Publika spaco

Urba spaco (Piazza della Signoria, en Florenco)

Publika spaco estas spaca areo, kiu estas malfermita kaj alirebla al ĉiuj, sendepende de sekso, raso, etneco, aĝo aŭ sociekonomia nivelo. Tiaj spacoj povas esti internaj aŭ eksteraj kaj estas kutime sub publika posedo, administrado kaj uzado .

Kiel termino de la studkampo de arkitekturo kaj urboplanado kaj estas difinita kiel fizika kaj teritoria spaco sub municipa proprieto kiu estas malferma al publiko.

Difino kaj karakterizaĵoj

Publika spaco estas fizika aŭ virtuala loko, kiu estas malfermita kaj alirebla al ĉiuj civitanoj. Ĝi estas spaco, kie homoj povas kunveni, interagi, kaj partopreni en diversaj sociaj, kulturaj, politikaj kaj ekonomiaj aktivaĵoj . La koncepto de publika spaco estas esenca elemento de urba planado, civitaneco kaj demokratio .

Karakterizaĵoj de publika spaco inkluzivas:

• Alirebleco: Publika spaco devas esti facile alirebla al ĉiuj, inkluzive de personoj kun handikapoj.
• Inkluziveco: Ĝi devas esti gastigema al diversaj homgrupoj kaj aktivaĵoj.
• Funkcio: Publika spaco ofte havas multoblajn funkciojn, de transporto al rekreacio, komerca aktivado kaj civitana kunveno.
• Sociala interagado: Ĝi ebligas sociajn interagadojn inter diversaj homoj kaj grupoj.
• Senkosta aŭ malmultekosta aliro: Publika spaco kutime ne postulas pagon por eniro aŭ uzo.

En kamparaj lokoj, komunpaŝtejo povas esti vidita kiel formoj de publika spaco. En preskaŭ ĉiuj kulturoj, naturaj akvokorpoj estas komunuma posedaĵo kaj tial publikaj spacoj.

Historio

Antikva tempo

La historio de publikaj spacoj komenciĝas en la antikvaj civilizacioj. En Antikva Grekio, la agoro estis la centra publika spaco de la urbo-ŝtato, servanta kiel merkato kaj kunvenejo por politikaj diskutoj. La agoro estis esenca elemento de la greka demokratio, provizante spacon por civitanoj (kvankam ekskluzive al liberaj viroj) por diskuti politikajn aferojn.

En Antikva Romo, la forumo ludis similan rolon, servante kiel komerca, religia, politika kaj socia centro de la urbo. La romia forumo estis vasta rekta placo, ĉirkaŭita de gravaj publikaj konstruaĵoj kaj monumentoj.

Mezepoko

Dum la Mezepoko, la urba placo iĝis gravega publika spaco en Eŭropaj urboj. Kutime ĉirkaŭita de la urba preĝejo, administraj konstruaĵoj kaj merkato, la placo servis kiel centro de la urba vivo.

En islamaj urboj, la bazaro kaj la korto de la granda moskeo funkciis kiel gravaj publikaj spacoj, kie homoj povis kunveni por komercado, religiaj aktivaĵoj kaj sociaj interagadoj.

Renesanco kaj poste

Placo kiel publika spaco en Vroclavo

La Renesanco vidis renovigitan intereson pri urba dezajno kaj publikaj spacoj, inspirita de klasikaj idealoj. Urbaj placoj estis redesegnitaj kun emfazo sur harmonio, simetrio kaj beleco. La fama Placo Sankta Petro en Vatikano, dezajnita de Gian Lorenzo Bernini, estas elstara ekzemplo de renesanca publika spaco.

La Industria Revolucio kaj rapida urbiĝo en la 19-a jarcento kaŭzis la kreiĝon de novaj tipoj de publikaj spacoj, kiel publikaj parkoj. Central Park en Novjorko, dezajnita de Frederick Law Olmsted kaj Calvert Vaux en 1858, estis kreita por provizi spacon por natura rekreacio en la kreskanta urbo.

Moderna epoko

En la 20-a jarcento, la Moderna Movado en arkitekturo kaj urbplanado emfazis funkciecon super tradiciaj urbaj formoj, kio ofte rezultigis en la kreado de vastaj, malfermitaj publikaj spacoj sen la intimeco kaj skalo de tradiciaj urbaj placoj.

