Saulė (mitologio)
| Saulė | |
|---|---|
| |
| Suna dio | |
| Informoj | |
| Sekso | ina |
Saulė estas suna diino, la komuna balta suna diaĵo en la litovaj kaj latvaj mitologioj.[1] La substantivoj Saulė kaj Saule en la litovaj kaj latvaj lingvoj ankaŭ estas la konvencia nomo por la suno kaj originas de la proto-balta nomo Sauliā.[2]
Reprezentantaro[redakti | redakti fonton]
Saulė estas unu el la plej potencaj diaĵoj, la diino de vivo kaj fekundeco, varmeco kaj sano. Ŝi estas patronino de la unfortunato, aparte orfoj. La litovaj kaj latvaj vortoj por "la mondo" (pasaulis kaj pasaŭle) estas tradukitaj kiel "loko sub la suno".
Saulė estas meciita en unu el la plej fruaj skribaj fontoj pri litova mitologio. Laŭ slava traduko de la Kroniko de John Malalas (1261), potenca forĝisto Teliavelis faris la sunon kaj ĵetis ĝin en la ĉielon.[3] Misiisto Hieronimo de Prago (1365-1416) foruzis tri jarojn provante kristanigi Litovion kaj poste rakontis miton pri kidnapita Saulė. Ŝi estis tenita en turo fare de potenca reĝo kaj savita per la zodiako uzanta martelegon. Hieronimo de Prago ĵuris ke li propre travivis la martelon, honoritan fare de la lokuloj.[4][5]
Familio[redakti | redakti fonton]
Saulė kaj Mėnuo aŭ Mēness (la Luno) estis edzino kaj edzo. Mėnuo enamiĝis al Aŭšrinė (la matenstelo aŭ Venuso). Por lia malfideleco, Perkūnas (tondrodio) punis Mėnuon. Ekzistas malsamaj raportoj pri la puno. Unu versio diras ke Mėnuo estis tranĉita en du pecojn, sed li ne lernis de siaj eraroj kaj tiel la puno estas ripetita ĉiun monaton. Alia versio asertas ke Mėnuo kaj Saulė eksedziĝis, sed ambaŭ volis vidi ilian filinon Žemyna (la Tero). Tio estas kial la Suno brilas dum la tago, dum la Luno vizitas dum la nokto. Tria versio asertas ke la vizaĝo de Mėnuo estis malbeligita fare de aŭ Dievas (la supera dio) aŭ Saulė.[6]
En aliaj mitoj, Aušrinė estas prezentita kiel filino kaj servisto de Saulė. Aušrinė ŝaltas la fajron por Saulė kaj pretigas ŝin por alia taga vojaĝo tra la ĉielo. Vakarinė (la vespera stelo) ordigas la liton por Saulė en la vespero. En la litova mitologio, Saulė estis patrino de aliaj planedoj: Indraja (Jupitero), Sėlija (Saturno), Žiezdrė (Marso), Vaivora (Merkuro).[6]
Festenoj[redakti | redakti fonton]
La festeno de Saulė estis festita dum la somera solstico. Litovaj Rasos (igitaj Festivalo de Joninės per Kristanismo) kaj latva Līgo (igita Jāņi) implikas fari girlandojn, serĉante la magian filikfloron, bruligante ĝojfajrojn, dancante ĉirkaŭe kaj saltante super la fajro, kaj salutante la Sunon kiam ĝi pliiĝas ĉe proksimume 4am venonta mateno.[7] Ĝi estas la plej ĝoja tradicia ferio. La vintra solstico estas famkonata kiel la relivero de Saulė. Kristanismo absorbis litovan Kūčios kaj latvan Ziemassvētki en Kristnaskon. Aliaj festadoj okazis ĉirkaŭ la ekvinoksoj.[6]
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Paganisme matriarcal Slave : les derniers païens d’Europe (17e s.), quand le soleil était une femme | Le Mouvement Matricien
- ↑ Baltic etymology.
- ↑ Beresnevičius, Gintaras (2004). Lietuvių religija ir mitologija: sisteminė studija (in Lithuanian). Vilnius: Tyto alba
- ↑ Beresnevičius, Gintaras (2004). Lietuvių religija ir mitologija: sisteminė studija (in Lithuanian). Vilnius: Tyto alba. p. 19. ISBN 9986-16-389-7.
- ↑ Saulė. Mitologijos enciklopedija, 2 Vol. Vilnius. Vaga. 1999. 294 p.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Jonas Trikūnas, ed. (1999). Of Gods & Holidays: The Baltic Heritage. Tvermė. pp. 75–77. ISBN 9986-476-27-5.
- ↑ Jonas Trikūnas, ed. (1999). Of Gods & Holidays: The Baltic Heritage. Tvermė. pp. 120–124. ISBN 9986-476-27-5.
Literaturo[redakti | redakti fonton]
- Bětáková, Marta Eva; Blážek, Václav. Encyklopedie baltské mytologie. Praha: Libri, 2012. ISBN 978-80-7277-505-7.
- H. Biezais. Seno latviešu debesu dievu ģimene. Rīga, 1998.
- V. Vīķe-Freiberga. Trejādas saules. Kosmoloģiskā saule. Rīga, 1997.
- V. Vīķe-Freiberga. Trejādas saules. Hronoloģiskā saule. Rīga, 1999.
- V. Vīķe-Freiberga. Trejādas saules. Meteoroloģiskā saule. Rīga, 2011.