GNU: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Linio 18: Linio 18:
la GNUa sistemo estis konstruita por esti kongrua kun ĝi.
la GNUa sistemo estis konstruita por esti kongrua kun ĝi.


==Komenco de GNU==
== Komenco de GNU ==
La Uniksa
La Uniksa
arkitekturo permesis, ke la GNUa projekto povu esti skribata kiel apartaj
arkitekturo permesis, ke la GNUa projekto povu esti skribata kiel apartaj
Linio 32: Linio 32:
|}
|}


Por certiĝi, ke la GNUa programaro restos libera por ĉiuj uzantoj "lanĉi, kopii, modifi kaj disdoni", la projekto disdonas ĝin sub permesilo, kiu estis verkita por doni al ĉiuj tiujn rajtojn, dum ĝi malpermesas plue malpliigi la permesojn. Ĉi tiu ideo, tiel nomata angle "copyleft" (vortlude "kopio-maldekstra", aŭ "malkopirajto"), estis enkorpigita en la [[GPL|Publikan Permesilon de GNU]] (GPL).
Por certiĝi, ke la GNUa programaro restos libera por ĉiuj uzantoj "lanĉi,
kopii, modifi kaj disdoni", la projekto disdonas ĝin sub permesilo, kiu estis
verkita por doni al ĉiuj tiujn rajtojn, dum ĝi malpermesas plue malpliigi
la permesojn. Ĉi tiu ideo, tiel nomata angle "copyleft" (vortlude "kopio-maldekstra", aŭ "malkopirajto"),
estis enkorpigita en la [[GPL|Publikan Permesilon de GNU]] (GPL).


En 1985, Stallman kreis la [[FSF|Fondaĵon de Libera programaro]] [angle ''Free Software Foundation'' (FSF)], por provizi subtenon por la GNUa projekto. La FSF ankaŭ dungis programistojn por kontribui al GNU, sed granda parto de la laboro estis (kaj estas) farata de libervolaj programistoj. Kiam GNU iĝis pli vaste konata kaj estimata, interesataj firmaoj komencis kontribui al la laboro aŭ ekvendis GNUan softvaron kaj teknikan subtenon. La plej konataj kaj plej sukcesaj el ĉi tiuj estas ''Cygnus Solutions'', kiu nun estas parto de ''[[RedHat]]''.
En 1985, Stallman kreis la [[FSF|Fondaĵon de Libera programaro]] [angle ''Free Software Foundation'' (FSF)],
por provizi subtenon por la GNUa projekto. La FSF ankaŭ dungis programistojn por kontribui al GNU,
sed granda parto de la laboro estis (kaj estas) farata de libervolaj programistoj. Kiam GNU iĝis pli vaste
konata kaj estimata, interesataj firmaoj komencis kontribui al la laboro aŭ
ekvendis GNUan softvaron kaj teknikan subtenon. La plej konataj kaj plej sukcesaj el
ĉi tiuj estas ''Cygnus Solutions'', kiu nun estas parto de ''[[RedHat]]''.


Jam en 1990, la GNUa sistemo havis etendigeblan tekstoredaktilon,
Jam en 1990, la GNUa sistemo havis etendigeblan tekstoredaktilon, [[Emakso|Emakso]]; tre sukcesan optimumigitan tradukilon, [[GCC]]; kaj la plejmulton de la kernaj programadaj bibliotekoj kaj utilprogrametoj de norma Uniksa distribuo. La sola afero, kiu mankis al ĝi, estis la kerno.
[[Emakso|Emakso]]; tre sukcesan optimumigitan tradukilon, [[GCC]]; kaj la
plejmulton de la kernaj programadaj bibliotekoj kaj utilprogrametoj de norma
Uniksa distribuo. La sola afero, kiu mankis al ĝi, estis la kerno.


