Shirley Chisholm
| Shirley Chisholm | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Persona informo | |||||
| Shirley Chisholm | |||||
| Naskonomo | Shirley Anita St. Hill | ||||
| Naskiĝo | 30-an de novembro 1924 en Broklino | ||||
| Morto | 1-an de januaro 2005 (80-jaraĝa) en Ormond Beach | ||||
| Mortis per | apopleksio vd | ||||
| Tombo | Forest Lawn Cemetery vd | ||||
| Religio | Metodismo • Baptismo • Kvakerismo vd | ||||
| Etno | afrik-usonano • barbad-usonano vd | ||||
| Lingvoj | angla vd | ||||
| Ŝtataneco | Usono vd | ||||
| Alma mater | Universitato Kolumbio • Brooklyn College • Teachers College • Girls' High School • Boys and Girls High School vd | ||||
| Partio | Demokrata Partio vd | ||||
| Familio | |||||
| Patrino | Ruby Seale vd | ||||
| Edz(in)o | Conrad Chisholm vd | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | politikisto vd | ||||
| Aktiva en | Vaŝingtono vd | ||||
| |||||
| |||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Shirley Anita Chisholm (naskita en St. Hill; 30a de novembro, 1924 – 1a de januaro, 2005) estis usona politikisto, edukisto kaj aŭtoro.[1] En 1968, ŝi fariĝis la unua nigra virino elektita al Usona Kongreso de 1969 ĝis 1983.[2] En la usonprezidenta balotado de 1972, ŝi fariĝis la unua nigra kandidato por kandidatigo de grava partio por Prezidanto de Usono kaj la unua virino kiu eniris elektprocezon por iĝi prezidenta kandidato de la Demokrata Partio.
En 2015, Chisholm post sia morto ricevis la Prezidentan Medalon de Libereco.
Frua vivo kaj edukado[redakti | redakti fonton]
Shirley Anita St. Hill naskiĝis la 30an de novembro, 1924, en Brooklyn, Nov-Jorko, al enmigrintaj gepatroj de la Kariba regiono.[3] Ŝi havis tri pli junajn fratinojn.[4] Ŝia patro, Charles Christopher St. Hill, naskiĝis en Brita Gujano[5] antaŭ translokiĝo al Barbado.[6] Ŝi alvenis en Novjorko tra Antilla, Kubo, en 1923. Ŝia patrino, Ruby Seale, naskiĝis en Barbado kaj alvenis en Novjorko en 1921.[7]
Frua kariero[redakti | redakti fonton]
Post fini altlernejon en 1946, Chisolm komencis labori kiel helpanto de instruisto en Harlem.[8]:395 Chisholm laboris dume kiam ŝi studis por sia magistra diplomo en elementa edukado de Universitato Kolumbio en 1952.[9]
Ŝtata leĝdonanto[redakti | redakti fonton]
Chisholm kandidatiĝis por la Novjorka Ŝtata Asembleo en 1964.[8]:397 Chishom alfrontis problemon kiel virina kandidato.:397 Chisholm parolis rekte al virinaj balotantoj.:398 Chisholm gajnis la demokratan nomumon en junio 1964.:398 Poste ŝi gajnis la seĝon en decembro kun multe pli da voĉdonoj ol kandidatoj de la respublikana kaj liberala partioj.:398
Chisholm estis membro de la Novjorka Ŝtata Asembleo de 1965 ĝis 1968.[10] Unu el ŝiaj fruaj agoj en la asembleo estis argumenti kontraŭ la testo de anglalingva legokapablo de la ŝtato, dirante ke nur ĉar persono "funkcias pli bone en sia denaska lingvo ne signifas ke ne scipovas legi".[11] En 1966 ŝi estis unu el la gvidantoj en puŝo de organizo por nigraj demokratoj por nigra reprezentado en kernaj komisionoj en la Asembleo.[12]
En aŭgusto 1968, ŝi estis elektita al la kongreso de la ŝtato de Novjorkio.[13]
Kongreso[redakti | redakti fonton]
Chisholm dungis nur virinojn por sia oficejo; duone de ili estis nigraj.[2] Chisholm diris ke ŝi alfrontis multe pli da diskriminacio en la Novjorka politiko ĉar ŝi estis virino ol pro raso.
Chisholm kunfondis la Nigran Kongresan Movadon en 1971.[14] En la sama jaro, ŝi estis ankaŭ fondanta membro de Virina Politika Kongresa Movado.[4] Kongresaj movadoj en Usono estas kuniĝoj de kongresanoj por specifaj celoj.
De 1977 al 1981, Chisholm estis elektita al pozicio en la Demokrata gvidantaro.[15]
Ŝi kontraŭis la usonan enmiksiĝon en la Vjetnama milito kaj la vastigo de armilaj evoluadoj. Dum la registaro de Jimmy Carter, ŝi petis pli bonan traktadon de rifuĝintoj de Haitio.
