Helico (apartigilo)

Helico ( de la helena έλιξ = turniĝo, tordiĝo) principe estas geometria linio, kiu estigas, kiam punkto cirkle rotacias ĉirkaŭ akso kaj samtempe moviĝas laŭlonge de ĝi. Ambaŭ moviĝoj havas konstantan rapidon.

Matematike eblas diri, ke helico estas kurbo sur cilindro, kiu sekcas ĉiujn cirklojn, kiuj generas la cilindron, je egalaj anguloj.

Dosiero:Helicoj.jpg

Ekzemploj de helicoj

En pli vasta senco helico estas

• surfaco generata de la ortanto de la menciita punkto al la akso, aŭ
• objekto, kies surfaco similas al parto(j) de tia surfaco.

Teknike helico estas precipe uzata por transformado de movo rekta/rotacia laŭ la sama akso, per sistemo nomata "ŝraŭbo/ŝraŭbingo". Oni povas konsideri 3 kazojn, laŭ la angulo de la helico, kaj la materioj uzataj :

• la angulo estas malgranda : rotacii unu pecon ebligas ĝian samtempan relativan rektlinian movon, sed ne inversigeble (puŝante unu pecon oni ne povas produkti rotacion). Ekzemple:

- diversaj ŝraŭboj kun ties ŝraŭbingoj, jen por premi, jen por reguligi, ktp.

- mov-helico, kiu movas ekzemple ŝipon aŭ aviadilon, ŝraŭbinĝanta jen en la aero, jen en la akvo;

- transport-helico, kiu transportas likvaĵon aŭ pulvorecan substancon en tubo

- bor-helico, kiu transportas la skrapaĵojn laŭlonge de borilo for de ties pinto

- korkotirilo, kiu ŝraŭbiĝas en la korkon, kaj uzas la ne inversigeblecon de la sistemo por eltiri la korkon;

* la angulo estas preskaŭ orto : rektlinie movante unu pecon, oni ebligas ĝian samtempan rotacian movon, sed ne inversigeble (turnante unu pecon, oni ne povas produkti rektan movon). Ekzemple :

- similforma turbino, kiu kaptas la forton de moviĝanta medio (gaso, fluaĵo) por transformi ĝin al rotacio

- Kelkaj lud-turboj estas ekipitaj per ŝraŭbigita stir-manikoj, kiun oni premas por turnigi la turbon;

- Ankaù kelkaj ŝraŭbiloj havas manikon same arangitan: oni ĝin premas por turnigi la ŝraŭbojn.

* Inter la du supraj kazoj, la sistemo funkcias inversigeble jen kiel la unua kazo, jen kiel la dua.

(Ekzemploj preparotaj)

Aliaj ekzemploj de helicoj:

• helica risorto, kiu koncentras la risortan forton de elasta fadeno en unu direkto
• la duobla helico de DNA
• la konko de heliko, kvankam la radio de ĝia linio ne estas konstanta