==La GNUa Manifesto==
== La GNUa Manifesto ==
En la GNUa Manifesto, Stallman menciis, ke unua versio de kerno ekzistis sed
En la GNUa Manifesto, Stallman menciis, ke unua versio de kerno ekzistis sed ĝi postulis pli da funkcioj por imiti Unikson. Li aludis al TRIX, kerno verkita ĉe [[MIT]], kies verkistoj decidis disdoni ĝin senkoste. Ĝi estis kongrua kun Unikso versio 7. En decembro de 1986 laboro komenciis por
modifi tiun kernon. La verkistoj post iom da tempo decidis, ke ĝi estas neuzebla kiel komenca punkto, precipe ĉar ĝi funkciis nur ĉe malvaste
ĝi postulis pli da funkcioj por imiti Unikson. Li aludis al TRIX, kerno verkita ĉe [[MIT]], kies verkistoj decidis disdoni ĝin senkoste. Ĝi
konata kaj multekosta 68000-komputilo kaj pro tio ili bezonus porti ĝin al aliaj arkitekturoj antaŭ ol ĝi estus uzebla. En 1988, la MACH-a mesaĝopasa kerno de CMU estis konsiderata. Komence ĝi estis prokrastata dum ĝiaj verkistoj forstrekis kodon de AT&T. Komence la GNUa kerno estis nomata Alix, sed poste Michael Bushnell preferis la nomon [[Hurd]]. Tial la nomo Alix estis movita al subsistemo, kaj estis poste tute forstrekita. Dum la sekvaj jaroj, la verkado de Hurd estis malrapida pro teknikaj kaj personaj malkonsentoj.
estis kongrua kun Unikso versio 7. En decembro de 1986 laboro komenciis por
modifi tiun kernon. La verkistoj post iom da tempo decidis, ke ĝi estas
neuzebla kiel komenca punkto, precipe ĉar ĝi funkciis nur ĉe malvaste
konata kaj multekosta 68000-komputilo kaj pro tio ili bezonus porti ĝin al
aliaj arkitekturoj antaŭ ol ĝi estus uzebla. En 1988, la MACH-a mesaĝopasa
kerno de CMU estis konsiderata. Komence ĝi estis prokrastata dum ĝiaj
verkistoj forstrekis kodon de AT&T. Komence la GNUa kerno estis nomata
Alix, sed poste Michael Bushnell preferis la nomon [[Hurd]]. Tial la nomo
Alix estis movita al subsistemo, kaj estis poste tute forstrekita. Dum la
sekvaj jaroj, la verkado de Hurd estis malrapida pro teknikaj kaj personaj
malkonsentoj.


==La Linuksa kerno aperas==
== La Linuksa kerno aperas ==
En 1991 [[Linus Torvalds]] verkis la Unikso-kongruan [[Linukso|Linuksan]]
En 1991 [[Linus Torvalds]] verkis la Unikso-kongruan [[Linukso|Linuksan]] kernon kaj eldonis ĝin laŭ la GPL. Linukso estis plue verkata de diversaj
programistoj en la [[Interreto]]. En 1992, Linukso estis kunmetita kun la GNUa sistemo. Ili formis kune tute funkciantan liberan operaciumon. Oni vidas la GNUan sistemon plej ofte en ĉi tiu formo, kutime nomata la GNU/Linuksa sistemo aŭ Linuksa distribuo. (''Hurd'' ankoraŭ estas aktive verkata, kaj prova versio de la GNUa sistemo kiu uzas Hurd-on anstataŭ Linukson estas nun havebla.)
kernon kaj eldonis ĝin laŭ la GPL. Linukso estis plue verkata de diversaj
programistoj en la [[Interreto]]. En 1992, Linukso estis kunmetita kun la
GNUa sistemo. Ili formis kune tute funkciantan liberan operaciumon. Oni vidas la GNUan
sistemon plej ofte en ĉi tiu formo, kutime nomata la GNU/Linuksa sistemo aŭ
Linuksa distribuo. (''Hurd'' ankoraŭ estas aktive verkata, kaj prova versio
de la GNUa sistemo kiu uzas Hurd-on anstataŭ Linukson estas nun havebla.)


==GNUaj iloj - eroj inspirita de Unikso==
== GNUaj iloj - eroj inspirita de Unikso ==
Oni ofte trovas erojn de GNU instalatajn ankaŭ ĉe komercaj Uniksaj
Oni ofte trovas erojn de GNU instalatajn ankaŭ ĉe komercaj Uniksaj sistemoj, anstataŭ la Uniksajn programojn. Tiel estas ĉar multaj el la programoj verkitaj por la GNUa projekto estas pli bonaj ol la Uniksaj versioj.
Ofte tiuj eroj estas nomataj la GNUaj iloj. Multaj GNUaj programoj estis portitaj al [[Vindozo]] kaj [[Makintoŝo]].
sistemoj, anstataŭ la Uniksajn programojn. Tiel estas ĉar multaj el la
programoj verkitaj por la GNUa projekto estas pli bonaj ol la Uniksaj versioj.
Ofte tiuj eroj estas nomataj la GNUaj iloj. Multaj GNUaj programoj
estis portitaj al [[Vindozo]] kaj [[Makintoŝo]].


