Kaligrafio

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Kaligrafio de la germana vorto "Urkunde" (mortinta)
Paĝo de Korano kaligrafiita en araba en la 9a jarcento.

Skribadarto aŭ kaligrafio (el grekaj vortoj: kallos "beleco" + grafein "skribi"[1]) estas arto skribi. Do, temas pri vida arto rilata al skribado kaj verkado. Ĝi estas dezajno kaj plenumado de konstruo de literoj per larĝapinta ilo kiel peniko aŭ broso laŭ ununura ilomovo (oponita al konstruado de leteroj, en kiu la leteroj estas desegnitaj).[2] Nuntempa kaligrafia praktiko povas esti difinita kiel, "la arto havigi formon al signojn laŭ esprimiva, harmonia, kaj lerta maniero".[2]

Moderna kaligrafio gamas el funkciaj praktikaj skribaĵoj kaj desegnoj al belartaĵoj kies literoj povas aŭ ne esti facile legeblaj.[2] Klasika kaligrafio diferencas el topografio kaj el neklasika man-literverkado, kvankam kaligrafiisto povas praktiki ambaŭ.[3][4][5][6]

Kaligrafio plufloras en formoj de invitoj al nuptoj kaj aliaj eventoj, dezajno de litertiparo kaj tipografio, originala dezajno de man-litera markemblemo, religia arto, reklamado, grafika fasonado kaj laŭmenda kaligrafia arto, surŝtonaj surskribaĵoj, kaj memorigaj dokumentoj. Ĝi estas uzata ankaŭ por rekvizitoj kaj moveblaj bildoj por filmo kaj televido, atestiloj pri naskoj aŭ mortoj, mapoj, kaj aliaj skribitaj verkoj.[7][8] Kelkaj el plej fajnaj verkoj de moderna kaligrafio estas el reĝaj dokumentoj prilaboritaj fare de monarkaj altaj funkciuloj en diversaj landoj.

En Eŭropo, la vorto kaligrafio ofte signifas 'arton skribi bele' aŭ 'belskribadon'. Sed en Orienta Azio, oni estimas skribadarton kiel 'alta arto'.[9] En malsamaj lokoj, evoluiĝis malsamaj tipoj de skribadartoj. La plej famaj el ili estas: arabskriba kaligrafio, ĉina kaligrafio, eŭropa kaligrafio kaj persa kaligrafio.

Iloj

Kaligrafia skribilkapo, kun anglalingvaj partonomoj.

La ĉefaj iloj por kaligrafiisto estas la plumo, kiu povas esti plat-buligita aŭ rondoforma-pintita, kaj la broso.[10][11][12] Por kelkaj dekoraciaj celoj, povas esti uzitaj ankaŭ multpintaj skribiloj - ŝtalobrosoj -. Tamen, verkoj ankaŭ estis kreitaj per feltokrajonoj kaj globkrajonoj, kvankam tiuj verkoj ne utiligas angulajn liniojn.

Skriba inko estas kutime akvobazita kaj estas multe malpli viskoza ol la ole-bazitaj inkoj uzitaj en presarto. Altkvalita papero, kiu havas bonan konsistecon de poreco, ebligas pli purajn liniojn, kvankam ofte estas uzitaj pergameno aŭ veleno, same kiel tranĉilo povas esti utiligita por forigi neperfektaĵojn kaj lumo-skatolo ne estas bezonita por permesi al linioj pasi tra ĝi. Normale, malpezaj skatoloj kaj ŝablonoj estas utiligitaj por atingi aerliniojn sen krajonmarkadoj malpliigantaj de la laboro. Liniigita papero, aŭ por malpeza skatolo aŭ por rekta uzado, plejofte estas liniigita ĉiun kvaronon aŭ duonon da colo, kvankam ankaŭ col-spacoj estas foje uzitaj. Tio estas la kazo kun litterea unciales (tial la nomo), kaj ankaŭlerneja liniigita papero ofte funkcias kiel gvidlinio bone.[13]

Tutmondaj tradicioj

Eŭropo

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Eŭropa kaligrafio.

Historio

Folio 27r el la Evangeliaro de Lindisfarne (ĉ. 700) enhavas la ekon de la Evangelio laŭ Mateo.

