Bazlernejo en Finnlando
Bazlernejo en Finnlando estas nuntempe naŭjara peruskoulu kaj mezlernejo lukio. La nunan sistemon planis plejparte Reino H. Oittinen. Antaŭaj lernejformoj estas plejparte kansakoulu, keskikoulu kaj kansalaiskoulu.
Pre la moderna finna bazlernejo
[redakti | redakti fonton]Popollernejo, finne kansakoulu kaj svede folkskola, estis en Finnlando bazlernejo ekde la 1860-aj jaroj ĝis lerneja reformo, kiu estis farita dum 1970-aj jaroj. Popollernejo estis normale sesjara, pli malofte sepjara, sed tiuj, kiuj iris al keskikoulu estis en popollernejo normale nur kvar aŭ kvin jaroj. Keskikoulu estis plejparte kvinjara, sed por knabinoj ĝi povis esti ses jaroj, ĉar nurknabinaj keskikouluj havis ekzemple pli da manfaritaĵaj kaj hejmekonomiaj lecionoj ol nurknabaj mezlernejoj kaj komunaj mezlernejoj por knabinoj kaj knaboj kaj en nurknabinaj keskikouluj oni lernis pli multajn lingvojn. Keskikoulu kaj lukio estis kune ok- aŭ naŭjara oppikoulu. En 1958 estis fondita normale du-, pli malofte nur unujara kansalaiskoulu (civitana lernejo), al kiu iris multaj junuloj, kiuj ne iris al keskikoulu. Lukio estis trijara same ol nuntempe. Unuaj popollernejoj estis fondita en 1860-aj jaroj kaj lerndevo fariĝis en 1921, sed ne tuj sukcesis, ke ĉiuj, kiuj ne iris al oppikoulu, iris tra tuta kansakoulu. En 1964 la bazlerneja leĝo estis ŝanĝita do, ke maksimume du fremdaj lingvoj povis aparteni al la fakaro en la ĉiuj lernejoj, sed plu en la plej multaj popollernejoj oni ne instruis fremdajn lingvojn. Finna popollernejo estis en la mondo la unua bazlerneja sistemo, kiu inkludis nekostan lernejan manĝon
Kreado de la moderna sistemo
[redakti | redakti fonton]En granda finnlanda lerneja reformo (1972–1981) popollernejo, keskikoulu kaj kansalaiskoulu unuiĝis do, ke fariĝis naŭjara peruskoulu (svede grundskola) kaj lukio fariĝis aparta lernejo. peruskoulu konsistis en la komencaj tempoj de la nova sistemo el sesjara ala-aste kaj trijara yläaste, sed tiu distingo foriĝis la 1-an de januaro 1999. La reformo komencis en 1972 kaj pretiĝis tute en 1981. Ekzemple lerni du fremdajn lingvojn (unu devas esti la alia enlanda lingvo kaj la alia normale la angla) fariĝis deviga. Ĉiuj popollernejoj aŭtomate fariĝis ala-astej de peruskoulu kaj la popollernejaj instruistoj aŭtomate fariĝis instruistoj de ala-aste. La lastaj popollernejoj fariĝis ala-astej en Helsinko en 1977.
Nuna situacio
[redakti | redakti fonton]En la 2000-aj jaroj la finnlanda bazlerneja sistemo estis unu el la plej bonaj en la mondo, sed poste malfortiĝis. Tamen en la lando la fundamentoj de la sistemo estas taksata bone. La nuraj fakoj, kies pozicio vekis multe disputadon, estas la sveda kaj la religio. Iuj volus libervoligi la svedan kaj iuj tute nuligi la religioinstruon. Jam nun por ĝi estas alternativo elämänkatsomustieto (informoj pri vivperspektivoj), sed la lernantoj, kiuj apartenas al evangeli-luterana eklezio de Finnlando ne povas elekti ĝin sed ili devas lerni aŭtomete la luteranan religion.