Iuj el la projektoj, kiujn la GNUa projekto komencis estas:
Iuj el la projektoj, kiujn la GNUa projekto komencis estas:
* [[Bash]], ŝelo.
* [[GNU Binutils]], enhavas asemblilon kaj programligilon.
* [[Emakso]], etendigebla, mem-priskriba tekstoredaktilo.
* [[GCC]], optimumigita tradukilo por multaj [[Komputillingvo|komputillingvoj]], inkluzive de [[C Komputillingvo|C]].
* [[GDB]], [[erarserĉilo]].
* [[GIMP]], bildredakta programo.
* [[GNOME]], grafika labortabla medio.
* [[Gzip]], biblioteko kaj programo por datumokompaktado.
* [[Hurd]], mikrokerno kaj aro de serviloj, kiuj havas la samajn kapablojn kiel Uniksa kerno.
* [[GNU Octave]], programo por nombraj kalkuladoj simila ol [[MATLAB]].


La GNUa projekto ankaŭ disdonas kaj helpas en la verkado de aliaj programoj kiuj devenas de aliaj lokoj, ekz-e:
*[[Bash]], ŝelo.
* [[CVS]]
*[[GNU Binutils]], enhavas asemblilon kaj programligilon.
*[[Emakso]], etendigebla, mem-priskriba tekstoredaktilo.
*[[GCC]], optimumigita tradukilo por multaj [[Komputillingvo|komputillingvoj]], inkluzive de [[C Komputillingvo|C]].
*[[GDB]], [[erarserĉilo]].
*[[GIMP]], bildredakta programo.
*[[GNOME]], grafika labortabla medio.
*[[Gzip]], biblioteko kaj programo por datumokompaktado.
*[[Hurd]], mikrokerno kaj aro de serviloj, kiuj havas la samajn kapablojn kiel Uniksa kerno.
*[[GNU Octave]], programo por nombraj kalkuladoj simila ol [[MATLAB]].


== Licensoj ==
La GNUa projekto ankaŭ disdonas kaj helpas en la verkado de aliaj programoj
kiuj devenas de aliaj lokoj, ekz-e:
*[[CVS]]
==Licensoj==
Pri GPL, LGPL.
Pri GPL, LGPL.


==Vidu ankaŭ==
== Vidu ankaŭ ==
{{Commons|GNU}}
{{Commons|GNU}}
{{Commons|Category:GNU}}
{{Commons|Category:GNU}}
Linio 138: Linio 107:
[[hr:GNU]]
[[hr:GNU]]
[[hu:GNU]]
[[hu:GNU]]
[[ia:Gnu]]
[[ia:Projecto GNU]]
[[id:GNU]]
[[id:GNU]]
[[is:GNU]]
[[is:GNU]]

Kiel registrite je 15:22, 4 jul. 2007

Pri la aliaj signifoj de GNU rigardu en GNU (apartigilo).


La simbolo de GNU

La projekto GNU estis lanĉita de Richard Stallman kun la celo de krei kompletan liberan operaciumon. Li anoncis la projekton al la publiko la 27-an de septembro, 1983, ĉe la net.unix-wizards novaĵgrupo. Poste Stallman dissendis la GNU-Manifeston kaj aliajn eseojn, kiuj pritraktas liajn kialojn por la projekto GNU, unu el kiuj estas reporti la kunlaboran senton kiu ekzistis en la komputila mondo antaŭe.

La nomo

GNU estas rekursia mallongigo por la angla esprimo GNU's Not UNIX ("GNU Ne estas Unikso"); Stallman petas ke oni prononcu la "G" por eviti konfuzon kun la angla vorto "new" (nova, prononcata "nju" far skotoj kaj inter "nu" kaj "neŭ" far angloj). La norma Esperanta prononco estas sufiĉe proksima al la prononco kiun li deziras. Unikso estas la nomo de komerca operaciumo. Ĉar ĝi jam estis vaste uzata, kaj ĝia arkitekturo estis teknike sufiĉe forta, la GNUa sistemo estis konstruita por esti kongrua kun ĝi.

Komenco de GNU

La Uniksa arkitekturo permesis, ke la GNUa projekto povu esti skribata kiel apartaj programaj partoj. Partoj kiuj jam estis libere haveblaj, ekzemple la kompostada sistemo TeX, kaj la Fenestrosistemo X, povis esti adaptitaj kaj reuzataj; aliajn ili bezonis krei dekomence.


Dosiero:Copilasilosimbolo.jpeg
La malkopirajta simbolo

Por certiĝi, ke la GNUa programaro restos libera por ĉiuj uzantoj "lanĉi, kopii, modifi kaj disdoni", la projekto disdonas ĝin sub permesilo, kiu estis verkita por doni al ĉiuj tiujn rajtojn, dum ĝi malpermesas plue malpliigi la permesojn. Ĉi tiu ideo, tiel nomata angle "copyleft" (vortlude "kopio-maldekstra", aŭ "malkopirajto"), estis enkorpigita en la Publikan Permesilon de GNU (GPL).