1972 prezidenta kampanjo[redakti | redakti fonton]
Chisholm komencis esplori sian kandidatiĝon en julio 1971 kaj formale anoncis sian prezidentan kandidatiĝon la 25an de januaro, 1972, en Brooklyn.[2][4] Tie ŝi petis "senperfortan revolucion" ĉe la venonta Demokrata kongreso. Chisholm fariĝis la unua nigra kandidato de grava partio por Prezidanto de Usono, en la 1972 Usono prezidenta balotado. La unua virina kandidato por nomumo de la demokrata partio. Senatano Margaret Chase Smith antaŭe kandidatiĝis por la Respublikana prezidenta kandidatigo en 1964. En sia prezidenta anonco, Chisholm priskribis sin mem kiel reprezentanto de la homoj kaj proponis novan komprenon de usona identeco: "mi ne estas la kandidato de nigra Usono, kvankam mi estas nigra kaj fiera. Mi ne estas la kandidato de la movado de la virinoj de ĉi tiu lando, kvankam mi estas virino kaj egale fiera pri tio. Mi estas la kandidato de la homoj kaj mia ĉeesto antaŭ vi estas simbolo de nova epoko en usona politika historio."[16]
Ŝia kampanjo ne havis sufiĉe da mono, nur $300,000 entute.[2] Ŝi ne estis rigardita kiel serioza kandidato, sed nur kiel politika simbolo; ŝi estis ignorita de multaj el la demokratoj kaj ricevis malgrandan subtenon de siaj nigraj viraj kolegoj.[17][18] Ŝi poste diris, "Kiam mi kandidatiĝis por la Kongreso, kiam mi kandidatiĝis por prezidanto, mi renkontis pli da diskriminacio kiel virino ol por esti nigrulo. Viroj estas viroj."[9] Ŝi aparte esprimis frustriĝon kun nigraj viroj. "La nigra viro devas paŝi antaŭen, sed tio ne signifas ke la nigra virino devas paŝi reen."[4] Ŝia edzo, estis plene helpema pri ŝia kandidateco kaj diris, "mi ne havas problemojn pri virina kandidatiĝo por prezidanto."[19] Ŝi ricevis tri konfirmitajn mortminacojn kaj ŝi ricevis ŝtatan protektan servon en majo 1972.[20]
Chisholm ricevis etne diversan subtenon interalie de la Nacia Organizo por Virinoj. Betty Friedan kaj Gloria Steinem kandidatiĝis kiel Chisholm kiel delegitoj en Novjorko. Ŝi ricevis 430,703 voĉdonojn, kiu estis 2.7 procento de la totalo de preskaŭ 16 milionoj kaj atingis la sepan lokon inter la Demokrataj kandidatoj. En junio, Chisholm estis la unua virino kiu aperis en usonprezidenta debato.[21]
La 1972 Demokrata Nacia Kongreso okazis en Miami Beach, Florido: Ŝia plej granda subteno venis de Ohio, kun 23 delegitoj (iomete pli ol duono de ili blankulaj).[22] Ŝi atingis la kvaran lokon en la kalkulo, kaj la voĉdonon gajnis senatano George McGovern.
Dum la kampanjo, la germana filmfaranto Peter Lilienthal faris la dokumentan filmon Shirley Chisholm por Prezidanto por germana televida kanalo ZDF.
Chisholm mortis la 1an de januaro, 2005.[9][23] Ŝi estas entombigita en la Oakwood Maŭzoleo en Buffalo, kun la vortoj sur la tombejo: "Unbought kaj Unbossed".
Heredaĵo[redakti | redakti fonton]
La parolado de Chisholm "Por la Egala Rajto" en 1970, estas listigita kiel unu el la gravaj usonaj retorikaj paroladoj de la 20a jarcento.[24]
La heredaĵo de Chisholm videbliĝis en 2008, kiam Barack Obama kaj Hillary Clinton okazigis sian unuan debaton – kie la venkinto aŭ estus la unua afrik-usona nomito de grava partio aŭ la unua virina nomito – kun la kampanjo de Chisholm en 1972 kiel tiu, kiu pretigis la vojon por ambaŭ el ili.[18]
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ PBS P.O.V. documentary. Chisholm '72: Unbought & Unbossed.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 [1]
- ↑ Brooks-Bertram kaj Nevergold, Uncrowned Queens, p. 146.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 [2]
- ↑ [3]
- ↑ Winslow, Shirley Chisholm, pp. 7–8.
- ↑ [4] 8a de marto, 1921.
- ↑ 8,0 8,1 [5]
- ↑ 9,0 9,1 9,2 [6]
- ↑ [7]
- ↑ [8]
- ↑ [9]
- ↑ [10]
- ↑ [11]
- ↑ Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2008-07-30. Alirita 2020-08-16.
- ↑ Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2018-11-17. Alirita 2020-08-16.
- ↑ [12]
- ↑ 18,0 18,1 [13]
- ↑ [14]
- ↑ Winslow, Shirley Chisholm, p. 124.
- ↑ [15]
- ↑ [16]
- ↑ [17]
- ↑ [18]
Literaturo[redakti | redakti fonton]
- Brooks-Bertram, Peggy. (2009) Uncrowned Queens, Volume 3: African American Women Community Builders of Western New York, In Commemoration of the Centennial of the Niagara Movement. ISBN 978-0-9722977-2-1.
- Winslow, Barbara. (2014) Shirley Chisholm: Catalyst for Change, Lives of American Women. Boulder, Colorado: Westview Press. ISBN 978-0-8133-4769-1.
- Fitzpatrick, Ellen. (2016) The Highest Glass Ceiling : Women's Quest for the American Presidency. Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 9780674088931.