La lasta parto de la 20-a jarcento vidis kreskantajn kritikojn de modernisma urbplanado kaj renovigitan intereson pri tradiciaj urbaj formoj kaj la socia funkcio de publikaj spacoj. Urbplanistoj kaj teoriistoj kiel Jane Jacobs substrekis la gravecon de viglaj, diversaj publikaj spacoj por sana urba vivo.

En la 21-a jarcento, la koncepto de publika spaco ampleksiĝis por inkluzivi virtualajn spacojn, kiel sociaj retejoj, kiuj provizas novajn areojn por publika diskurso kaj interagado.

Tipoj de publikaj spacoj

Publikaj spacoj povas esti klasifitaj laŭ diversaj kategorioj:

• Urbaj placoj: Pavimitaj areoj en urboj, ĉirkaŭitaj de konstruaĵoj, kiuj servas kiel kunvenejoj.
• Parkoj kaj ĝardenoj: Verdaj areoj dediĉitaj al rekreacio, ripozado kaj naturĝuado.
• Stratoj kaj trotuaroj: Publikaj spacoj por transporto, sed ankaŭ por socia interagado kaj civitana vivo.
• Publikaj institucioj: Bibliotekoj, muzeoj, lernejoj, kaj aliaj publikaj konstruaĵoj, kiuj estas alirebla al la publiko.
• Publikaj transportaj centroj: Stacidomoj, flughavenoj, kaj busterminaloj, kiuj estas esencaj nodoj en la publika spaco.
• Strandoj kaj riverbordasoj: Naturaj areoj, kiuj estas kutime publikaj kaj malfermitaj al ĉiuj.
• Virtualaj publikaj spacoj: Interretaj forumoj, sociaj retejoj, kaj aliaj digitalaj areoj por publika diskurso.

Duonpublikaj spacoj

Privata butikcentro estas duonpublika spaco

Larĝa interpreto de publika spaco ankaŭ inkluzivas lokojn, kiujn la ĝenerala publiko povas ĝui kontraŭ pago, kiel kafejo aŭ kinejo. Vendejo estas ekzemplo de publika spaco, kiu moviĝas inter la du signifoj: ĉiu povas eniri kaj ĉirkaŭrigardi sen devigo aĉeti, sed agadoj senrilataj al la celo de la vendejo ne estas permesitaj sen limigo. La haloj kaj stratoj en butikcentroj povas esti deklaritaj publika loko kaj povas esti malfermitaj kiam la butikoj estas fermitaj. Publiktransportaj atendohaloj kaj stacioj ankaŭ funkciigas en simila maniero.

Socia rolo

Publikaj spacoj ludas fundamentan rolon en socia vivo. Ili estas lokoj, kie homoj povas:

• Renkonti amikojn kaj familianojn
• Interagi kun fremduloj kaj eksperti diversecon
• Partopreni en kulturaj kaj komunumaj eventoj
• Ripozi kaj rekreacii
• Ĝui arton kaj kulturon
• Entrepreni ekonomiajn aktivaĵojn kiel komercado

Laŭ la sociologo Ray Oldenburg, publikaj spacoj ofte funkcias kiel "triaj lokoj" – sociaj centroj apartaj de la hejmo ("unua loko") kaj la laborejo ("dua loko"), kie homoj povas interagi neformale kaj konstrui komunuman senton.

Politika signifo

"La strando estas nur por blankuloj". Durbano, Sudafriko, 1991.

Publikaj spacoj havas profundan politikan signifon kiel lokoj por civitana engaĝiĝo kaj demokratia partopreno. Ili provizas fizikan lokon por:

• Politikaj manifestacioj kaj protestoj
• Publikaj diskursoj kaj debatoj
• Civitana organizado kaj aktivismo
• Reprezentado de kolektiva identeco

La filozofo Jürgen Habermas priskribis la koncepton de "publika sfero" kiel metaforan spacon por racia debato, kiu estas esenca por demokratio. Fizikaj publikaj spacoj povas provizi la konkretan grundon, sur kiu tiu publika sfero povas ekzisti .