En 1985, Stallman kreis la Fondaĵon de Libera programaro [angle Free Software Foundation (FSF)], por provizi subtenon por la GNUa projekto. La FSF ankaŭ dungis programistojn por kontribui al GNU, sed granda parto de la laboro estis (kaj estas) farata de libervolaj programistoj. Kiam GNU iĝis pli vaste konata kaj estimata, interesataj firmaoj komencis kontribui al la laboro aŭ ekvendis GNUan softvaron kaj teknikan subtenon. La plej konataj kaj plej sukcesaj el ĉi tiuj estas Cygnus Solutions, kiu nun estas parto de RedHat.

Jam en 1990, la GNUa sistemo havis etendigeblan tekstoredaktilon, Emakso; tre sukcesan optimumigitan tradukilon, GCC; kaj la plejmulton de la kernaj programadaj bibliotekoj kaj utilprogrametoj de norma Uniksa distribuo. La sola afero, kiu mankis al ĝi, estis la kerno.

La GNUa Manifesto

En la GNUa Manifesto, Stallman menciis, ke unua versio de kerno ekzistis sed ĝi postulis pli da funkcioj por imiti Unikson. Li aludis al TRIX, kerno verkita ĉe MIT, kies verkistoj decidis disdoni ĝin senkoste. Ĝi estis kongrua kun Unikso versio 7. En decembro de 1986 laboro komenciis por modifi tiun kernon. La verkistoj post iom da tempo decidis, ke ĝi estas neuzebla kiel komenca punkto, precipe ĉar ĝi funkciis nur ĉe malvaste konata kaj multekosta 68000-komputilo kaj pro tio ili bezonus porti ĝin al aliaj arkitekturoj antaŭ ol ĝi estus uzebla. En 1988, la MACH-a mesaĝopasa kerno de CMU estis konsiderata. Komence ĝi estis prokrastata dum ĝiaj verkistoj forstrekis kodon de AT&T. Komence la GNUa kerno estis nomata Alix, sed poste Michael Bushnell preferis la nomon Hurd. Tial la nomo Alix estis movita al subsistemo, kaj estis poste tute forstrekita. Dum la sekvaj jaroj, la verkado de Hurd estis malrapida pro teknikaj kaj personaj malkonsentoj.

La Linuksa kerno aperas

En 1991 Linus Torvalds verkis la Unikso-kongruan Linuksan kernon kaj eldonis ĝin laŭ la GPL. Linukso estis plue verkata de diversaj programistoj en la Interreto. En 1992, Linukso estis kunmetita kun la GNUa sistemo. Ili formis kune tute funkciantan liberan operaciumon. Oni vidas la GNUan sistemon plej ofte en ĉi tiu formo, kutime nomata la GNU/Linuksa sistemo aŭ Linuksa distribuo. (Hurd ankoraŭ estas aktive verkata, kaj prova versio de la GNUa sistemo kiu uzas Hurd-on anstataŭ Linukson estas nun havebla.)

GNUaj iloj - eroj inspirita de Unikso

Oni ofte trovas erojn de GNU instalatajn ankaŭ ĉe komercaj Uniksaj sistemoj, anstataŭ la Uniksajn programojn. Tiel estas ĉar multaj el la programoj verkitaj por la GNUa projekto estas pli bonaj ol la Uniksaj versioj. Ofte tiuj eroj estas nomataj la GNUaj iloj. Multaj GNUaj programoj estis portitaj al Vindozo kaj Makintoŝo.

Iuj el la projektoj, kiujn la GNUa projekto komencis estas:

  • Bash, ŝelo.
  • GNU Binutils, enhavas asemblilon kaj programligilon.
  • Emakso, etendigebla, mem-priskriba tekstoredaktilo.
  • GCC, optimumigita tradukilo por multaj komputillingvoj, inkluzive de C.
  • GDB, erarserĉilo.
  • GIMP, bildredakta programo.
  • GNOME, grafika labortabla medio.
  • Gzip, biblioteko kaj programo por datumokompaktado.
  • Hurd, mikrokerno kaj aro de serviloj, kiuj havas la samajn kapablojn kiel Uniksa kerno.
  • GNU Octave, programo por nombraj kalkuladoj simila ol MATLAB.

La GNUa projekto ankaŭ disdonas kaj helpas en la verkado de aliaj programoj kiuj devenas de aliaj lokoj, ekz-e:

Licensoj

Pri GPL, LGPL.

Vidu ankaŭ

Eksteraj ligiloj

greke Oficiala retejo Ŝablono:Aldonaj bildoj Ŝablono:Aldonaj eksteraj ligilojŜablono:LigoElstara