October 2007.
  16. ↑ Modern Archaist: Selected Poems by Mandelstam

Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]

Bibliotekoj

En tiu ĉi artikolo estas uzita maŝina traduko de WikiTrans de teksto el la artikolo Osip Mandelstam en la angla Vikipedio.

Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Osip_Mandelŝtam&oldid=8527068"