Defioj kaj minacoj

Publikaj spacoj alfrontas diversajn defiojn en la moderna mondo:

• Privatiĝo: Multaj tradicie publikaj spacoj estas privatigitaj aŭ komercigitaj, limigante ilian alireblecon kaj inkluzivecon.
• Superrigardo kaj sekureco: Kreskanta sekurecigado kaj superrigardo en publikaj spacoj povas limigi liberan uzon kaj ĝuon.
• Ekskluzivado: Diversaj grupoj, precipe malriĉuloj, junuloj, kaj marginalizitaj komunumoj, povas senti sin ekskluditaj de publikaj spacoj pro formala aŭ neformala regularo kaj dezajno.
• Malzorgado: Manko de investado en publikajn spacojn povas konduki al ilia defalado kaj redukto de iliaj sociaj valoroj.
• Ciferecigo: Dum virtuala interagado fariĝas pli grava, la rolo de fizikaj publikaj spacoj estas defiataj.

Publika spaco en diversaj mondopartoj

La koncepto kaj praktiko de publika spaco varias laŭ kulturoj kaj regionoj tutmonde:

• Eŭropo: Posedas riĉan tradicion de urbaj publikaj spacoj, kun historiaj placoj kaj promenpasejoj kiuj daŭre ludas centran rolon en urba vivo.
• Nord-Ameriko: Inklinas al pli novaj formoj de publikaj spacoj, kiel grandaj parkoj kaj komercaj centroj, kvankam tradiciaj urbaj placoj estas malpli oftaj.
• Azio: Multenombraj densaj urbaj areoj prezentas unikajn defiojn por publikaj spacoj, kun miksaĵo de tradiciaj kaj modernaj formoj.
• Latin-Ameriko: Havas fortan tradicion de urbaj placoj (plazas) kiel centroj de komunuma vivo.
• Afriko: Rapida urbiĝo prezentis defiojn kaj eblojn por kreado de novaj publikaj spacoj, dum tradiciaj kunvenlokoj daŭre grave rolas.

Vidu ankaŭ

• Urba planado
• Urba dezajno
• Civitaneco
• Tria loko
• Urba sociologio
• Publika sfero
• Agoro
• Forumo
• Placo

Fontoj

• Gehl, J. (2011). Vivo inter konstruaĵoj: Uzado de publika spaco. Kopenhago: Arkitektura Eldonejo.
• Whyte, W.H. (1980). La Socia Vivo de Malgrandaj Urbaj Spacoj. Novjorko: Project for Public Spaces.
• Jacobs, J. (1961). La Morto kaj Vivo de Grandaj Amerikaj Urboj. Novjorko: Random House.
• Carr, S., Francis, M., Rivlin, L.G., & Stone, A.M. (1992). Publikaj Spacoj. Kembriĝo: Cambridge University Press.
• Lefebvre, H. (1974). La Produktado de Spaco. Parizo: Éditions Anthropos.
• Mitchell, D. (2003). La Rajto al la Urbo: Socia Justeco kaj la Batalo por Publika Spaco. Novjorko: Guilford Press.
• Oldenburg, R. (1989). La Granda Bona Loko: Kafejoj, Kafeterioj, Librovendejoj, Baroj, Harkombilejoj, kaj Aliaj Lokoj de Kunvenado en Koro de Komunumo. Novjorko: Paragon House.
• Habermas, J. (1962). La Struktura Transformiĝo de la Publika Sfero: Esploro pri Kategorio de Burĝa Socio. Berlino: Hermann Luchterhand Verlag.
• Madanipour, A. (2003). Publikaj kaj Privataj Spacoj de la Urbo. Londono: Routledge.
• Low, S., & Smith, N. (2006). La Politiko de Publika Spaco. Novjorko: Routledge.
• Sennett, R. (1977). La Falo de Publika Homo. Novjorko: Knopf.
• Arendt, H. (1958). La Homa Kondiĉo. Ĉikago: University of Chicago Press.
• Carmona, M. (2010). Publika Spaco: La Administrado Dimensio. Londono: Routledge.
• Zukin, S. (1995). La Kulturo de Urboj. Oksfordo: Blackwell.

• Németh, J., & Schmidt, S. (2011). "La Privatigo de Publika Spaco: Modelado kaj Mezurado en la Dudek-Unua Jarcento". Planado & Desegno, 38(5), 649-671.

Eksteraj ligiloj

• Project for Public Spaces (angle)
• UN-Habitat: Publikaj Spacoj (angle/france/hispane)
• La Publika Spaco Observatorio (diversaj lingvoj)
• Asocio de Eŭropaj Ĝardenoj (diversaj lingvoj)
• Centro por la Futuro de Placoj (angle)