Okcidenta kaligrafio estas rekonebla per la uzo de la latina alfabeto. La latina alfabeto prezentiĝis proksimume 600 a.K., en Romo, kaj ekde la 1-a jarcento ĝi evoluis en romi-imperiaj majuskloj ĉizitaj sur ŝtonoj, nesolenaj majuskloj pentritaj sur muroj, kaj romiaj kursivaj por ĉiutaga uzado. En la dua kaj tria jarcentoj la unciala kaligrafia stilo formiĝis. Ĉar skribo retiriĝis al monaĥejoj, unciala manskribado estis trovita pli taŭga por kopiado de la Biblio kaj aliaj sanktaj libroj. Estis la monaĥejoj kiuj konservis kaligrafiajn tradiciojn dum la 4-a kaj 5-a jarcentoj, kiam la Romia Imperio falis kaj Eŭropo eniris en la Mezepokon.[14]

Ĉe la alteco de la Romia Imperio, ĝia potenco atingis ĝis Britio; kiam la imperio falis, ĝia literatura influo restis. La duon-unciala generis la irlandan duon-uncialan, la malgrandan anglosaksan. Ĉiu regiono evoluigis siajn proprajn normojn sekvante la ĉefan monaĥejon de la regiono (t.e. merovida manskribado, Laona manskribado, manskribado de Luxeuil, visigota manskribado, Beneventa manskribado), kiuj estas plejparte kursivaj kaj malfacile legeblaj.

Kaligrafio en latina Biblio de 1407 montrata en Abatejo Malmesbury, Wiltshire, Anglio. Tiu biblio estis man-verkita en Belgio, fare de Gerard Brils, por legadi laŭte en monaĥejo.

Kristanaj preĝejoj antaŭenigis la evoluon de skribado tra la produktiva kopiado de la Biblio, precipe la Nova Testamento kaj aliaj sanktaj tekstoj.[15] Du apartaj stiloj de skribado konata kiel uncialo kaj duon-uncialo (de la la latina "uncia", aŭ "colo") evoluiĝis el gamo da romiaj manlibroj.[16] La 7-a al 9-a jarcentoj en norda Eŭropo estis la glortempo de keltaj ilustraciitaj manuskriptoj, kiel ekzemple la Libro de Durrow, la Evangeliaro de Lindisfarne kaj la Libro de Kells.[17]

La devoteco de Karlo la Granda al plibonigita fakularo rezultigis la rekrutadon de "homamaso de skribistoj", laŭ Alkvino, la Abato de Jorko.[18] Alcuinus evoluigis la stilon konatan kiel la karola aŭ karolida minusklo. La unua manuskripto en tiu man-skribmaniero estis la Godescalc Evangeliaro (finita en 783) - nome evangeliara libro skribita fare de la skribisto Godescalc.[19] La karolida restas la pra-manskribmaniero de kiu moderna librotiparo descendas.

En la 11-a jarcento, la karolida evoluis en la gotikan man-skribmanieron, kio estis pli kompakta kaj fariĝis pli konvena por meti pli da teksto sur paĝo.[20] La gotikaj kaligrafiaj stiloj iĝis dominaj ĉie en Eŭropo; kaj en 1454, kiam Johannes Gutenberg evoluigis la unuan presilon en Majenco, Germanio, li adoptis la gotikan stilon, igante ĝin la unua tiparo.[20]

La kartvela kaligrafio estas jarcent-jaraĝa tradicio de arta skribmaniero de la kartvela lingvo per ties tri kartvelaj alfabetoj.

En la 15-a jarcento, la reeltrovaĵo de malnovaj karolidaj tekstoj instigis al la kreado de la humanisma minusklo aŭ littera antiqua (antikva litertiparo). En la 17-a jarcento la skribmaniero Bastarda de Francio, kaj en la 18-a jarcento la angla skribmaniero disvastiĝis en tuta Eŭropo kaj tra la mondo pere de iliaj libroj.

En la mezo de la 1600-aj jaroj francaj oficialuloj, inunditaj per dokumentoj skribitaj de diversaj manoj kaj multfacetaj niveloj de kapablo, plendis ke granda kvanto da tiaj dokumentoj estis preter sia kapablo deĉifri. La Oficejo de la Trezoro post tio limigis ĉiujn jurajn dokumentojn al tri man-skribmanieroj, nome la Coulee, la Rhonde, (konata kiel rondoforma skribmaniero en la angla) kaj manrapida foje simple nomita la Bastarda.[21]

Dum ekzistis multaj grandaj francaj majstroj tiutempe, la plej influa en proponado de tiuj man-skribmanieroj estis Louis Barbedor, kiu publikigis Les Ecritures Financière Et Italienne Bastarde Dans Leur Naturel ĉirkaŭ 1650.[21]

Kun la detruo de la Apostola Ĉambro dum la Disrabado de Romo (1527), la centro por skribmanieraj instruistoj translokiĝis al Suda Francio. Antaŭ 1600, la itala kursiva komencis esti anstataŭigita per teknologia rafinado, la italkancelaria Circumflessa, kiu en victurno kreis la Rhonde kaj poste la anglan rondoformna skribmanieron.[21]

