Proteo (planto)
 | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Reĝa proteo (Protea cynaroides)
| ||||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||||
La plantgenro Proteo (Protea) apartenas al la familio de la Proteacoj (Proteaceae). La genro konsistas el ĉ. 115 specioj. Ili hejmiĝas en Suda Afriko. En Genadendal, Sudafriko, ce la monto Jonaskop, en alteco de 1648 m super marnivelo troviĝas la tutmonde plej granda nombro de nature kreskantaj Protea-specioj. Multaj el ili apartenas al la Kapensiso. La reĝa proteo (Protea cynaroides) estas la nacia floro de Sudafriko.
Priskribo[redakti | redakti fonton]
Habito kaj folioj[redakti | redakti fonton]
Protea-specioj kreskas kiel ĉiamverdaj rampantaj ĝis vertikale starantaj arbustoj kaj malgrandaj arboj, kiuj atingas alton de 1 ĝis 10 m. La alternestarantaj kaj ĉirkaŭ la pinto unu apud la alia starantaj folioj estas kun petioloj aŭ senpetiole. La supra kaj malsupra surfaco de la folio ne tre malsimilas. La simplaj, tre ledecaj kalvaj ĝis lanecaj foliplatoj estas oblongaj ĝis rondaj. La folirando ĉiam glatas.
Floraroj, floroj kaj fruktoj[redakti | redakti fonton]
En karakterize globformaj floraroj havas diametron de 3 ĝis 15 cm, multaj floroj staras dense unu apud la alia. La floroj kreskas spiralfome en pluraj vicoj sin kovrantaj brakteoj. La eksteraj estas relative malgrandaj. La internaj brakteoj estas preskaŭ samlongaj kiel la floroj. La malmolaj, glataj ĝis lanecaj brakteoj kelkfoje havas brilan koloron. Super la brakteo ĉiam staras nur unu floro, ne du, kiel ĉe la genroj Banksia, Brabejum, Grevillea kaj Hakea.
La floroj ĉiam estas duseksaj. De la kvar harhavaj petaloj tri estas kunkreskintaj, unu estas libera. Nur unu cirklo kun de kvar stamenoj ekzistas. Longaj rigidaj haroj kovras la ovarion, kiu havas nur unu ovolon.
La renverse strobilforma, ligneca fermfrukto havas longajn, brunajn harojn kaj nur unu semon.
Ekologio[redakti | redakti fonton]
Multaj specioj formas lignotuberon. Ĝi estas dikiĝinta bazo de la trunko sub la tero aŭ super la tero, el kiu la planto post arbara incendio denove ekĝermas. Speciale interesa estas eco ĉe Protea roupelliae, kiu post la ĝermado en la unuaj jaroj apenaŭ krsekas alten, sed ankaŭ ne larĝen. La malgranda altenkresko estas kaŭzita de mallongigitaj internodaĵoj.
Uzado[redakti | redakti fonton]
La plej multaj specioj ne toleras froston. La proteoj havas la reputacion ne esti facile kultiveblaj. Al la mezeŭropanoj la floraroj de la proteo estas konataj kiel sekflorojn en floraranĝoj. La floraroj de la proteoj tre longe restas freŝaj.
Disvastigo[redakti | redakti fonton]
De la ĉ. 115-130 Protea-specioj, kvar kvinonoj hejmiĝas en Suda Afriko kaj unu kvinono en la tropika Afriko.
Sistematiko[redakti | redakti fonton]
La genra nomo Proteaestis publikigita en la jaro 1771 de Carl von Linné [1] duan fojon kun la tipa specio Protea cynaroides (L.) L. Antaŭ tio Carl von Linné publikigis en la jaro 1753 en Species Plantarum, [2] la genran nomon ankoraŭ unufoje, sed ĉi-foje kun specio, kiu apartenas al la genro Leucadendron, kaj Peter Jonas Bergius metis ĝin en 1767 en sia revizion de la grupo Protea kiel sinonimo de Leucadendron.
Al la genro Proteaapartenas la subtribo Proteainae el la tribo Proteae en la subfamilio Proteoideae ene de la familio Proteaceae.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bildoj[redakti | redakti fonton]
-
Protea aristata -
Protea aurea subsp. potbergensis -
Protea caffra -
Protea compacta -
Protea eximia -
Protea neriifolia -
Protea obtusifolia -
vera proteo (Protea repens) -
Protea scolymocephala -
Protea speciosa -
Protea venusta -
Protea madiensis -ekzemplero por la muzeo
.JPG)
.JPG)
_from_the_winter_rain_Karoo_(5329543516).jpg)
Fontoj[redakti | redakti fonton]
- Tony Rebelo: Proteas – A field guide to the Proteas of Southern Africa. Fernwood Press, 1995, ISBN 1-874950-02-4 (softcover), ISBN 1-874950-18-0
- S. M. Chisumpa, R. K. Brummitt & S. Marner: Proteaceae. In: G. V. Pope, R. M. Polhill, E. S. Martins (Hrsg.): Flora Zambesiaca, Band 9, Nr. 3, 2006. Royal Botanic Gardens, Kew, ISBN 1-8424-6136-2, (online).
- The Protea Project. Arkivigite je 2012-09-08 per la retarkivo Wayback Machine
- The Protea Atlas Project beim South African National Biodiversity Institute = SANBI, Kirstenbosch, Kapstadt.
- Anthony G. Rebelo (Hrsg.): The Protea Atlas of southern Africa - Volltext-PDF.
- Keith Coates Palgrave: Trees of southern Africa. Seite 128–144. 2. Auflage. Struik Publishers, Cape Town, 1988. ISBN 0-86977-081-0
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ en Mantissa Plantarum Altera, paĝoj 187, 328
- ↑ paĝo 94
- ↑ Walter Erhardt, Erich Götz, Nils Bödeker, Siegmund Seybold: Der große Zander. Enzyklopädie der Pflanzennamen. Band 2. Arten und Sorten. Eugen Ulmer, Stuttgart (Hohenheim) 2008, ISBN 978-3-8001-5406-7.
Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]
- Details und Bildseiten zu Proteaceen und Kapflora. Arkivigite je 2017-07-08 per la retarkivo Wayback Machine
- Protea bei biodiversityexplorer.org. Arkivigite je 2017-12-27 per la retarkivo Wayback Machine
Literaturo[redakti | redakti fonton]
- L. M. Valente, G. Reeves, J. Schnitzler, I. P. Mason, M. F. Fay, T. G. Rebelo, M. W. Chase & T. G. Barraclough: Diversification of the African genus Protea (Proteaceae) in the Cape biodiversity hotspot and beyond: equal rates in different biomes, In: International Journal of Organic Evolution, Volume 64, Issue 3, 2010, S. 745–760. COI:10.1111/j.1558-5646.2009.00856.x
- J. E. Carlson & K. E. Holsinger: Developmental Plasticity in Protea as an Evolutionary Response to Environmental Clines in the Cape Floristic Region, In: PLoS ONE 7, 12, 2012. COI:10.1371/journal.pone.0052035