Uzanto:Yumegusa/test: Malsamoj inter versioj
Neniu resumo de redakto |
Neniu resumo de redakto |
||
| Linio 18: | Linio 18: | ||
== Kireĵio en esperantaj hajko kaj hokko == |
== Kireĵio en esperantaj hajko kaj hokko == |
||
Kireĵi-vortoj ne havas ekzaktan ekvivalenton en Esperanto, do iliaj rezultatoj devas fariĝi per aliaj iloj. Oni priskribis mezstrofan kireĵion kiel elparolata interpunkcio. En esperantaj hajkoj kaj hokkoj, kaj en tiaj tradukitaj strofoj, oni povas uzi interpunkcion (ekz. |
Kireĵi-vortoj ne havas ekzaktan ekvivalenton en Esperanto, do iliaj rezultatoj devas fariĝi per aliaj iloj. Oni priskribis mezstrofan kireĵion kiel elparolata interpunkcio. En esperantaj hajkoj kaj hokkoj, kaj en tiaj tradukitaj strofoj, oni povas uzi interpunkcion (ekz. strekon aŭ punktkomon),<ref>Hajkista Klubo, ''Hajka Antologio'', L'Omnibuso, 1981</ref> krisignan eron (ekz. 'Kiel...!'), aŭ simplan sintaksan dividon. |
||
== Ekzemploj == |
|||
Kireji have no direct equivalent in English. Mid-verse kireji have been described as sounded rather than written punctuation. In English-language haiku and hokku, as well as in translations of such verses into this language, kireji may be represented by punctuation (typically by a dash or an ellipsis), an exclamatory particle (such as 'how...'), or simply left unmarked. |
|||
== Examples == |
|||
The examples below are laid out as follows:<br /> |
The examples below are laid out as follows:<br /> |
||
*Haiku in Japanese |
*Haiku in Japanese |
||
Kiel registrite je 15:06, 28 jun. 2008
Kireĵio (japana 切れ字 kireji, "cezura vorto") estas termino por aparta kategorio de vortoj, uzitaj en japana tradicia poezio. Kireĵio rigardiĝas kiel necesaĵo en tradicia hajko, kaj ankaŭ en la hokko, la komenca strofo, de kaj klasika rengao, kaj ĝia pli freŝe derivita formo, renko (haikai no renga). Kireĵio ne havas ekzaktan ekvivalenton en Esperanto, kaj oni malfacile difinas ĝian funkcion. Se ĝi staras ĉe la fino de la strofo, ĝi provizas dignan finaĵon, finaranĝante la strofon kun pli alta senco de fermeco. Starante meze en la strofo, ĝi mallonge tranĉas la pensfluon, signante ke la strofo konsistas el du pensaĵoj, duon-sendependaj unu de la alia.[1] En tia pozicio, ĝi signas paŭzon, kaj ritman kaj gramatikan, kaj povas aldoni emocion al la antaŭira frazparto.[2]
Listo de ordinaraj kireĵioj
Klasika rengao disvolvis tradicion de 18 kireĵioj, kiuj adaptiĝis de hajkajo, per kie ili uziĝis en kaj renko kaj hajko,[3] kaj la plej ordinaraj listiĝas ĉi-sube:[4]
- ka: emfazo; ĉe la fino de frazparto, ĝi signifas demandon
- kana: emfazo; kutime troviĝas ĉe la fino de la strofo, signifante mirindon
- -keri: krisigna verba sufikso
- -ramu aŭ - ran: verba sufikso signifante verŝajnecon
- -shi: adjektiva sufikso
- -tsu: verba sufikso
- ya: emfazas la antaŭirantan vorton aŭ vortojn. Dividante strofon en du partojn, ĝi invitas la leganton esplori ilian parencecon.[5]
Apliko de kireĵio