En Anglio, Ayres kaj Banson popularigis la anglan rondoformna skribmanieron dum Snell estas konata por sia reago kontraŭ ili, kaj avertoj de modereco kaj proporcieco. Daŭre Edward Crocker komencis publikigi siajn skribkajerojn 40 jarojn antaŭ la diritaj.[21]

Stilo

Moderna okcidenta kaligrafio

Kelkaj kaligrafiistoj

Bildaro

Vidu ankaŭ

Notoj

  1. ↑ Douglas Harper Online Etymology Dictionary. Etymonline. Alirita 2011-09-26.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Mediaville, Claude. (1996) Calligraphy: From Calligraphy to Abstract Painting. Belgium: Scirpus-Publications. ISBN 9080332518.
  3. ↑ Pott, G.. (2006) Kalligrafie: Intensiv Training (germane). Verlag Hermann Schmidt. ISBN 9783874397001.
  4. ↑ Pott, G.. (2005) Kalligrafie: Erste Hilfe und Schrift-Training mit Muster-Alphabeten (germane). Verlag Hermann Schmidt. ISBN 9783874396752.
  5. ↑ Zapf, H.. (2007) Alphabet Stories: A Chronicle of technical developments. Rochester, New York: Cary Graphic Arts Press. ISBN 9781933360225.
  6. ↑ Zapf, H.. (2006) The world of Alphabets: A kaleidoscope of drawings and letterforms. CD-ROM
  7. ↑ Propfe, J.. (2005) SchreibKunstRaume: Kalligraphie im Raum Verlag (germane). Munich: George D.W. Callwey GmbH & Co.K.G.. ISBN 9783766716309.
  8. ↑ Geddes, A.. (2004) Miracle: a celebration of new life. Auckland: Photogenique Publishers. ISBN 9780740746963.
  9. ↑ Two Definitions of Calligraphy. Alirita 2011-09-26.
  10. ↑ Reaves, M.. (2006) Brush Lettering: An instructional manual in Western brush calligraphy. New York: Design Books.
  11. ↑ (1985) The Calligrapher's Handbook. Taplinger Publishing Co..
  12. ↑ (1976) Calligrapher's Handbook. Pentalic.
  13. ↑ Calligraphy Islamic website. Calligraphyislamic.com. Alirita 2012-06-18.
  14. ↑ Sabard, V.. (2004) Calligraphie latine: Initiation, 7‑a eldono (france), p. 8–11. ISBN 978-2215021308.
  15. ↑ de Hamel 2001a
  16. ↑ Knight 1998: 10
  17. ↑ Trinity College Library Dublin 2006; Walther & Wolf 2005; Brown & Lovett 1999: 40; Backhouse 1981
  18. ↑ Jackson 1981: 64
  19. ↑ Walther & Wolf 2005; de Hamel 1994: 46-48
  20. ↑ 20,0 20,1 Lovett, Patricia. (2000) Calligraphy and Illumination: A History and Practical Guide. Harry N. Abrams. ISBN 978-0810941199.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 Joyce Irene Whalley. (c. 1980) The Art of Calligraphy, Western Europe & America.

Bibliografio

  • Diringer, D. (1968). The Alphabet: A Key to the History of Mankind 1 (3rd ed.). London: Hutchinson & Co. p. 441.
  • Fraser, M.; Kwiatowski, W. (2006). Ink and Gold: Islamic Calligraphy. London: Sam Fogg Ltd.
  • Johnston, E. (1909). "Plate 6". Manuscript & Inscription Letters: For schools and classes and for the use of craftsmen. San Vito Press & Double Elephant Press. 10th Impression
  • Marns, F.A (2002) Various, copperplate and form, London
  • Mediavilla, Claude (2006). Histoire de la calligraphie française. Paris: Michel. ISBN 978-2-226-17283-9.
  • Shepherd, Margaret (2013). Learn World Calligraphy: Discover African, Arabic, Chinese, Ethiopic, Greek, Hebrew, Indian, Japanese, Korean, Mongolian, Russian, Thai, Tibetan Calligraphy, and Beyond. Crown Publishing Group. p. 192. ISBN 978-0-8230-8230-8.
  • Schimmel, Annemarie (1984). Calligraphy and Islamic Culture. New York University Press. ISBN 978-0-8147-7830-2.
  • Wolfgang Kosack: Islamische Schriftkunst des Kufischen Geometrisches Kufi in 593 Schriftbeispielen. Deutsch - Kufi - Arabisch. 380 Seiten. Verlag Christoph Brunner, Basel 2014, ISBN 978-3-906206-10-3.
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Kaligrafio&oldid=5660577"