Hokko kaj hajko konsistas el 17 japanaj silaboj, en tri metraj frazpartoj de 5, 7, kaj 5 silaboj respektive. Kireĵio kutime troviĝas ĉe la fino de unu de tiuj tri partoj. Kiam ĝi metiĝas ĉe la fino de la fina parto (ĉe la stroffino), la kireĵio tiras la leganton al la komenco, inicante ciklan legskemon.[6] Granda nombro da hokkoj, enhavante multojn de Bashō, finas per aŭ -keri, krisigna helpverbo, aŭ la krisigna ero kana, kiuj ambaŭ inicas tian ciklan skemon.[7] Kiam kireĵio metiĝas aliloke, ĝi plenumas la paradoksan funkcion de kaj tranĉi kaj ligi; ĝi ne simple dividas la strofon en du partojn, sed ankaŭ establas parencecon inter la du bildoj kiujn ĝi disigas, implicante ke la dua reprezentas la poezian esencon (本意 hon'i) de la unua,[8] kaj kreante du centrojn, ofte generante implican komparon, egalecon, aŭ kontraston inter la du apartaj elementoj.[9]
Unu de la devoj de la aŭtoro de hokko, estas verki sintakse kompletan strofon, povante (nure el la strofoj de la poemo) memstari. La ordinara metodo de certigi ke hokko havu tian lingvan integrecon estas enhavigi kireĵion.[10][11]
Kireĵio en esperantaj hajko kaj hokko
Kireĵi-vortoj ne havas ekzaktan ekvivalenton en Esperanto, do iliaj rezultatoj devas fariĝi per aliaj iloj. Oni priskribis mezstrofan kireĵion kiel elparolata interpunkcio. En esperantaj hajkoj kaj hokkoj, kaj en tiaj tradukitaj strofoj, oni povas uzi interpunkcion (ekz. strekon aŭ punktkomon),[12] krisignan eron (ekz. 'Kiel...!'), aŭ simplan sintaksan dividon.
Ekzemploj
The examples below are laid out as follows:
- Haiku in Japanese
- Rōmaji Transliteration
- Literal word-for-word translation
- Translation
Mid-verse ya る
- 行はる や鳥啼うをの 目は泪
- yuku|haru|ya| tori|naki|uo|no| me|wa|namida
- go|spring|—| bird|crying|fish|'s| eye|as-for|tear
- spring going—
birds crying and tears
in the eyes of fish
(Bashō, tr. Shirane)[13]
Here the kireji ya appears at the end of the first phrase, and is represented in the translation by a dash. The effect is to cut the verse after 'spring going', and to draw the reader into contemplation of the relationship between that phrase and the remainder of the haiku.
End-verse kana 哉
- ひやひやと 壁をふまへて 昼寝哉
- hiyahiya|to| kabe|wo|fumaete| hirune|kana
- cool|so| wall|(accusative)|put-feet-on| siesta|how
- how cool the feeling
of a wall against the feet —
siesta
(Bashō, tr. Darlington)[14]
Here the kireji kana is placed at the end of the verse. Its effect is to express wonderment, drawing the reader to re-read the verse. It is represented in the translation by the exclamatory 'how'.
Referencoj
- ↑ Nobuyuki Yuasa. Translating 'the sound of water' , en The Translator's Art, Penguin, 1987, ISBN 0-14-009226-9 p.234
- ↑ William J. Higginson kaj Penny Harter. The Haiku Handbook, Kodansha International, 1985, ISBN 4-7700-1430-9, p.102
- ↑ Haruo Shirane. Traces of Dreams, Landscape, Cultural Memory, and the poetry of Bashō. Stanford University Press, 1998. ISBN 0-8047-3099-7 (pbk), p.100
- ↑ Higginson, pp.291-292
- ↑ Makoto Ueda, Modern Japanese Haiku, University of Tokyo Press, 1976, ISBN 3093-87216-5149 poŝlibro p.265
- ↑ Shirane, p.100
- ↑ Shirane, p.312
- ↑ Shirane, pp.101-102
- ↑ Haruo Shirane kaj Lawrence E. Marceau, Early Modern Literature, en Early Modern Japan, aŭtuno 2002, p.27
- ↑ Steven D. Carter. Three Poets at Yuyama. Sogi and Yuyama Sangin Hyakuin, 1491, en Monumenta Nipponica, Vol. 33, No. 3. (aŭtuno, 1978), p.249
- ↑ Konishi Jin'ichi; Karen Brazell; Lewis Cook, The Art of Renga, en Journal of Japanese Studies, Vol. 2, No. 1. (aŭtuno, 1975), p.39
- ↑ Hajkista Klubo, Hajka Antologio, L'Omnibuso, 1981
- ↑ Shirane p.247
- ↑ Darlington et al. A Plate Between us in Lynx XXII:3 2007